Συναντήσεις

Συμβάντα από τον ΜΙΤΟ : «Για ένα γειωμένο παράλογο με καθημερινές αναφορές»

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει την Έλενα Αγαθοκλέους, σκηνοθέτιδα της θεατρικής παραγωγής «Συμβάντα» του Κέντρου Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ, που παρουσιάζει τον Ρώσο συγγραφέα Δανιήλ Χαρμς.

Πώς θα σύστηνες τον Δανιήλ Χαρμς σε κάποιους που δεν τον γνωρίζουν καθόλου; 

Υπάρχει ένα παράδοξο με τον ∆ανιήλ Χαρμς, όπως του ταιριάζει δηλαδή, ενώ σήμερα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς στην παγκόσμια λογοτεχνία, παραμένει αρκετά άγνωστος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα γραπτά του «κατάφεραν» να δημοσιευτούν και να μεταφραστούν μόλις τις τελευταίες δεκαετίες.

Γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1905 και όσο ήταν εν ζωή κυκλοφόρησαν μόνο τα παιδικά βιβλία του, από τα οποία βιοποριζόταν και μόνο δύο από τα ποιήματά του. Ωστόσο, ο Χαρμς υπήρξε ένας πολυγραφότατος συγγραφέας, μάλιστα ένας από τους εκπροσώπους της ρωσικής πρωτοπορίας, ο οποίος εκφράστηκε μέσα από την ποίηση, τα διηγήματα, τα θεατρικά, το σκίτσο και τη συλλογική καλλιτεχνική δράση.

Ανήκει στη γενιά που απέρριψε το παραδοσιακό καλλιτεχνικό παρελθόν και που ξεκίνησε την αναζήτηση για καινοτόμες μορφές και μέσα έκφρασης, στο πλαίσιο των συνταρακτικών κοινωνικο-οικονομικών εξελίξεων εκείνης της περιόδου στη Ρωσία. Ο Χαρμς, όπως και η ρωσική πρωτοπορία, υπήρξαν θύματα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού που επέβαλε επίσημα το 1932 το σταλινικό καθεστώς. Ο άγιος προλετάριος ήταν μια από τις επιβεβλημένες γραμμές στις τέχνες και όποιος δεν ακολουθούσε ήταν υπό διωγμό. Ο Χαρμς κατηγορήθηκε, συνελήφθη δύο φορές και φυλακίστηκε. Το 1942, πέθανε στην ψυχιατρική πτέρυγα των φυλακών κατά πάσα πιθανότητα από πείνα.

Πώς ήρθες εσύ σε επαφή με το έργο του Δανιήλ Χαρμς;

Αυτό έγινε πολύ πρόσφατα. Μου τον σύστησε η ηθοποιός και συνεργάτης Λουκία Πιερίδου, σε μια ανοιχτή κουβέντα που είχαμε σχετικά με κείμενα και συγγραφείς, ως την επόμενή μας συνεργασία μετά την καλοκαιρινή περιοδεία της Ηλέκτρας του Ευριπίδη. Με ενδιέφερε να μελετήσω περισσότερο στο θέατρο, τη στιλιζαρισμένη φόρμα του σώματος και του λόγου.

Το παράλογό του είναι γειωμένο και έχει καθημερινές αναφορές. Στο λόγο του υπάρχει απελευθέρωση από το πολιτικά ορθό με πολύ χιούμορ και την ίδια στιγμή υποβόσκει κάτι πικρά μάταιο. Όλο κάτι πάει να γίνει και δεν γίνεται τίποτα

Τι είναι αυτό που σε συγκίνησε στο έργο του στη ζωή του; Μπορεί να διαχωριστεί το έργο του από τη ζωή του και αντίστροφα;

Όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο φίλος του, Γιάκοφ Ντρούσκιν, «ο Χαρμς ανήκει στους συγγραφείς που το έργο τους συνδέεται τόσο στενά με την προσωπική τους ζωή, ώστε αν δεν ξέρουμε τίποτα για αυτήν, πολλά από τα δημιουργήματά τους δεν είμαστε σε θέση να τα κατανοήσουμε».

Όσο διάβαζα τις πεζές ιστορίες, τα ποιήματα, τις ημερολογιακές σημειώσεις, τις επιστολές, το χρονολόγιο της ζωής του λαμβάνοντας υπόψιν το περιβάλλον στο οποίο έζησε, τόσο περισσότερο παρασυρόμουνα στον κόσμο του Χαρμς. Καταλάβαινα την έκταση, το ρυθμό και την ποιητική των κειμένων του, ταυτιζόμουνα όλο και πιο πολύ με το παράλογό του.

Το παράλογό του είναι γειωμένο και έχει καθημερινές αναφορές. Στο λόγο του υπάρχει απελευθέρωση από το πολιτικά ορθό με πολύ χιούμορ και την ίδια στιγμή υποβόσκει κάτι πικρά μάταιο. Όλο κάτι πάει να γίνει και δεν γίνεται τίποτα. Ναι, οι ιστορίες του ενώ ξεκινούν μάλλον λογικά και με «καλές» προθέσεις, σύντομα καταλήγουν στην κοιλιά του παραλόγου. Ποτέ, τίποτα δεν συμβαίνει. Κανένα από τα συμβάντα του Χαρμς δεν έχει τα «κριτήρια», να αλλάξει πραγματικά κάτι. Και έτσι συντηρείται ο κύκλος της επανάληψης του τίποτα. Και αυτό το τίποτα του Χαρμς εμπεριέχει μια βαθιά πολιτική διαμαρτυρία. Για τον αφανισμό του ως δημιουργό μέχρι τον σωματικό του αφανισμό. Με αυτό το είδος του παραλόγου, συγκινούμαι και συνδέομαι.

Πώς παρουσιάζεται στην παράσταση η ζωή και το έργο του;

Με την παράσταση «Συμβάντα» παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Κύπρο ο ∆ανιήλ Χαρμς. ∆εν υπάρχει βέβαια κάποιο θεατρικό κείμενο του συγγραφέα με αυτό τον τίτλο, πρόκειται για μια σύνθεση από τις πεζές ιστορίες του και άλλο υλικό. Ήθελα αυτή η παράσταση όχι μόνο να μην προδίδει τον συγγραφέα, αλλά να αποτελεί ένα φόρο τιμής σε αυτόν. Φυσικά, έχουμε συνείδηση ότι κάνουμε θέατρο και ότι ο θεατής πρέπει να δει μια ιστορία. Η παράσταση λοιπόν ξεκινά μια μέρα με τον Αντόν Αντόνοβιτς, τον συγγραφέα. Η μέρα αυτή είναι σημαντική, γιατί υπάρχει η διάθεση να γράψει. Σε αυτήν του την προσπάθεια δεν τα πολυκαταφέρνει, γιατί έχει διάφορες παρεμβολές. Αύριο, ίσως, τα καταφέρει καλύτερα.

Ο ΚΟΚΚΙΝΟΜΑΛΛΗΣ

Ήταν ένας κοκκινομάλλης που δεν είχε μάτια κι αυτιά. Ούτε μαλλιά είχε και γι’ αυτό τον έλεγαν κοκκινομάλλη μόνο θεωρητικά. ∆εν μπορούσε να μιλήσει, αφού δεν είχε στόμα. Ούτε και μύτη είχε. Επιπλέον δεν είχε πόδια και χέρια, στομάχι, πλάτη, ραχοκοκαλιά ούτε τίποτ’ άλλο από εκείνα τα μέσα μας. Τίποτα δεν είχε! Συνεπώς, κανείς δεν ξέρει για ποιον μιλάμε. Καλύτερα έτσι, καλύτερα να μην ξέρουμε άλλα πράγματα γι’ αυτόν.

Δανιήλ Χαρμς

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία, δραματουργία, επεξεργασία κειμένων: Έλενα Αγαθοκλέους Εικαστική στήριξη: Paravan, Σχεδιασμός φωτισμού: Αλέξανδρος Γιότοβιτς, Μουσική: ∆ημήτρης Ζαχαρίου, Κίνηση: Ελεάνα Αλεξάνδρου,

Eκτέλεση παραγωγής: Kωνσταντίνα Peter, Βοηθός παραγωγής: Eβίτα Ιωάννου, Γραφιστικά: Χρίστος Γεωργίου

Επί Σκηνής: Αντρέας Μακρής, Λουκία Πιερίδου, Ελεάνα Αλεξάνδρου, Mιχάλης Ασιήκκας και η φωνή του Μηνά Τίγκιλη. Μαζί τους ο Αλέξανδρος και Μάριος Βαλέβσκι.

Παλιό Ξυδάδικο, Γενεθλίου Μιτέλλα 34, Λεμεσός

24, 25, 27, 28, 29 και 30 Μαρτίου 2019 στις 20:30

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy