1959: Το άγνωστο σχέδιο πραξικοπήματος του Γρίβα εναντίον του Μακαρίου

Του Μιχάλη Μιχαήλ

 

Σε μια άγνωστη πτυχή των σχέσεων Μακαρίου και Γρίβα θα αναφερθεί στο υπό ανάγνωση ιστορικό σημείωμα μας.

Είναι γνωστό πως ο Γρίβας και ο Μακάριος ήταν μονίμως σε αντιπαράθεση, από την πρώτη στιγμή που ένωσαν τις δυνάμεις τους. Ο Μακάριος, δημόσια, δεν αναφέρθηκε ποτέ στις λεπτομέρειες της προ ΕΟΚΑ Β περιόδου. Κι αυτό παρά το ότι τόσο στα «Απομνημονεύματά» του όσο και στο «Χρονικό του Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-59» ο Γρίβας κατηγορεί ανοικτά τον Μακάριο για τους χειρισμούς του την περίοδο της ένοπλης δράσης και για τις συμφωνίες του 1959.

Μέχρι το 1974 ο Μακάριος ήταν στο στόχαστρο των Αμερικανών, της CIA, της χούντας αλλά και του Γρίβα του ίδιου.

 

Το άγνωστο σχέδιο πραξικοπήματος του 1959

Πολλοί, ακόμα και σήμερα επιμένουν ότι ο Γρίβας δεν ήθελε να κάνει πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου. Βέβαια αυτό δεν ισχύει διότι οι αποδείξεις βοούν περί του αντιθέτου.

 

Εκείνο όμως που είναι άγνωστο, είναι το ότι ο Γρίβας σχεδίαζε πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου από το 1959.

 

Αυτό δεν είναι δικός μας ισχυρισμός. Σε αυτό το γεγονός αναφέρεται ο στενός συνεργάτης του Γρίβα στην ΕΟΚΑ Β, ο δημοσιογράφος Σπύρος Παπαγεωργίου, στο βιβλίο του «Μακάριος, πορεία δια πυρός και σιδήρου».

Στη συνέχεια παραθέτουμε τα όσα καταγράφει ο Σπ. Παπαγεωργίου.

Τον Μάρτιο του 1959 ο Γρίβας γύριζε στην Αθήνα, όπου εδέχθη πρωτοφανείς τιμές από τον λαό και την κυβέρνηση, αφού προηγουμένως εκάλεσε διά προκηρύξεώς του τους Κυπρίους να «συσπειρωθούν πέριξ του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου». Είναι αλήθεια, ότι ο αρχηγός της ΕΟΚΑ είχε δυσαρεστηθεί με τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, αλλά κράτησε τις απόψεις του άγνωστες από το ευρύ κοινό. Στην Αθήνα, αντί να ησυχάσει στις δάφνες του και να συγγράψει τα απομνημονεύματα του ανεπηρέαστος, άρχισε να ενδίδει σε ύποπτες προτροπές συνεργατών του.

 

Παράνομη προώθηση όπλων από τον Γρίβα στην Κύπρο

Έτσι, εσημειώθη μια μεταστροφή του έναντι του Μακαρίου που εξέπληξε και ελύπησε τους Κυπρίους, οι οποίοι ήθελαν τους δύο ενωμένους.

Ο Γρίβας άρχισε, μέσω εμπίστων συνεργατών του, να προωθεί όπλα στην Κύπρο με σκοπό να εξοπλισθούν μυστικά ομάδες συνεργατών του για να εξουδετερώσουν τον Μακάριο και να αποτρέψουν την εφαρμογή των Συμφωνιών. Στις 14 Αυγούστου 1959 το Αθηναϊκόν Πρακτορείον μετέδιδε από την Λευκωσία, ότι «υπάρχουν αποδείξεις κατά τας οποίας πρόσωπα του περιβάλλοντος του Γρίβα οργανώνουν τρομοκρατικήν κίνησιν στρεφομένην εις την πραγματικότητα εναντίον του Εθνάρχου Μακαρίου και της ηγεσίας του Κυπριακού Ελληνισμού».

