Τριγυρνώ εξήντα χρόνια μες στην Κύπρο του κόσμου, η Κύπρος παντού

Τριγυρνώ εξήντα χρόνια μες στην Κύπρο του κόσμου, η Κύπρος παντού

Επιλογή από την έκδοση Στην Κύπρο την αέρινη…  όπου παρουσιάζονται σε ανθολόγηση – επιμέλεια του Λάμπρου Βαρελά και του Λευτέρη Παπαλεοντίου ποιήματα Ελλήνων και ξένων για την Κύπρο.

(Μικροφιλολογικά τετράδια 25 (παράρτημα των μικροφιλολογικών αρ. 43))

• Στέφανος Μαρτζώκης

(1855-1913)

Κύπρος

Στον Γιώργη Μαρκίδη

Στης Κύπρου την ολόχαρη και μυρωμένη αγκάλη,

της Αφροδίτης άστραφταν τ’ αθάνατα τα κάλλη

και μες στη μέθη που σκορπά το μαγεμένο αμπέλι,

αθώρητα περνούσανε σφυρίζοντας τα βέλη.

Και στο γοργό φτερούγισμα, μέσα στην κύπρια νιότη,

γρικούσες σκλάβα να βογγά μονάχη τη θεότη.

Δίνω φτερά στο λογισμό, δίνω φτερά στη σκέψη,

απ’ το χρυσό σου το νησί κάτι η ψυχή να κλέψει.

Μ’ ακόμη εκεί σφυρίζουνε, μες στης νυχτός τα σκότη,

τα βέλη που πληγώσανε την πλέον ολύμπια νιότη.

Και στην ασάλευτη ησυχιά, λες και γρικιέται αντάμα,

μ’ ενός θεριού το μουγκρητό και μιας θεάς το κλάμα.

Άπαντα,  Αθήνα 1925, σ. 156.

 

• Κώστας Βάρναλης

(1884-1974)

Ελλάς, Τούρκων, Αμερικάνων

– Αν στην Κύπρο την ακραία

συμμορφώσεις τα Μεμέτια

κι αν των ΗΠΑ τα μπερκέτια

τα ξηλώσεις στον Περαία…

– Πότε; Πότε οι θείες γιορτές;

– Και ρωτάς; Του Αγίου Ποτές!

Σένα διώξαν απ’ τη γη σου,

ΗΠΑ, Τούρκοι, στρατηγοί σου!

Οργή λαού και άλλα μεταθανάτια ποιήματα, επιμ. Γ. Π. Σαββίδης, Αθήνα, Κέδρος, 1975, σ. 76.

 

 

• Κ. Ν. Κωνσταντινίδης

(1885-1971)

Στον ανήλικον ήρωα Ευαγόρα Παλληκαρίδη

Τιμή για την πατρίδα ο θάνατός σου.

Το αίμα των δεκαεφτά σου χρόνων

τεράστιος θα γίνει ωκεανός

να πνίξει τη γενιά των δολοφόνων.

Και στο ιερό ποτήρι σταλαγμένο

θα μένει της φυλής δώρο αγιασμένο.

Φιλολογική Πρωτοχρονιά, Αθήνα 1959 / Πνευματική Κύπρος43 (Απρ. 1964) 177.

 

• Χρυσάνθη Ζιτσαία

(1902-1995)

Βασίλης Μιχαηλίδης

Σε λύρα εσύ δεν τόνισες με λόγο φλογερό

– Βάρδε επικέ τιτάνα –

Πάνω σ’ ατσάλι χτύπησες με σίδηρο πυρό

τον Εθνικόν Παιάνα.

Λαλείς μου

Στην εγγονή μου

Ίντα λαλείς τζ̆αι δεν γρικώ τα λόγια σου τ’ αλλιώτικα.

Σαν νότες άλλης μουσικής ηχούν στ’ αυτιά μου.

Μα όταν, κορούδα μου, λαλείς εσού τα τζ̆υπριώτικα,

λαλούν αηδόνια και πουλιά μες στην καρδιά μου.

