1974: Στα χέρια των Τούρκων Μόρφου και Αμμόχωστος

Πώς ολοκληρώθηκε η προδοσία και η παράδοση της μισής Κύπρου στην Τουρκία

Του Νικόλα Νικόλα

Ωρα 4.45 πρωινή, Τετάρτη 14 Αυγούστου 1974. Οι κάτοικοι της Λευκωσίας αφυπνίζονται από το βόμβο των αεριωθουμένων της τουρκικής αεροπορίας και τις εκρήξεις και από τον ανελέητο βομβαρδισμό που άρχιζε. Εχουν διαρρεύσει μόλις δύο ώρες από το ναυάγιο των συνομιλιών της Γενεύης και όλες οι ενδείξεις πείθουν ότι μια νέα φάση της ΝΑΤΟϊκής εισβολής έπρεπε να αρχίσει και πάλι για να ολοκληρώσει ό,τι είναι προγραμματισμένο – τον διαμελισμό δηλαδή. Τα «ένδοξα μεχμετζίκ» θα επιχειρήσουν νέα απρόκλητη επίθεση κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας… Στις 5 το πρωί ο Μπαϊράκ «προειδοποιεί» ότι εάν οι τουρκικές κατοικημένες περιοχές υποστούν επίθεση, τότε τα αεριωθούμενα της τουρκικής αεροπορίας -«που θα εξακολουθούν να υπερίπτανται της νήσου»- θα καταφέρουν απαντητικά κτυπήματα εναντίον των Ελλήνων, «περιλαμβανομένων και των Ελλήνων αιχμαλώτων που ευρίσκονται εις εξαιρετικώς καλήν κατάστασιν». «Τα τουρκικά στρατεύματα -συνέχισε ο Μπαϊράκ- ήλθαν στην Κύπρο για να φέρουν την ειρήνη»! Και την ίδια ακριβώς στιγμή η τουρκική αεροπορία συνέχιζε να βομβαρδίζει τα προάστια της Λευκωσίας.

Λίγο αργότερα, το ΡΙΚ αναγγέλλει ότι «αεροπλάνα της τουρκικής αεροπορίας εξαπέλυσαν απρόκλητον επίθεσιν κατά της Κύπρου». «Ελληνες, η πατρίς μάς καλεί όλους εις τα όπλα. Αυτή η γη δεν παραδίδεται! Αυτή η γη είναι ελληνική! Ελληνες εμπρός! Εις την νέαν πρόκλησιν του ιταμού εισβολέως, μία είναι η απάντησις: Ο εχθρός δεν θα περάσει! Ζήτω το έθνος!». Το υπ’ αρ. 1 ανακοινωθέν του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών αναφέρει ότι «αι ημέτεραι δυνάμεις ανθίστανται σθεναρώς εναντίον της νέας ιταμής τουρκικής επιθέσεως, το δε υπουργικόν συμβούλιον ευρίσκεται εις συνεχή και αδιάκοπον συνεδρίαν από τις 5 π.μ. τής σήμερον, εν στενή συνεργασία μετά των στρατιωτικών Αρχών προς αντιμετώπισιν της καταστάσεως». «Η κυβέρνησις» -προσθέτει το ανακοινωθέν- «καλεί τον κυπριακόν λαόν όπως συσπειρωθεί πέριξ της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας κατά τας κρισίμους αυτάς στιγμάς της ιστορίας της νήσου μας και αντισταθεί διά παντός μέσου εναντίον της νέας τουρκικής επιδρομής… Η δικαία υπόθεσις της Κύπρου ευρίσκεται ήδη ενώπιόν του…».

Προδομένοι αντιστάθηκαν οι Κύπριοι

Παρά το ψήφισμα του Σ.Α., οι εισβολείς συνεχίζουν την προέλασή τους, τόσο προς την κατεύθυνση της βιομηχανικής περιοχής Λευκωσίας και αεροδρομίου Τύμπου όσο και προς την κατεύθυνση της Αμμοχώστου. Στη μάχη της Μιας Μηλιάς, όπως και σ’ όλη την έκταση του μετώπου, προδομένοι οι εθνοφρουροί μας εγκαταλείπονται από τους λιποτάκτες χουντικούς αξιωματικούς τους. Η προδοσία κόστισε εκατοντάδες άδικα σκοτωμένους, πολύ περισσότερους αγνοουμένους και πολλές εκατοντάδες αιχμαλώτους, μέσα σε μερικές ώρες άνισης αντιπαράθεσης των εθνοφρουρών μας με τη σύγχρονη πολεμική μηχανή του ΝΑΤΟ.

Οι περιοχές Μεσαορίας, Καρπασίας, Αμμοχώστου κ.ά. εκκενώνονται και νέες στρατιές προσφύγων προστίθενται στις ήδη υπάρχουσες. Στη 1 μετά το μεσημέρι τουρκικά αεροπλάνα «βομβαρδίζουν αδιακρίτως την πόλιν της Αμμοχώστου». Η ελληνική κυβέρνηση Καραμανλή ύστερα από πολύωρη συνεδρία του Υπουργικού αποφασίζει έξοδο της Ελλάδος από τη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ. Η απόφαση επιδοκιμάζεται από όλες τις πτέρυγες του ελληνικού πολιτικού κόσμου, ενώ ογκώδεις διαδηλώσεις κατά της αμερικανο-τουρκικής συνωμοσίας συγκροτούνται στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος. Αντιθέτως, στις Βρυξέλλες και στις άλλες πρωτεύουσες των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, η απόφαση της Ελλάδος γίνεται δεκτή με έκδηλη ανησυχία. Κατά το απόγευμα της 14ης Αυγούστου οι δυνάμεις εισβολής φθάνουν στο Τζιάος, ενώ συνεχίζεται η αντίσταση σε ορισμένα μέτωπα.

Προκαλούσαν ακόμη οι πραξικοπηματίες

Στις δύο μετά το μεσημέρι της 15ης Αυγούστου συγκροτείται στη Λευκωσία στο Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών «ευρύτατη σύσκεψις αντιπροσωπευτικών παραγόντων της νήσου». Παρόντες: οι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων, οι ηγεσίες των συνδικαλιστικών, αγροτικών και άλλων οργανώσεων, οι εκδότες εφημερίδων, οι μητροπολίτες (παλαιοί και νέοι), αντιπρόσωποι των οργανώσεων αγωνιστών και οι πραξικοπηματίες ηγέτες της ΕΟΚΑ Β’ κ.λπ. Ο προεδρεύων της Δημοκρατίας, κ. Γλ. Κληρίδης, που έχει επιστρέψει στο μεταξύ από τη Γενεύη, μέσω Αθηνών, εκθέτει την κατάσταση -πολιτική και στρατιωτική- και ακούει τις απόψεις των μετεχόντων στη σύσκεψη. Αβάσταχτα προκλητική ήταν η παρουσία ένοπλων τραμπούκων της ΕΟΚΑ Β’.

Το ΑΚΕΛ υπέβαλε αργότερα, γραπτώς, τις απόψεις του, στις οποίες διαλαμβάνονταν οι πιο κάτω πέντε θέσεις: α) Να αποκατασταθεί πλήρως η συνταγματική νομιμότητα, η ομαλότητα και η δημοκρατική τάξη. Να χτυπηθούν αμείλικτα οι πράξεις βίας, αναρχίας, διαρπαγής και αυθαιρεσίας. β) Να σχηματισθεί Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Κύπρο, που να εκπροσωπεί όλες τις πολιτικές παρατάξεις. γ) Επικεφαλής της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας να τεθεί ο εκλεγμένος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, του οποίου το διεθνές κύρος και η προβολή μπορούν και πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση της ιερής υπόθεσης της Κύπρου. δ) Να επικρατήσει άρρηκτη εθνική ενότητα και συνεργασία ανάμεσα σ’ όλες τις πολιτικές παρατάξεις και να ενισχυθεί το εσωτερικό μέτωπο για τη σωτηρία της πατρίδας μας και τη λύση των φλέγοντων προβλημάτων του λαού. ε) Παράλληλα με τα πιο πάνω, επιβάλλεται ανάληψη έντονης διπλωματικής δραστηριότητας από την κυβέρνηση της Κύπρου, για εξασφάλιση διεθνούς συμπαράστασης και βοήθειας. Επιβάλλεται ιδιαίτερα η άμεση αποστολή αντιπροσωπείας ανώτατου κυβερνητικού επιπέδου, για επαφές και συνομιλίες με τη σοβιετική κυβέρνηση.

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί

Το βράδυ το ΒΒC μεταδίδει ότι τα τουρκικά στρατεύματα εισήλθαν στην πόλη – φάντασμα της Αμμοχώστου, ενώ απόβαση άλλων τουρκικών στρατευμάτων στον Λιμνίτη επιτρέπει εχθρικάς εισχωρήσεις προς την περιοχή της Λεύκας – Γαληνής. Το «σχέδιο Αττίλας» βαίνει προς πλήρη υλοποίηση. Στις 10 το βράδυ ο Ελληνας πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, απευθύνει, μέσω του ΕΙΡΤ, διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό. Αναφέρεται σε δήθεν «άφρον» πραξικόπημα της 15ης του Ιούλη, με όλες τις καταλυτικές συνέπειές του και στο τι «εκληροδότησε» στη σημερινή ελληνική κυβέρνηση το απελθόν δικτατορικό καθεστώς. Τονίζει ότι τόσο η κατάπαυση του πυρός (της 22ας του Ιούλη) όσο και η αποδοχή των συνομιλιών της Γενεύης επραγματοποιήθησαν ενόσω ευρίσκετο ακόμη στην εξουσία η δικτατορία.

Την Παρασκευή 16 Αυγούστου τα εγκυρότερα όργανα του ευρωπαϊκού και αμερικανικού Τύπου καταδικάζουν την τουρκική εισβολή και ζητούν άμεση λήψη μέτρων για την αναστολή των τουρκικών κατακτητικών σχεδίων. Στο μεταξύ, οι εισβολείς μετά την ολοκλήρωση των σχεδίων τους προς Ανατολάς, ρίχνουν όλο το βάρος των επιθέσεών τους στο δυτικό μέτωπο, με αντικειμενικό στόχο την κατάληψη της Μόρφου. Παράλληλα, εντείνουν την πίεσή τους στις περιοχές Γερολάκκου, Αγίου Παύλου, ΕΛΔΥΚ, κ.ά. Οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς εξακολουθούν να αμύνονται σθεναρά. Στις 4 το απόγευμα ο Προεδρεύων της Δημοκρατίας, Γλ. Κληρίδης, δηλώνει από το Ραδιόφωνο ότι «η κυβέρνησις της Κύπρου, ανταποκρινόμενη προς το τελευταίον ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, έχει διατάξει κατάπαυσιν του πυρός από της 6ης μ.μ. (ώρα Κύπρου) τής σήμερον».

Το Σάββατο 17 Αυγούστου με 11 ψήφους υπέρ και 3 αποχές (ΕΣΣΔ, Λευκορωσίας και Ιράκ), χωρών που θεωρούν ότι η πρόταση δεν ικανοποιούσε την προσπάθεια άμεσης και αποφασιστικής βοήθειας προς τον κυπριακό λαό, το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε αργά το βράδυ σχέδιο ψηφίσματος της Γαλλίας. Το Συμβούλιο -αναφέρει το ψήφισμα- «εκδηλώνει την αποδοκιμασία του για τις μονομερείς στρατιωτικές ενέργειες κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας» και «προτρέπει τα μέρη να συμμορφωθούν προς τις πρόνοιες όλων των ψηφισμάτων του Σ.Α., περιλαμβανομένων και εκείνων που αναφέρονται στην άνευ καθυστερήσεως αποχώρηση από το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας του ξένου στρατιωτικού προσωπικού, του οποίου η παρουσία δεν καλύπτεται από διεθνείς συμφωνίες». Οι δυνάμεις εισβολής, κατά την προσφιλή τους τακτική, παραβιάζουν και πάλι τη συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός. Δεν αρκούνται πλέον στη «γραμμή Αττίλα» (από Μόρφου μέχρι Αμμοχώστου), αλλά και προετοιμάζονται να επιτεθούν εναντίον του Πυροΐου και της Αθηένου. Την Κυριακή 18 Αυγούστου εκπρόσωπος του ΟΗΕ αναφέρει ότι οι τουρκικές δυνάμεις κατέλαβαν τα υψώματα του Πυροΐου και ότι συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα στη Δένεια. Το διπλό έγκλημα του ΝΑΤΟ ενάντια στον κυπριακό λαό που δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συνειδητή προδοσία ολοκληρώθηκε…

Τεράστιο το μέγεθος της προδοσίας

H συντονισμένη από το ΝΑΤΟ προδοσία που εκτελέστηκε από την ελληνική Χούντα και τους ντόπιους πραξικοπηματίες της ΕΟΚΑ Β’ δεν έμεινε μόνο στο να ανοίξει την κερκόπορτα στον Τούρκο εισβολέα. Η προδοσία δεν έφθανε μόνο μέχρι το πραξικόπημα, αλλά συνεχίστηκε μέχρι την ολοκλήρωση του δίδυμου εγκλήματος. Οπως σημειώνεται στο Πόρισμα της Βουλής για το Φάκελο της Κύπρου που υπερψηφίστηκε από όλα τα τότε κοινοβουλευτικά κόμματα πλην του ΔΗΣΥ και του ΕΥΡΩΚΟ, η κατάπαυση του πυρός, η οποία τηρήθηκε μόνο από την Εθνική Φρουρά, έδωσε τη δυνατότητα στην Τουρκία να αποβιβάσει ενισχύσεις, καθώς και άρματα μάχης και άλλα βαρέα όπλα και να προετοιμάσει αρχικά την επίθεση εναντίον των κωμοπόλεων Καραβά και Λαπήθου και στη συνέχεια τη δεύτερη φάση της εισβολής.

«Πληθώρα πληροφοριών που έχουν προέλθει από τους μάρτυρες που κλήθηκαν στην επιτροπή αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της κατάπαυσης του πυρός και του ελέγχου που γινόταν από τα Η.Ε. για τον καθορισμό των θέσεων της Ε.Φ. στη γραμμή αντιπαράταξης γίνονταν βομβαρδισμοί των θέσεων από τις τουρκικές δυνάμεις, ένδειξη απουσίας σεβασμού στη συμφωνία, σε αντίθεση με την Ε.Φ., που την τήρησε σχολαστικά και απαρέγκλιτα», προστίθεται στο Πόρισμα. Το Πόρισμα θέτει και τα σοβαρά ερωτηματικά που προκαλεί ο τρόπος αξιοποίησης της ΕΛΔΥΚ: «Η δύναμη δεν αξιοποιήθηκε για την αντιμετώπιση του τουρκικού προγεφυρώματος. Παρά το βομβαρδισμό που δέχθηκε το στρατόπεδο της δύναμης από την τουρκική αεροπορία, δεν υπήρξε μετακίνησή της σε χώρους διασποράς. Κατά την επίθεση εναντίον του θύλακα Κιόνελι-Αγύρτας το μεσημέρι της 20ής του Ιούλη, η οποία εξελισσόταν θετικά, αδικαιολόγητα δόθηκε διαταγή αναστολής και επιστροφής στο στρατόπεδο, για να επιχειρηθεί νέα νυκτερινή επίθεση, η οποία όμως συνάντησε την οργανωμένη άμυνα των τουρκικών δυνάμεων, οι οποίες εν τω μεταξύ είχαν ενισχυθεί από τις αερομεταφερόμενες δυνάμεις των αλεξιπτωτιστών. Το αποτέλεσμα της επίθεσης τελικά ήταν αρνητικό».

Δεν λήφθηκαν μέτρα άμυνας για την Αμμόχωστο

Οπως υπογραμμίζεται στο Πόρισμα «κατά την περίοδο κατάπαυσης του πυρός αδικαιολόγητα είχε επιτραπεί στις τουρκικές δυνάμεις να προωθήσουν και να οργανώσουν θέσεις άμυνας στην περίμετρο της Λευκωσίας, κυρίως στην περιοχή του Αγίου Δομετίου-ΕΛΔΥΚ, ώστε κατά την εκδήλωση της επίθεσης στη δεύτερη φάση της εισβολής να βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση έναντι των ημετέρων δυνάμεων». «Οι διαβάσεις από την Κερύνεια προς τη Λευκωσία, ήτοι Μπογαζίου, Πανάγρων, Κλεπίνης και Βασίλειας-Λάρνακα Λαπήθου, δε ναρκοθετήθηκαν και δεν καταστράφηκαν ούτε λήφθηκαν, ως θα έπρεπε, μέτρα άμυνας για αποτροπή μεταφοράς στρατιωτικών δυνάμεων και αρμάτων μάχης από την περιοχή της απόβασης προς τη Λευκωσία, ώστε να αποτραπεί η εκδήλωση της δεύτερης φάσης. Κατά τη δεύτερη φάση δεν λήφθηκαν μέτρα άμυνας της Αμμοχώστου, με αποτέλεσμα να παραδοθεί αδικαιολόγητα στις τουρκικές δυνάμεις. Οι οπισθοχωρούσες δυνάμεις της Ε.Φ. είχαν οδηγίες να συγκεντρωθούν στην περιοχή των Αγγλισίδων και όχι της Αμμοχώστου», προστίθεται…

Επιπλέον, ενδεικτικά για το μέγεθος της προδοσίας σε όλες τις φάσεις της τουρκικής εισβολής είναι τα συμπεράσματα του Πορίσματος για το Φάκελο της Κύπρου για τη μη μετακίνηση στρατευμάτων από τους πραξικοπηματίες, ενώ γνώριζαν για την επικείμενη εισβολή και η σκόπιμη μη αντιμετώπιση του προγεφυρώματος του Αττίλα όπως άλλωστε προνοούσαν τα σχέδια άμυνας της Κύπρου. Το πόρισμα ακόμη αναφέρεται στην απουσία ναυτικής και αεροπορικής στήριξης από την Ελλάδα, στη μη χρήση των καταδρομών και των τεθωρακισμέων σύμφωνα με τις δυνατότητές τους και στην μη αξιοποίηση βάσει των σχεδίων άμυνας των μοιρών πυροβολικού. Προστίθεται η μη κατάληψη ή καταστροφή της διάβασης Μπογαζίου που επέτρεψε τη συνένωση του προγεφυρώματος με το θύλακα Κιόνελι-Αγύρτας και τη μετακίνηση μεγάλου αριθμού αρμάτων κατά τη διάρκεια της κατάπαυσης του πυρός, γεγονός το οποίο έκρινε και την έκβαση της επιχείρησης κατάληψης του 36,7% των εδαφών της Κύπρου. Ενδεικτικά δε προκύπτει από το Πόρισμα ότι η Χούντα είχε συναινέσει προς τις ΗΠΑ για παραχώρηση στους Τ/κ εξόδου προς τη θάλασσα παραπέμποντας στη συνένωση της κατειλημμένης Κερύνειας με τον τ/κ θύλακα Κιόνελι-Αγύρτας.