 

Πραξικόπημα τον Αύγουστο του 1959

Η ένταση αποκορυφώθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου όταν το φιλοκυβερνητικό Κυπριακόν Πρακτορείον μετέδιδε από την Λευκωσία τα ακόλουθα:

«Νέα στοιχεία περί τής εξυφανθείσης συνωμοσίας εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, των Ελλήνων υπουργών και της εφαρμογής των Συνθηκών της Ζυρίχης και του Λονδίνου γίνονται συνεχώς γνωστά και προκαλούν την λαϊκήν αγανάκτησιν εναντίον των συνωμοτών.

Συμφώνως προς τα στοιχεία αυτά, τα σχέδια των συνωμοτών προκαθώριζον ένοπλον δράσιν εντός του Αυγούστου. Οι συνωμόται υπελόγιζαν, ότι αι δηλώσεις του κ. Γρίβα της 19ης Ιουνίου, διά των οποίων κατηγέλλοντο αι Συμφωνίαι της Ζυρίχης και του Λονδίνου, θα ωδήγουν εις λαϊκάς κινητοποιήσεις κατά των Συμφωνιών και του Εθνάρχου, ότι θα εγίνοντο διαδηλώσεις και θα επηκολούθει γενική αναταραχή.

Σκοπόν των, οι συνωμόται έταξαν να εκμεταλλευθούν τας εκδηλώσεις αυτάς και να υποδαυλίσουν την έντασιν, η οποία συνεχώς θ’ απεκορυφούτο μέχρι της 14ης Αυγούστου, την οποίαν ώρισαν ως ημέραν του ένοπλου πραξικοπήματος. Κατά το σχέδιον τούτο την νύκτα της 14ης Αυγούστου ένοπλοι ομάδες κρούσεως των συνωμοτών θα προέβαινον εις την σύλληψιν του Αρχιεπισκόπου κ. Μακαρίου, του Ηγουμένου της Μονής Κύκκου κ. Χρυσοστόμου, του Πρωτοσυγκέλλου της Αρχιεπισκοπής κ. Καλλινίκου, του Ιδιαιτέρου Γραμματέως του Αρχιεπισκόπου κ. Πατρόκλου Σταύρου, των Υπουργών κ.κ. Τάσου Παπαδοπούλου, Πολυκάρπου Γεωρκάτζη και Πασχάλη Πασχαλίδη, των μελών τής Διοικούσης ’Επιτροπής του ΕΔΜΑ κ.κ. Άντη Σωτηριάδη, Σπύρου Κυπριανού και Π. Παυλάκη, των αδελφών Ουρανίας και Λούλας Κοκκίνου καθώς και άλλων 50 προσώπων, τα οποία περιελαμβάνοντο επίσης εις τον κατάλογον των προγραφομένων υπό τον τίτλον “Το σκότιον περιβάλλον του Αρχιεπισκόπου”».

 

Εκτέλεση Μακαρίου και προώθηση Μητρ. Κυπριανού

«Μετά τας συλλήψεις το σχέδιον των συνωμοτών καθώριζε την εκτέλεσιν του Εθνάρχου και αρκετών άλλων. Εις τους υπολοίπους θα επεβάλλετο να προβούν εις δηλώσεις αποκηρύξεως του Αρχιεπισκόπου και της πολιτικής του. Ταυτοχρόνως δια λαϊκών δήθεν ψηφισμάτων, τα οποία θα γίνοντο υπό την απειλήν των ενόπλων συνωμοτών θα επλαστογραφείτο η λαϊκή θέλησις και θα διεδηλούτο η εμπιστοσύνη προς τον Μητροπολίτην Κυρηνείας Κυπριανόν, τον οποίον οι συνωμόται εσκόπευον να εγκαταστήσουν εις την Αρχιεπισκοπήν. Δια του πραξικοπήματος τούτου οι συνωμόται απέβλεπον εις δύο τινά: Ή να επιτύχουν να αναγνωρισθούν ως εκπρόσωποι του Κυπριακού λαού και ρυθμισταί των τυχών του και ούτω να αναλάβουν επισήμως την διαχείρισιν των Κυπριακών με Εθνάρχην τον Μητροπολίτην Κυρηνείας, ή εάν αποτύγχανον τούτο, να προκαλέσουν το ναυάγιον των Συνθηκών της Ζυρίχης και του Λονδίνου και εφ’ όσον θα διετηρείτο η Αγγλική κυριαρχία να συνεχίσουν την ένοπλον δράσιν με σύνθημα την Ένωσιν.

Το συνωμοτικόν σχέδιον προέβλεπεν επίσης επάνοδον εις την Κύπρον των εν Αθήναις συνωμοτών».

Μακάριος και Γρίβας συναντώνται στη Ρόδο τον Οκτώβριο του 1959 μετά την αποκάλυψη σχεδίου πραξικοπήματος από τον Γρίβα. Αριστερά ο Αντώνης Γεωργιάδης. Αριστερά του Γρίβα ο Λουκής Ακρίτας και δεξιά ο Π. Γιωρκάτζης.

Γιατί απέτυχε η εφαρμογή του σχεδίου

Ο Σπ. Παπαγεωργίου αναφέρεται στους δύο κυριότερους λόγους για τους οποίους απέτυχε η διενέργεια του πραξικοπήματος.

Ο πρώτος λόγος, αναφέρει, είναι διότι μετά τις δηλώσεις του Γρίβα στην Αθήνα εναντίον της Μακαρίου και στις οποίες αποκήρυξε τις συμφωνίες, στην Κύπρο δεν έγινε καμιά λαϊκή κινητοποίηση υπέρ του Γρίβα και εναντίον των συμφωνικών, όπως αναμενόταν.

Αντίθετα, όλοι δήλωσαν συμπαράσταση στον Μακάριο.

Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι η κίνηση που ετοιμαζόταν έγινε γνωστή στον Μακάριο, μέσω των υπηρεσιών του και ο Αρχιεπίσκοπος προειδοποίησε έγκαιρα τους συνωμότες.

 

Αναπροσαρμογή σχεδίων

Σύμφωνα πάντα με τον Σπ. Παπαγεωργίου, τα σχέδια δεν εγκαταλείφθηκαν αλλά τροποποιήθηκαν, προνοώντας την προβολή άλλου υποψηφίου προέδρου αντί για στήριξη στον Μακάριο και τη διενέργεια επιθέσεων πριν από τις πρώτες προεδρικές εκλογές.

Οι συνωμότες υπολόγιζαν επίσης ότι θα πετύχαιναν διάσπαση του Υπουργικού Συμβουλίου, με παρεμβάσεις από την Αθήνα, κάτι που επίσης απέτυχε παταγωδώς αφού όλοι οι Ε/κύπριοι υπουργοί στάθηκαν στο πλευρό του Μακαρίου, εκδίδοντας ανακοίνωση στην οποία δήλωναν ότι στηρίζουν πλήρως τον μακάριο και προχωρούν στην εφαρμογή των Συμφωνιών της Ζυρίχης και στην εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

 

Η συνάντηση Μακαρίου – Γρίβα στη Ρόδο

Ακολούθησε η συνάντηση του Μακαρίου με τον Γρίβα στη Ρόδο το φθινόπωρο του 1959, η οποία δεν έγινε τυχαία. Εκεί οι δύο τους ανακοίνωσαν ότι «ήρθησαν όλαι αι διαφοραί και παρεξηγήσεις».

 

Η διάσταση, ωστόσο, που έντεχνα καλλιεργούσε το παρασκήνιο, επρόκειτο να υποτροπιάση. Στα Απομνημονεύματά του ο Γρίβας διατύπωσε σοβαρές μομφές κατά του Μακαρίου, που αμυνόμενος είπε ότι «ο Γρίβας ζημιώνει τον Διγενή».

