«1948 – Η αλήθεια για τη μεγάλη ρήξη» – Το βιβλίο του ρίχνει φως στα πραγματικά αίτια διάσπασης του αθλητισμού

«1948 – Η αλήθεια για τη μεγάλη ρήξη»

Το βιβλίο του Πάμπου Στυλιανού ρίχνει φως στα πραγματικά αίτια διάσπασης του αθλητισμού

Του Γιάννη Κακαρή

«Έξω η πολιτική από τον αθλητισμό», «Το ΑΚΕΛ πολιτικοποιεί το ποδόσφαιρο» είναι μόνο μερικά από τα συνθήματα που προβάλλουν με περίσσια ευκολία όσοι θέλουν να παριστάνουν πως ενδιαφέρονται για τον αθλητισμό. Κυρίως όμως πρόκειται για τη ρητορική που έχει αναπτύξει η αστική και εθνικιστική τάξη του νησιού, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να αποποιηθεί τις ευθύνες της και να τις αποδώσει σε ό,τι προοδευτικό υψώνει ανάστημα. Το βιβλίο του Πάμπου Στυλιανού, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας, με τίτλο «1948 – Η αλήθεια για τη μεγάλη ρήξη», επιχειρεί να ρίξει φως στα πραγματικά γεγονότα του 1948, που έμελλε να σημαδέψουν για πάντα τα αθλητικά δρώμενα του τόπου.

Πρόκειται για την πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια καταγραφής των γεγονότων, η οποία μέσα από ντοκουμέντα παρουσιάζει τις πραγματικές αιτίες εκδιωγμού αθλητών από τα σωματεία και τους γυμναστικούς συλλόγους, ενώ το κατεστημένο καλά κρατεί μέχρι και σήμερα. Καλύτερη παρουσίαση της δουλειάς αυτής δεν θα μπορούσε να κάνει άλλος από τον Πάμπο Στυλιανού, ο οποίος μιλά στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» για αυτό που τον οδήγησε στην καταγραφή της αθλητικής ιστορίας, αλλά και για σημαντικά και ενδιαφέροντα ευρήματα που πρώτη φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Τι είναι αυτό που σας οδήγησε να ασχοληθείτε με το 1948 και τη σχέση του με τον αθλητισμό;

Η πρώτη φορά που ασχολήθηκα με τα γεγονότα του 1948 ήταν το 1988. Όταν ετοιμάζαμε ένα λεύκωμα για τα 40 χρόνια της Νέας Σαλαμίνας, αντιλήφθηκα για πρώτη φορά τι είχε γίνει το 1948. Ξεκινώντας τη συγγραφή του λευκώματος, είχαμε μαγνητοσκοπημένες ταινίες από τα ζώντα στελέχη της Νέας Σαλαμίνας που μιλούσαν για το 1948. Επίσης βοήθησε σημαντικά η έκδοση που έκανε η Ομόνοια για τα 30 της χρόνια. Τότε δεν υπήρχαν ψηφιοποιημένες εφημερίδες.

Στην πορεία, γράφοντας και άλλα σωματειακά λευκώματα, αντιλήφθηκα ότι στην κοινωνία παρουσιαζόταν η κομματικοποίηση του κυπριακού ποδοσφαίρου, και κατ’ επέκταση του κυπριακού αθλητισμού, ως ένα αμάρτημα της Αριστεράς. Αυτό που με οδήγησε στη συνέχιση της έρευνας είναι η συνειδητοποίηση ότι αυτό δεν ευσταθεί, αφού οι τότε προοδευτικοί παράγοντες και αθλητές εκδιώχθηκαν από σωματεία και αθλητικούς συλλόγους για τα πολιτικά τους φρονήματα.

Με το πέρασμά μου από πρόεδρος του ΚΟΑ (2011-13) αντιλήφθηκα πόσο βαθύ κατεστημένο επικρατούσε στο χώρο του αθλητισμού και ότι αυτό είχε τις ρίζες του στο 1948. Αποφάσισα τότε και επέκτεινα την έρευνα, η οποία κράτησε μερικά χρόνια.

Πώς θα περιγράφατε με λίγα λόγια το βιβλίο;

Πρόκειται για ένα βιβλίο αθλητικής ιστορίας, το οποίο αναλύει εις βάθος τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες οι οποίες δημιούργησαν ένα πολύ τεταμένο περιβάλλον, μέσα στο οποίο εξελισσόταν μια συνεχής σύγκρουση της Δεξιάς με την Αριστερά. Η Δεξιά ποτέ δεν δέχτηκε τις πρώτες νίκες του ΑΚΕΛ στις δημοτικές εκλογές για τη Λεμεσό και την Αμμόχωστο το 1943, γι’ αυτό ήταν άμεση η αντίδραση με την ίδρυση του Κυπριακού Εθνικού Κόμματος (ΚΕΚ). Των αθλητικών γεγονότων του 1948 προηγήθηκαν οι μεγάλοι απεργιακοί αγώνες, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη και ο ελληνικός εμφύλιος.

Κατέχετε την απόλυτη αλήθεια;

Στον τίτλο χρησιμοποιείται η λέξη «Αλήθεια», γιατί έχουμε φτάσει την έρευνα σε πάρα πολύ προχωρημένο στάδιο. Μέσα από το βιβλίο βγαίνουν στο φως πράγματα και καταστάσεις που πρώτη φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Επομένως θεωρούμε ότι έχουμε αυτό το δικαίωμα.

Δώστε μας μερικά παραδείγματα για τις περιπτώσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Ανακαλύψαμε, για παράδειγμα, ότι για 2 χρόνια (1950-52) η ΚΟΠ δεν απαντούσε στη ΦΙΦΑ σχετικά με επιστολή διαμαρτυρίας που έστειλε η ΚΕΠΟ μέσω της Ομόνοιας. Η επιστολή, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Νέος Δημοκράτης», ζητούσε παρέμβαση της ΦΙΦΑ για «να σταματήσει ο κομματισμός στο χώρο του κυπριακού ποδοσφαίρου» και έλεγε ότι «η ΚΟΠ είχε δέσει το άρμα του κυπριακού ποδοσφαίρου πίσω από το ένα από τα δύο μεγάλα κόμματα στην Κύπρο».

Ένα άλλο μεγάλο γεγονός που βγήκε στη δημοσιότητα μέσα από το αρχείο της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ είναι η χρυσή σελίδα του λαϊκού αθλητισμού που γράφτηκε το 1949-1952. Μέσα από ντοκουμέντα παρουσιάζεται η περίοδος κατά την οποία η ΑΟΝ διοργάνωνε αγώνες στίβου με τη συμμετοχή των επαρχιακών ΑΟΝ. Οι αγώνες αυτοί ανέδειξαν μεγάλα ονόματα αθλητών, μετά από τον εκδιωγμό του Τότση και του Νική Γεωργίου από τον ΓΣΕ. Μερικοί από αυτούς ήταν ο Κουμής Κεσές και ο Παναγιώτης Βιολάρης, οι οποίοι δεν είναι κομμάτι της κυπριακής αθλητικής ιστορίας. Γι’ αυτό βαρύνεται η ΤΕΣΚ (Τοπική Επιτροπή ΣΕΓΑΣ Κύπρου), η οποία ήταν η οργάνωση των Γυμναστικών Συλλόγων και προπομπός της ΚΟΕΑΣ.

Μάλιστα για 4 χρόνια γίνονταν δύο παγκύπριοι αγώνες, της ΤΕΣΚ και της ΕΔΟΝ. Ενώ αρχικά τύχαινε να γίνονται σε διαφορετικές πόλεις, το 1952 και οι δύο διοργανωτές όρισαν τους Παγκύπριους στο δημοτικό στάδιο Αμμοχώστου, το οποίο είχε μόλις ανεγερθεί. Έτσι η ΑΟΝ έστειλε επιστολή στην ΤΕΣΚ και εισηγείτο κοινούς αγώνες, κάτι που δεν έγινε δεκτό, με την ΤΕΣΚ να απαντά ότι όποιος θέλει να λάβει μέρος στους Παγκύπριους, πρέπει να εγγραφεί στους γυμναστικούς συλλόγους. Από τότε οι γυμναστικοί σύλλογοι έχουν το μονοπώλιο και δεν δικαιούται να εγγραφεί άλλος σύλλογος σε οποιαδήποτε πόλη της Κύπρου.

Η νοοτροπία των ανθρώπων που είχαν τον έλεγχο στο χώρο του αθλητισμού φαίνεται μέσα από διάφορα ντοκουμέντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μένος με το οποίο στράφηκαν εναντίον του «Κινύρα» της Πάφου, ο οποίος ήταν ο μόνος γυμναστικός σύλλογος που είχε κάποιους προοδευτικούς ανθρώπους και γι’ αυτό αρνήθηκε να προσυπογράψει το τηλεγράφημα προς τον βασιλιά της Ελλάδας. Έτσι τον απέβαλαν αμέσως από την ΤΕΣΚ και τους Παγκύπριους του 1948. Τότε 6 αθλητές του ΓΣΕ, 3 του ΓΣΠ και άλλοι του ΓΣΟ υπέγραψαν διακήρυξη στήριξης του «Κινύρα» και αρνήθηκαν να λάβουν μέρος στους αγώνες. Αποβλήθηκαν και αυτοί από τους συλλόγους τους.

Σχετικά με το ποδόσφαιρο, είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι στο χώρο του ΑΠΟΕΛ υπήρχαν και μετριοπαθείς παράγοντες, γι΄ αυτό και υπήρξε μια σχετική καθυστέρηση στον εκδιωγμό των προοδευτικών αθλητών. Ωστόσο δεν άντεξαν για πολύ στην πίεση των ακραίων. Ένας από αυτούς ήταν ο Πολύκαρπος Ιωαννίδης, ο οποίος έκανε επίθεση στη διοίκηση του ΑΠΟΕΛ γιατί δεν είχε στείλει τηλεγράφημα στο Βασιλιά. Όπως έγραψε σε εφημερίδα που εξέδιδε ο ίδιος, «η στάση του σωματείου να μη στείλει τηλεγράφημα δεν προκαλεί απλώς παρεξήγηση αλλά σκανδαλισμό».

Επίσης ένα άλλο παράδειγμα που υποδεικνύει τη σχέση που είχε το ΑΠΟΕΛ και οι δεξιοί παράγοντες με την πολιτική και την εξουσία είναι αυτό του Γεώργιου Πούλια. Ο Γ. Πούλιας ήταν ένας από τους ιδρυτές του ΑΠΟΕΛ, ο οποίος την ίδια περίοδο κατείχε το πόστο του προέδρου του ΑΠΟΕΛ, του αντιδήμαρχου Λευκωσίας και του προέδρου του ΓΣΠ, ενώ το 1943 είχε υπογράψει την ιδρυτική διακήρυξη του ΚΕΚ.

Μετά τον εκδιωγμό πώς αντιμετωπίστηκαν από το κατεστημένο τα νεοϊδρυθέντα σωματεία;

Με περιφρόνηση. Με περίσσια περιφρόνηση. Κανένας δεν ασχολείτο με τα σωματεία ούτε τους είπε κανένας «ελάτε να χρησιμοποιείτε τα γήπεδά μας». Αντιμετωπίστηκαν ως μίασμα που θα λέρωνε τον κυπριακό αθλητισμό.

Το καλοκαίρι μάλιστα του ’48 η ΤΕΣΚ, με επικεφαλής τον Νικόλαο Λανίτη του ΓΣΕ (ο οποίος προώθησε και υλοποίησε την πολιτική της Δεξιάς για διάσπαση και την εκδίωξη των προοδευτικών αθλητών) αποφάσισε ότι δεν παραχωρούνται τα γήπεδα ΓΣΠ, ΓΣΕ, ΓΣΟ και ΓΣΖ σε αριστερούς αθλητές, ούτε και στις ποδοσφαιρικές ομάδες της Ομόνοιας, της Αλκής, της Σαλαμίνας. Η μόνη ομάδα που είχε καταφέρει να έχει γήπεδο ήταν ο ΑΜΟΛ Λεμεσού, διότι δεν ήταν γέννημα του 1948, αλλά ιδρύθηκε το 1944. Μάλιστα ο ΑΜΟΛ ήταν ενταγμένος στην ΚΟΠ, ωστόσο όταν αντιλήφθηκε ότι θα εκδιώκετο λόγω του ότι ήταν αριστερό σωματείο, αποφάσισε να φύγει πριν τον διώξουν. Η άλλη ομάδα ήταν ο Νέος Αστέρας Μόρφου, ο οποίος ιδρύθηκε επίσης το 1944.

Η αθλητική δραστηριότητα των σωματείων αυτών ξεκίνησε από το μηδέν. Όχι μόνο έπρεπε να στήσουν ομάδες, αλλά και να δημιουργήσουν γήπεδα. Αυτό έγινε σε όλες τις πόλεις. Χωράφια μετατράπηκαν σε αθλητικούς χώρους, χωρίς περίφραξη, με μόνο δύο ξύλα για γκολ ποστ. Έτσι ξεκίνησαν το 1949 τα πρωταθλήματα της ΚΕΠΟ και την ίδια περίοδο ξεκίνησε η ΑΟΝ τη διοργάνωση των παγκύπριων αγώνων στίβου.

Ανδρέας Χρίστου: Πρώτη εκτεταμένη εργασία για τη διάσπαση του αθλητισμού

Το βιβλίο αναλύει μία ταραχώδη περίοδο με πολιτικά, κοινωνικά και αθλητικά γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή στην Κύπρο.

Η καλαίσθητη έκδοση έκτασης 250 σελίδων έχει ως προεξάρχον θέμα τα συμβάντα του 1948 στο ποδόσφαιρο στον αθλητισμό αλλά καταγράφει και παρουσιάζει και όλα όσα δρομολόγησαν ή επηρέασαν την μεγάλη ρήξη στον χώρο του ποδοσφαίρου και της κοινωνίας.

Οι αναφορές του βιβλίου, οι πληροφορίες, οι μαρτυρίες, οι συνεντεύξεις, το πρωτότυπο υλικό μαρτυρούν τη συνέπεια και κοπιαστική δουλειά του συγγραφέα για στοιχειοθέτηση και τεκμηρίωση των θέσεων και των ευρημάτων του. Εκτενής βιβλιογραφία από όλο το φάσμα των απόψεων, επετειακές εκδόσεις, δημόσια και ιδιωτικά αρχεία, εφημερίδες της εποχής αξιοποιήθηκαν πλήρως για να δώσουν την πραγματική εικόνα των εξελίξεων.

Είναι η πρώτη εκτεταμένη εργασία που αναφέρεται αποκλειστικά στην διάσπαση του αθλητισμού στην Κύπρο και οφείλονται συγχαρητήρια τόσο στον συγγραφέα Πάμπο Στυλιανού όσο και στο Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας για αυτή τους την προσφορά στο αναγνωστικό κοινό της Κύπρου και ιδιαίτερα στους ανοιχτόμυαλους ανθρώπους του τόπου μας. 

Βιβλιοπαρουσίαση

Το Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας και ο συγγραφέας Πάμπος Στυλιανού σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου «1948 – Η αλήθεια για τη μεγάλη ρήξη» που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου 2020 στις 7:15 μ.μ. στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της ΠΟΕΔ (Λεωφόρος Κυρηνείας 184, Αγλαντζιά, Λευκωσία)

Το βιβλίο θα παρουσιάσει ο Ανδρέας Χρίστου, πρώην Υπουργός Εσωτερικών και τέως δήμαρχος Λεμεσού.

Χαιρετισμοί: Άντρος Κυπριανού, Γ.Γ. της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ και Γιαννάκης Κολοκασίδης, πρόεδρος του Δ.Σ. του ΙΝΕΠ