Ψηφίδες, «Της γλυκείας χώρας Κύπρου»(1973). Αφιέρωμα στην Κύπρο, Θεσσαλονίκη, Σύνδεσμος Φιλίας Ελλάς – Κύπρος, 1993, σ. 60, 66.

 

 

• Γιάννης Κουτσοχέρας

(1904-1994)

Το φεγγάρι της Λευκωσίας

Το φεγγάρι απόψε σιωπηλό

περπατάει στο ανήσυχο πλακόστρωτο της Λευκωσίας.

Είναι το ίδιο φεγγάρι

που έλουζε την Αφρόεσσα.

Και ριγούσε το κορμί

και ο γιαλός.

Κι όλη η Κύπρος του Κινύρα, του Ευαγόρα αναριγούσε.

Τώρα το φεγγάρι σιωπηλό

στο άγρυπνο πλακόστρωτο της Λευκωσίας

 καρτερεί την τρανή ώρα να ροδίσει η αυγή.

Κι όλοι την αυγή τη ρόδινη καρτερούμε…

Γιάννης Κουτσοχέρας, Ποιητικό Ημερολόγιο, Αθήνα 2004. Το ποίημα γράφτηκε με αφορμή τον απαγχονισμό των Μιχαήλ Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου από τους Άγγλους (10.5.1956).

 

• Νικηφόρος Βρεττάκος

(1912-1991)

Κύπρος

Τριγυρνώ εξήντα χρόνια μες στην Κύπρο του κόσμου,

η Κύπρος παντού, αλλά Κύπρος εσύ,

παραφόρτωσες την καρδιά μου με ερείπια και με άταχτα

ριγμένους νεκρούς, πεσμένους ανάσκελα ή μπρούμυτα κάτω απ’ το φως

μες στο πράσινο, μέσα στα χρώματα του έρωτα, εμπρός

στις ανταύγειες της Κύπριδας που αναδύεται, μες στα αιωρούμενα

ζαφείρια της θάλασσας. Τόση ομορφιά,

πώς γίνεται, Θεέ μου, να μην

ακούγεται ο λόγος της. Θεέ μου, δεν είναι

δεν είναι για όπλα ο τόπος αυτός, δεν είναι για βόμβους,

δεν είναι για ουρλιάγματα τσακαλιών, για κραυγές

μαρτύρων· δεν είναι, εδώ όπου νίκας κατά

βαρβάρων δωρούμενος χάραξες έντονα

σημεία ειρήνης και σημεία φωτός και της κέντησες

το χώμα με λεμονιές, την έκαμες όμορφη

όπως είναι η ψυχή του ποιητή, όταν εμπνέεται.

Φωτιά! Δικαιοσύνη φωτιά κατά τόπους, φωτιά!

μες στην Κύπρο του κόσμου, η Κύπρος αμύνεται!

Τα ποιήματα, τ. 2, Αθήνα 1981, σ. 477.

 

• Νίκος Καρούζος

(1926-1990)

Ιούλιος ’74, Κύπρος

Αυτά δεν τα λέγω εγώ μοναχός, τα λέγει όλο το κοινό

και οι εφημερίδες. Κι όσα σημειώνω

τα σημειώνω γιατί δεν υποφέρνω να βλέπω

το άδικο να πνίγει το δίκιον.

Ο στρατηγός Μακρυγιάννης

Ανάμεσα σε τόσο μαύρα δευτερόλεπτα

που σπρώχνονται στα ρολόγια μέρα νύχτα

τυλίγοντας με μιαν άκαρπη θύελλα

την πολυφίλητη θωριά της Κύπρος

η κωφάλαλη βία ξαναδείχνει τα ερεβώδη σκυλόδοντα

κουρελιάζοντας αφάνταστα το αίμα

κυριεύει την ορατότητα

τη μόνη μας βαλβίδα για την ωραιότητα

τρελαίνοντας τα χέρια μ’ ένα φρικαλέο μυστήριο

καθώς τ’ αναρίθμητα έντομα

λησμονημένα μες στα λεμονόφυλλα

μικραίνουν ευκολότερα τη σύντομη ζωή τους.

Τί προσβολή στον ήλιο τί κατάφορτος θάνατος

πέρ’ απ’ την ανθρώπινη ζεστή κουβέντα

σ’ αυτή την πικροσυννεφιά που μας παιδεύει

σ’ αυτό το μαρτύριο

πέρ’ απ’ τη λάμψη…

Στα βαθουλά της ψυχής εικονίσματα

προσθέτω σήμερα

τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο που δείχνει σύγκορμος

της λευτεριάς το μπόι και της σωφροσύνης.

Κριτικά Φύλλα 16 (1974) 235.

 

• Ντίνος Χριστιανόπουλος

(γενν. 1931)

 «Σα να κλαίγαν το παιδί τους»

«Πέθανε ο Μακάριος»

έλεγε μια γυναίκα στο λεωφορείο.

«Το είπε το πρωί το ραδιόφωνο,

η μάνα μου έκλαιγε».

Για πόσους άραγε πολιτικούς

κλάψαν μανάδες

σα να κλαίγαν το παιδί τους;

Ελληνικός Βορράς, 5.8.1977. Βλ. Δημήτρης Κόκορης, Μικροφιλολογικά36 (2014) 41.

 

• Γιώργης Μανουσάκης

(1933-2008)

 Ο αγνοούμενος

Δεν σας ακούω τί λέτε.

Ο γιος μου ζει. Έχω ακουμπήσει

τόσες φορές τ’ αυτί στη γης·

αν ήταν σκοτωμένος θα γροικούσα

ένα σιγανό μούρμουρο να βγαίνει

μέσ’ απ’ το χώμα, όσο μακριά

κι αν κείτουνταν θαμμένος. Μια ζωή

έχω να κάμω με τη γης και ξέρω.

Σέρνουνται ακόμη μέσα της φωνές

ξωμάχων πεθαμένων από χρόνια

καθώς του κύρη μου και του παππού μου.

Γι’ αυτό σας λέω πως ο γιος μου ζει.

Τονε κρατούν εκεί, στην πέρα τη στεριά

και μπαίνει η θάλασσα ανάμεσά μας.

Τρίγλυφο, Αθήνα 1976· Τα ποιήματα 1967-2007, τ. Α΄, Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2013.

 

• Γεώργιος Kâhyaoğlou-Επιστατίδης

(γενν. 1947)

Καρπασιακόν

με τον τρόπο του Κ. Π. Καβάφη

Γιατί τα σπάσαμε τα μνήματά των,

γιατί τους διώξαμεν απ’ τα χωριά των,

διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι Ρωμιοί.

Ω γη της Καρπασίας, σένα αγαπούν ακόμη,

σένα οι ψυχές των ενθυμούνται ακόμη.

Σαν ξημερώνει επάνω σου πρωί αυγουστιάτικο

την ατμόσφαιρα σου περνά σφρίγος απ’ την ζωή των·

και κάποτ’ αιθερία στοχαστική μορφή,

αόριστη, σε αμάξι γρήγορο,

επάνω από τους λόφους σου περνά.

Άνευ 20 (Άνοιξη 2006) 15.

 

• Νάντια Κεχλιμπάρεβα

(Βουλγαρία, 1933-1988)

Προσευχή για το νησί του Νότου

[…] Στ’ αφτιά μου ηχεί το παραμύθι:

Σ’ αυτή τη γη ο Άδωνις

την Αφροδίτη έχει ερωτευθεί.

Μα η μοίρα αγριόχοιρο τον έκαμε μεμιάς

και τον έδιωξε –

για τον θεό και τον άνθρωπο αδοκίμαστο φρούτο

άφθαστη γλύκα

δίψα αιώνια να ’ναι. […]

Μτφρ. Βασίλκα Χατζήπαπα, στον τόμο Κύπρος, αγάπη μου, Λευκωσία, Βουλγαρικό Πολιτιστικό Κέντρο, 1984, σ. 19.

 

• Herbert Zinkl (Αυστρία)

Πρόσφυγας

Ακόμα και μετά από μέρες και χρόνια

η φωνή σου ακούγεται αλλαγμένη

απ’ την οργή και τον πόνο.

Δεν θα ξαναρουφήξω τον πικρό μου

τούρκικο καφέ στο χρυσό λιμανάκι της Κερύνειας,

στα τείχη της Αμμοχώστου δεν θα ξανακούσω

τον ήχο των βημάτων μου,

το βλέμμα μου δεν θα πετάξει πάνω

απ’ τους λόφους μέχρι τον Απόστολο Ανδρέα.

Σαν να ’λεγε η φωνή σου:

μου ξέσχισαν τα μάτια μου

μου κόψαν το χέρι μου

μου σφιχτόδεσαν τα πόδια μου

κι όμως ζω·

μη με ρωτήσεις όμως πώς.

Zypern Lyrisch / Λυρική Κύπρος, Λεμεσός, Κυπρο-Αυστριακός Πολιτιστικός Σύνδεσμος, χ.χ.ε., σ. 17.

 

• Kees Klok

(Ολλανδία, γενν. 1951)

Κύπρος

Τ’ αηδόνια δεν σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες.

Ποιες είναι οι Πλάτρες; Ποιος το γνωρίζει τούτο το νησί;

Γιώργος Σεφέρης

Νησί σαν φθινοπωρινό φύλλο σε λιμνούλα.

Νησί που τις καλοκαιρινές μέρες ονειρεύεται τη φθινοπωρινή

δροσιά και την άνοιξη που πέρασε για πάντα.

Νησί χωρισμένο ανάμεσα στους πύργους του Πενταδάκτυλου

και τα κάστρα του Τροόδους.

Αρχαίο, αποκαμωμένο νησί που παλεύει

μέσα στ’ αρπαχτικά νύχια του χρόνου.

Νησί όπου αναπαυθήκαμε με το μύθο της θεάς του έρωτα

και της ανάδυσής της από την αφρισμένη θάλασσα.

Νησί πλημμυρισμένο από σημαίες αγίων

όπου η αγάπη μετατράπηκε σε αδελφικό φόνο.

Νησί σαν φθινοπωρινό φύλλο σε λιμνούλα

που πατήθηκε από αναίσθητες μπότες.

Μτφρ. Στέλλα Τιμωνίδου, Cadences5 (Φθινόπωρο 2009)

 

• Πέδρο Βικούνια

(Χιλή, γενν. 1956)

Λευκωσία 1980

Ακόμα ξεραΐλα

κι εγώ άναβα κεριά στα ρημοκκλήσια.

Ανάμεσα στα ψηλά ταβάνια και τα γιασεμιά

το καλοκαίρι ήταν η ηχώ από τα τζιτζίκια

κι όσο κρατούσε η θάλασσα υγρή τη μνήμη

μια αργή επιθυμία ερχόταν στα δωμάτια.

Άλλη ζωή ποθούσα

μες στην τάξη των ταπεινών πραγμάτων.

Κι όμως στα σεντόνια μου απάνω

αχαλίνωτα όνειρα τυραννούσανε το μεσημέρι

στον κόλπο σου βαθιά είχα έναν κήπο

πεφτάστρα, χρυσά δελφίνια στην κόγχη των μηρών σου.

Στη διχάλα του χρόνου

πάντα τη Στιγμή ανάμενα στους δρόμους.

Καλοκαίρι ακόμα και ακόμα ξεραΐλα

οι κολόνες πάντα ίδιες, τα τείχη και τα ξυλουργεία

η φοινικιά στο παραθύρι μου

που την ίδια ώρα πάντα σαλεύει.

Πού να καταλάβω ο ξένος την «Πράσινη Γραμμή».

Πέριξ των τειχών, Λευκωσία, Κοχλίας, 1981, σσ. 7-9.