 

Όταν στις αρχές του 1964 ο Γρίβας άρχισε να ενδιαφέρεται για την κατάσταση που δημιούργησαν στην Κύπρο οι διακοινοτικές συγκρούσεις, και καλούσε στην Αθήνα παράγοντες της Λευκωσίας για να συσκευθούν, δημιουργήθηκε νέα ένταση και ρήξη με τον Μακάριο.

 

Ο Μακάριος, ο Γρίβας και η ΑΣΔΑΚ

Ο Γρίβας τελικά κατέβηκε στην Κύπρο τον Ιούνιο 1964 με την κάλυψη εκατοντάδων Κυπρίων φοιτητών που φρόντισε να εκπαιδεύσει στην Ελλάδα για να αναλάβουν την άμυνα της Κύπρου.

 

Ο Μακάριος, για να αποφύγει επικίνδυνες περιπλοκές, δέχτηκε το τετελεσμένο γεγονός της παρουσίας του Γρίβα, στον οποίο και ανέθεσε την στρατιωτική διοίκηση της Κύπρου (ΑΣΔΑΚ).

 

Από το 1964 μέχρι το 1967, συνεχίζει ο Παπαγεωργίου, οι σχέσεις τους πέρασαν πολλές δοκιμασίες, μέχρι που ο Γρίβας ανακλήθηκε στην Αθήνα, τον Νοέμβριο του 1967, μαζί με την Ελληνική Μεραρχία, μετά τις γνωστές επιχειρήσεις Κοφίνου.

Από το 1967 μέχρι το 1971 ό στρατηγός σε διάφορες ευκαιρίες τα έβαζε με τον Μακάριο, που τον κατηγορούσε για «ανθενωτικό» και «εθνικό μειοδότη».

«Από το 1969 άρχισε να προγραμματίζει την νέα μυστική κάθοδό του στην Κύπρο, ενώ παράλληλα άνθρωποι του στο νησί στρατολογούσαν παλιούς αγωνιστές και νέους οπαδούς του στην ΕΟΚΑ Β’. Μαζεύονταν όπλα και εκρηκτικές ύλες, γίνονταν παρακολουθήσεις στόχων και δημιουργούνταν κρησφύγετα.

Προεκλογικό φυλλάδιο των υποστηρικτών του Μακαρίου στις προεδρικές εκλογές του 1959, όπου παρουσιάζει τις σχέσεις με τον Γρίβα ως αγαστές, κάτι που δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα.

Όλα αυτά, φυσικά, με στόχο το Κυπριακό Κράτος και την ηγεσία του.

Στο τέλος του Αυγούστου 1971, ο Γρίβας, “αφού διέσπασε τον κλοιόν των πολιορκητών του” – όπως  ο ίδιος έγραφε – έφυγε από το Χαλάνδρι και έφθασε στην Κύπρο με μια μικρή θαλαμηγό.

“Θα έρθω και θα αποβιβαστώ όπου εγώ νομίζω καλύτερα. Μπορεί να έρθω με καΐκι, μπορεί με αεροπλάνο, μπορεί να βγω σe ελληνική περιοχή, μπορεί σε τουρκοκυπριακό θύλακο, μπορεί και να μπω από την περιοχή των Αγγλικών βάσεων”.

Αυτά έλεγε ο Γρίβας προηγουμένως στους συνεργάτες του, με τους οποίους μελετούσε το εγχείρημα της καθόδου του. Τελικά έφθασε στα σύνορα των Αγγλικών βάσεων στην νότια Κύπρο, κοντά στο χωριό Πισσούρι, όπου τον παρέλαβαν και τον έκρυψαν στην Λεμεσό 3 – 4 στενοί συνεργάτες του», καταλήγει ο συγγραφέας.

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy