12 Απριλίου – 60 χρόνια από την πρώτη πτήση ανθρώπου στο Διάστημα

Στανισλάβ Οσάτσι: Έναρξη της εποχής των επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων με τον Γιούρι Γκαγκάριν

 

Όλα τα μεγάλα επιτεύγματα αρχίζουν από το πρώτο βήμα, την πρώτη απόπειρα, την πρώτη προπόνηση και την πρώτη δοκιμή. Φέτος γιορτάζουμε τα 60χρονα ενός από τα μεγαλειώδη επιτεύγματα της ανθρωπότητας, της πρώτης πτήσης ανθρώπου στο Διάστημα. Αυτό το φανταστικό γεγονός θα παραμείνει για πάντα συνδεδεμένο με το όνομα του εξέχοντος συμπατριώτη μας Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν. Στις 12 Απριλίου  στη Ρωσία και σ’ ολόκληρο τον κόσμο γιορτάζεται η Ημέρα της Κοσμοναυτικής. Ακριβώς την ημέρα αυτή, στις 12 Απριλίου 1961, ο πύραυλος «Βοστόκ» («Ανατολή») μεταφέροντας άνθρωπο εκτοξεύτηκε από το σοβιετικό κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ. Η πτήση αυτή διήρκεσε μια ώρα και 48 λεπτά. Μετά την ολοκλήρωση ενός γύρου της Γης η ειδική κάψουλα προσγειώθηκε στο έδαφος της ΕΣΣΔ. Όπως ήταν προγραμματισμένο, ο κοσμοναύτης εκτινάχτηκε σε ύψος μερικών χιλιομέτρων και πραγματοποίησε την προσγείωσή του με αλεξίπτωτο κοντά στην κάψουλα. Ο Γιούρι Γκαγκάριν προσγειώθηκε η ώρα 10:55, ώρα Μόσχας. Αυτό σήμανε και την έναρξη της εποχής των επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων. Αυτή η πρώτη πτήση στο απώτερο Διάστημα, εκτός από την επιστημονική και ιστορική σημασία, αποτέλεσε και ένα προσωπικό ανδραγάθημα συγκεκριμένου ανθρώπου της Γης. Παρά τις σχετικά επιτυχείς προκαταρκτικές πτήσεις διαστημοπλοίων που προηγήθηκαν και μετέφεραν ζώα, δεν είχαν δοθεί απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα, όπως: Ποια θα είναι η αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, θα αντέξει στις ακραίες υπερφορτώσεις και σωματικές πιέσεις, θα ξεπεράσει τις ψυχολογικές πιέσεις ο ανθρώπινος οργανισμός, πώς θα λειτουργήσει ο μηχανισμός εκτίναξης σε τόσο μεγάλα ύψη κ.λ.π., κ.λ.π. Ήταν πολλοί εκείνοι που αμφέβαλλαν για την επιτυχία του εγχειρήματος. Μερικά από τα μέλη της κρατικής επιτροπής ήταν βέβαιοι ότι επιλέγουν έναν καμικάζι. Το κύριο πρακτορείο ειδήσεων της Σοβιετικής Ένωσης, το ΤΑΣΣ, προετοίμασε έγκαιρα πριν από την πτήση τρεις διαφορετικές εκδοχές ανακοινωθέντων σε σχέση με την πρώτη πτήση ανθρώπου στο Διάστημα. Ποιο από τα τρία θα δοθεί στη δημοσιότητα δεν ήξερε κανένας. Η πρώτη εκδοχή του κειμένου περιείχε την είδηση για το θάνατο του κοσμοναύτη. Η δεύτερη μιλούσε για απρόβλεπτα συμβάντα, τα οποία οδήγησαν σε έκτακτη και πρόωρη προσγείωση. Η τρίτη ανακοίνωνε για την επιτυχία της Σοβιετικής Ένωσης, όσον αφορά την κατάκτηση του Σύμπαντος. Ο ίδιος ο Γιούρι Γκαγκάριν γνώριζε πολύ καλά όλα τα ρίσκα και τις πιθανές καταλήξεις του εγχειρήματος, και όμως αποτόλμησε συνειδητά εκείνο το βήμα και νίκησε, παρουσιάζοντας σε ολόκληρο τον κόσμο το υπόδειγμα μιας υψηλής ανθρώπινης ανδρείας. Τελικά μετά την παρέλευση των πρώτων 55 λεπτών από τη στιγμή της έναρξης της πτήσης του διαστημοπλοίου «Βοστόκ», το ΤΑΣΣ πληροφόρησε όλο τον κόσμο για την επιτυχή πρώτη πτήση ανθρώπου στο Διάστημα. Με την παρέλευση ενός χρόνου μετά την ιστορική εκκίνηση, τον Απρίλιο του 1962, στην ΕΣΣΔ καθιερώθηκε μια νέα εθνική γιορτή – η Ημέρα της Κοσμοναυτικής. Και ύστερα από σχεδόν μισό αιώνα, το 2011 σε Ειδική Ολομέλεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ψηφίστηκε Απόφαση η οποία ανακήρυξε επίσημα τη 12η Απριλίου ως Παγκόσμια Ημέρα Πτήσης του Ανθρώπου στο Διάστημα. Ομαδικοί συνεισηγητές της Απόφασης ήταν πέραν των 60 κρατών.