---

Τις ΗΠΑ επέκρινε ο Μακάριος

Την Πέμπτη 15 Αυγούστου οι ξένοι ραδιοσταθμοί (ΒΒC, Παρίσι, Κολωνία), μεταδίδουν λεπτομέρειες από τη δημοσιογραφική διάσκεψη του Προέδρου Μακαρίου στο Λονδίνο. «Θλίβομαι βαθύτατα», είπε ο Αρχιεπίσκοπος, «διότι κατά τας τραγικάς αυτάς στιγμάς τας οποίας διέρχεται η Κύπρος, δεν ευρίσκομαι πλησίον του κυπριακού λαού, το δράμα του οποίου ζω». Ο Πρόεδρος Μακάριος κατά την εν λόγω διάσκεψη επέκρινε κυρίως τη στάση των HΠΑ, οι οποίες «ηδύναντο να ανακόψουν την τουρκικήν εισβολήν ή τουλάχιστον να περιορίσουν την περαιτέρω προέλασιν των τουρκικών επιδρομικών δυνάμεων». «Εάν -κατέληξε- η κατάκτησις κυπριακών εδαφών διά της ωμής βίας γίνει αποδεκτή, τότε και το κύρος των Ηνωμένων Εθνών ήθελε καταρρακωθεί, και αι διακηρύξεις των Μεγάλων Δυνάμεων περί ειρήνης, δημοκρατίας και ασφαλείας ήθελον αποδειχθεί ψεύδη».

Στο μεταξύ, τόσο οι Βρετανοί όσο και οι Αμερικανοί προσπαθούν να μειώσουν τη σημασία της εξόδου της Ελλάδος από το ΝΑΤΟ… Ο ραδιοσταθμός του Παρισιού αντίθετα, που υποστηρίζει εκθύμως την ελληνική απόφαση, υπογραμμίζει ότι η στάση των ΗΠΑ και της Βρετανίας οφείλεται σε μια καλώς υπολογισμένη προσπάθεια να αποκρυβούν οι ενδεχόμενες προσπάθειες σε ό,τι αφορά το μέλλον των αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών βάσεων στην Ελλάδα.

Η πιο κάτω αναφορά βγάζει τη μάσκα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού σχετικά με το κυπριακό πρόβλημα. Το ΒΒC μεταδίδει ότι το Στέιτ Ντιπάρντμεντ ευνοεί την ύπαρξη δύο αυτόνομων κεχωρισμένων περιφερειών στην Κύπρο, διότι έλαβε υπόψη του τα «μέχρι τώρα δεινά και δοκιμασίες της τουρκικής κοινότητας». Το Τελ-Αβίβ φοβάται ότι εξασθένιση του ΝΑΤΟ (μετά την ελληνική απόφαση) θα ενισχύσει τη σοβιετική παρουσία στη Μεσόγειο. Το Παρίσι σημειώνει την «ταχύτητα» με την οποία το Πρακτορείο ΤΑΣΣ μετέδωσε την είδηση περί εξόδου της Ελλάδος από το ΝΑΤΟ. Ο στρατάρχης Τίτο ζητά τον άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών, την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από την Κύπρο και την αποκατάσταση της εδαφικής της ακεραιότητας. Ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ φθάνει στο Λονδίνο και έχει ιδιαίτερη συνάντηση με τον Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών, κ. Κάλαχαν. Στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις συνεχίζονται οι αντιαμερικανικές διαδηλώσεις. Τα συνθήματα: «Εξω οι Αμερικανοί από την Ελλάδα», «Κίσιντζερ δολοφόνε» κ.ά., αντηχούν σ’ όλη την ελληνική γη.