Επίσκεψη Γιούρι Γκαγκάριν στην Κύπρο

Σε λιγότερο από ένα χρόνο μετά την ιστορική εκείνη εκκίνηση, τον Φεβρουάριο του 1962, ο Γιούρι Γκαγκάριν επισκέφθηκε την Κυπριακή Δημοκρατία, μέσα στα πλαίσια ενός διεθνούς τουρνουά «αποστολής  ειρήνης». Αμέσως μετά την άφιξη του στο νησί ο Γιούρι Γκαγκάριν με τη συνοδεία αυτοκινητοπομπής έφτασε στην Πλατεία Μεταξά (τη σημερινή Πλατεία Ελευθερίας). Θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει ότι παρά την αργή ώρα της άφιξής του, στην πλατεία ωσάν να είχε συγκεντρωθεί ολόκληρος ο πληθυσμός της πρωτεύουσας. Μετά την ήχηση των εθνικών ύμνων της Σοβιετικής Ένωσης και της Κύπρου, στον νυκτερινό ουρανό της πόλης πέταξαν σμήνη λευκών περιστεριών ως σύμβολο της ειρήνης. Την επόμενη μέρα ο Γιούρι Γκαγκάριν επισκέφθηκε το Προεδρικό Μέγαρο, όπου συναντήθηκε με τον Αρχηγό του κράτους τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’, τον αντιπρόεδρο Φαζίλ Κουτσιούκ, τον Υπουργό Εξωτερικών Σπύρο Κυπριανού και άλλους επισήμους. Ο κοσμοναύτης επέδωσε στον Πρόεδρο το βιβλίο του, που ήταν αφιερωμένο στην πτήση του στο Διάστημα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Κύπρο ο Γιούρι Γκαγκάριν έγινε αποδεκτός ως ο πιο αγαπημένος φιλοξενούμενος. Στην Αμμόχωστο ο πρώτος κοσμοναύτης εξελέγη επίτιμος πολίτης και του δόθηκε το συμβολικό κλειδί της πόλης. Κατά την επίσκεψή του στο χωριό Λύση ο Γκαγκάριν κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του Γρηγόρη Αυξεντίου, ενός από τους πιο γνωστούς ήρωες του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα του κυπριακού λαού κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Οι κάτοικοι της Λεμεσού παρέθεσαν στον Γιούρι Γκαγκάριν εγκάρδια υποδοχή. Χιλιάδες κόσμου γέμισαν τους δρόμους και συγκρατούσαν τη διέλευση του αυτοκινήτου του. Από το μπαλκόνι του κτιρίου, που βρισκόταν τότε δίπλα από το κινηματοθέατρο «Ριάλτο», ο κοσμοναύτης απευθύνθηκε προς τους συγκεντρωθέντες και τους ευχαρίστησε για την αξέχαστη υποδοχή. Τότε ήταν που για δεύτερη φορά στη διάρκεια της σύντομης επίσκεψής του κηρύχθηκε επίτιμος πολίτης ακόμη μιας κυπριακής πόλης, της Λεμεσού. Ο Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν έφυγε από το φιλόξενο νησί στις 15 Φεβρουαρίου. Βρισκόταν κάτω από τη μεγάλη εντύπωση της θερμής φιλικής ατμόσφαιρας, με την οποία τον αγκάλιασαν κατά τη διάρκεια όλης της παραμονής του στην Κύπρο. Πριν από την αναχώρησή του από τη Λευκωσία, απευθυνόμενος κατά τη διάσκεψη Τύπου προς τους δημοσιογράφους, ο Γκαγκάριν είπε: «Θα είμαι πολύ ευτυχής αν η επίσκεψή μου θα συμβάλει στην ενίσχυση της κυπρο-σοβιετικής φιλίας». Η μνήμη για την επίσκεψη του πρώτου κοσμοναύτη στην Κύπρο θα παραμείνει αιώνια, με τις ονομασίες δρόμων στη Λεμεσό και την Αγία Νάπα με το όνομά του, στις δε 15 Απριλίου 2013 στο κέντρο της Λευκωσίας, στο Δημοτικό Πάρκο, δίπλα από τη Βουλή, έγιναν τα εγκαίνια προτομής του. Το 2016 σε ένα από τα σπίτια στην Αγία Νάπα, στην Οδό Γκαγκάριν, έκανε την εμφάνισή του ένα μεγάλο πορτρέτο του πρώτου κοσμοναύτη. Ο μάστερ γκράφιτι Αχιλλέας Μιχαηλίδης ανέφερε: «Κάνοντας έναν περίπατο στην πόλη ξαφνικά πρόσεξα την ονομασία ενός δρόμου. Ήταν τόσο απρόσμενο για την Κύπρο. Και αποφάσισα να ζωγραφίσω αυτό τον μεγάλο άνθρωπο, που η οδός αυτή φέρει το όνομά του».

Συνέβαλε στη συνένωση των ανθρώπων και τις επιδιώξεις τους προς την κατεύθυνση του καλού, της αρμονίας και της προόδου

Το όνομα του Γκαγκάριν τοποθετείται στη ίδια σειρά μαζί με τα ονόματα εκείνων που έκαναν τις μεγάλες ανακαλύψεις και εφευρέσεις, οι οποίοι άνοιξαν για μας νέες ηπείρους, θάλασσες, ωκεανούς και άλλα «λευκά σημεία» του πλανήτη μας. Ο Κολόμβος και ο Μαγγελάνος, ο Αθανάσιος Νικίτιν και ο Μάρκο Πόλο, ο Ρόμπερτ Πίρι και ο Όργουελ Ράιτ, όπως και τόσοι άλλοι εκπρόσωποι διαφόρων χωρών και λαών, που αφιέρωσαν τη ζωή τους στη λύση των μυστικών του πλανήτη μας, μαζί με τον πρώτο κοσμοναύτη δημιούργησαν το σταθερό θεμέλιο για την περαιτέρω κίνηση προς την αλήθεια, την αρμονία και προς τα πιο υψηλά ιδεώδη του πολιτισμού. Η μεγαλύτερη προσφορά του Γιούρι Γκαγκάριν προς τη γενεά του και τις μέλλουσες γενεές έγκειται στο γεγονός ότι συνέβαλε στη συνένωση των ανθρώπων και τις επιδιώξεις τους προς την κατεύθυνση του καλού, της αρμονίας και της προόδου. Η ιστορία του ανδραγαθήματος ενός ανθρώπου, ο οποίος για πρώτη φορά πέταξε στο απώτερο Διάστημα, πέρασε τη δοκιμασία του χρόνου και έγινε πιο ελκυστική σε σύγκριση με πρόσκαιρους πραγματιστικούς στόχους και επιδιώξεις, που στηρίζονται σε ιδεολογικές αρχές και γεωπολιτικά συμφέροντα. Ο Σοβιετικός στρατιωτικός πιλότος Γιούρι Γκαγκάριν θα παραμείνει στη μνήμη των ανθρώπων σε όλες τις ηπείρους, σε μεγάλο βαθμό ως ο άνθρωπος της Γης, που μπόρεσε να πηδήξει στο Σύμπαν και με τον τρόπο αυτό να μετουσιώσει στη ζωή τα πιο τολμηρά όνειρα ολόκληρων γενεών κατοίκων της Γης, που πάντα επιδίωκαν να μάθουν το άγνωστο.

Στις 12 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί επίσημη κατάθεση στεφάνων στο μνημείο του πρώτου κοσμοναύτη, στο Δημοτικό Πάρκο της Λευκωσίας.

Στανισλάβ Οσάτσι,

πρέσβης της Ρωσίας στην Κύπρο