67 χρόνια Χαραυγή, 67 χρόνια προσφοράς

 

 

Του Μιχάλη Μιχαήλ

 

Ήταν αυγή της 18^ης Φεβρουαρίου 1956 όταν κυκλοφόρησε η εφημερίδα Χαραυγή, το εκφραστικό όργανο του ΑΚΕΛ. Η Αριστερά είχε μείνει χωρίς εκφραστικό όταν τα μεσάνυκτα της 13^ης προς 14^η Αυγούστου οι βρετανικές αποικιακές αρχές ασφάλειας επέδραμαν στα γραφεία της εφημερίδας του ΑΚΕΛ, κλείνοντας τον «Νέο Δημοκράτη» και κατάσχοντας έγγραφα και περιουσιακά στοιχεία. Το ίδιο βράδυ οι βρετανικές αρχές κήρυξαν παράνομο το ΑΚΕΛ και τις οργανώσεις του Λαϊκού Κινήματος, συλλαμβάνοντας και φυλακίζοντας περίπου 134 στελέχη του κόμματος και των οργανώσεων.

 

Η ιστορία του τύπου της Αριστεράς είναι βαριά, τόσο για το ρόλο που διαδραμάτισε, όσο και τις συνθήκες μέσα στις οποίες ήταν αναγκασμένος να λειτουργήσει. Έχοντας απέναντι του τα έντυπα της δεξιάς, της εθναρχίας και τα φίλαγγλα μέσα, αλλά και τις αστυνομικές αρχές.

 

Από τον Πυρσό στη Χαραυγή

Η πρώτη σοσιαλιστική εφημερίδα στην Κύπρο ήταν ο «Πυρσός» που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 1923 και ήταν δεκαπενθήμερος. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεωδών στην Κύπρο, στα πρώτα βήματα της κυπριακής Αριστεράς. Παρουσιαζόταν ως το εκφραστικό όργανο του «Κυπριακού Εργατικού και Αγροτικού Κόμματος», ενώ το Νοέμβριο του 1923 προστέθηκε σε παρένθεση η λέξη «Κομμουνιστικό». Η εφημερίδα έκλεισε τον Ιούλιο του 1924.

Έξι μήνες αργότερα, την 1η Ιανουαρίου 1925 κυκλοφόρησε, ως εκφραστικό όργανο του Κομουνιστικού Κόμματος Κύπρου, η επίσης δεκαπενθήμερη εφημερίδα «Νέος Άνθρωπος» με υπεύθυνο το Χαράλαμπο Σολομωνίδη. Η εφημερίδα βοήθησε στην οργανωτική συγκρότηση του ΚΚΚ, το οποίο εμφανίστηκε επίσημα στις 15 Αυγούστου 1926. Σύντομα η εφημερίδα έγινε στόχος της αποικιοκρατικής κυβέρνησης. Ο Χαράλαμπος Σολομωνίδης δικάστηκε και φυλακίστηκε ενώ η ίδια η εφημερίδα αναγκάστηκε να αναστείλει της λειτουργίας της πολλές φορές λόγω αγωγών εναντίον της. Ταυτόχρονα με το «Νέο Άνθρωπο», κυκλοφορούσαν και οι εφημερίδες «Εργάτης» και «Νέος Εργάτης», που κυκλοφορούσαν τις μέρες που δεν κυκλοφορούσε ο «Νέος Άνθρωπος».

Ο «Νέος Άνθρωπος έκλεισε στις 27 Αυγούστου 1930, συνεπεία του νόμου περί Τύπου που θέσπισε η αποικιοκρατία, που στόχευε ακριβώς στο κλείσιμο του Νέου Ανθρώπου. Σύμφωνα με το νόμο αυτό κάθε εφημερίδα έπρεπε να πληρώνει βαριές οικονομικές νομικές απαιτήσεις, κάτι που δεν ήταν εφικτό για τα φτωχά βαλάντια της εφημερίδας του ΚΚΚ.

 

Το κενό στην ύπαρξη εντύπου της Αριστεράς ήρθε να καλύψει μετά από 8 χρόνια, τον Νοέμβριο του 1938 η εφημερίδα «Ανεξάρτητος». Σημειωτέον ότι από το 1944 έως το 1946 ο «Ανεξάρτητος» ήταν το ανεπίσημο όργανο του Ανορθωτικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού (ΑΚΕΛ), το οποίο ιδρύθηκε, μετά από πρωτοβουλίες του ΚΚΚ, το 1941 όταν είχαν χαλαρώσει τα μέτρα των αποικιοκρατών και μπορούσε να υπάρχει κόμμα με νόμιμη δράση.

 

Στις 15 Οκτωβρίου 1946 κυκλοφορεί το επίσημο εκφραστικό όργανο του ΑΚΕΛ, ο «Δημοκράτης». Σύντομα γίνεται μια από τις μεγαλύτερες εφημερίδες στην Κύπρο. Η εφημερίδα αποτέλεσε τον εκφραστή της Αριστεράς στα χρόνια του εμφυλιακού κλίματος της Ελλάδας στην Κύπρο αλλά και στα χρόνια των μεγάλων απεργιακών αγώνων των Κυπρίων εργαζόμενων τη δεκαετία του 1940. Για τους λόγους αυτούς η εφημερίδα πολεμήθηκε από τη Δεξία και τους αποικιοκράτες. Για να καταλάβει κάποιος το μέγεθος του πολέμου εναντίον της Αριστεράς, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι την περίοδο των δημοτικών εκλογών του 1949, ένα άρθρο της εφημερίδας αποκάλυπτε συνωμοσία μεταξύ των αποικιοκρατικών αρχών και του αντικομμουνιστικού κόμματος ΚΕΚ για τον αποκλεισμό αριστερών ψηφοφόρων.

Σε απάντηση οι αποικιοκρατικές αρχές έκλεισαν την εφημερίδα και φυλάκισαν τον υπεύθυνο έκδοσης για τρεις μήνες, με την αιτιολόγηση του «στασιαστικού δημοσιεύματος».

 

Την επόμενη μέρα του κλεισίματος του «Δημοκράτη», την 22α Μαρτίου 1949, εμφανίζονται τα «Εργατικά Νέα», μέχρι την ημέρα που εκδίδεται για πρώτη φορά ο «Νέος Δημοκράτης».

Όπως αναφέραμε και στην αρχή του κειμένου, ο «Νέος Δημοκράτης» κλείστηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1955, όταν μέσα στις συνθήκες που δημιουργήθηκαν στην Κύπρο συνεπεία της δράσης της ΕΟΚΑ, οι Βρετανοί έθεσαν το ΑΚΕΛ εκτός νόμου και απαγόρευσαν την έκδοση των εφημερίδων και των εντύπων του κόμματος.

Μέχρι το Φεβρουάριου του 1956 εκδίδονταν, σε καθεστώς παρανομίας, τα «Εργατικά Νέα».

 

Από το 1956 αδιαλείπτως κυκλοφορεί η Χαραυγή

Στις 18 Φεβρουαρίου 1956, τα στελέχη του ΑΚΕΛ τα οποία βρίσκονταν στην παρανομία και δεν συνελήφθησαν από τους Βρετανούς, κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το νέο έντυπο του κόμματος, τη «Χαραυγή».

Η έμπνευση του ονόματος της εφημερίδας ανήκει στον μεγάλο κύπριο ποιητή, δημοσιογράφο και στέλεχος του ΑΚΕΛ Τεύκρο Ανθία.

 

Από την πρώτη στιγμή η «Χαραυγή» βρέθηκε στην πρώτη γραμμή υπεράσπισης του αντιαποικιακού αγώνα και βρέθηκε στο στόχαστρο τόσο των βρετανών όσο και της ηγεσίας της ΕΟΚΑ, δεχόμενη δεκάδες επιθέσεις.

Παράλληλα η εφημερίδα τέθηκε επικεφαλής του αγώνα για εθνική σύμπνοια, κόντρα στις επιδιώξεις του Γρίβα για την πρόκληση εμφύλιου πολέμου στην Κύπρο. Μια τέτοια αναφορά, δηλαδή για την προσπάθεια πρόκλησης εμφύλιου πολέμου, κάνει ο Γρίβας στα απομνημονεύματα του.

 

Η «Χαραυγή» υπερασπίστηκε επίσης με σθένος τα θύματα της εγκληματικής συμπεριφοράς του Γρίβα και των μασκοφόρων του, υπερασπιζόμενη το όνομα, την τιμή και την υπόληψη όσων Αριστερών δολοφονήθηκαν από τους μασκοφόρους και άλλων που υπέστηκαν κακοποιήσεις από πλευράς της οργάνωσης.

 

Στην υπηρεσία των δικαιωμάτων των εργαζομένων

Στα χρόνια μετά την ανεξαρτησία, δηλ. από το 1960 και εντεύθεν ο ρόλος της «Χαραυγής» ήταν επίσης σημαντικός. Ήταν, μαζί με άλλες εφημερίδες ο υπερασπιστής της ολοκλήρωσης της ανεξαρτησίας της Κύπρου, απαιτώντας την άσκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης του Κυπριακού λαού, ακόμα και τη σύντομη περίοδο που η Αριστερά υποστήριζε την ένωση ως άσκηση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης.

 

Ταυτόχρονα η «Χαραυγή» στάθηκε ανάχωμα σε αντεργατικές νομοθεσίες που προσπάθησαν κατά καιρούς να επιβάλουν οι εργοδότες και τα αστικά κόμματα, υπερασπίστηκε και εξακολουθεί να υπερασπίζεται και να προβάλλει τα δικαιώματα των εργαζομένων, όσο δύσκολες κι αν είναι οι συνθήκες μέσα στο εργασιακό περιβάλλον που δημιουργήθηκε ειδικά μετά το 2013 στην Κύπρο.

 

Η «Χαραυγή» όλα τα χρόνια της παρουσίας της στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα του τόπου δεν κατέγραψε απλά την κυπριακή πραγματικότητα, αλλά ταύτισε την παρουσία της με τα ιστορικά γεγονότα της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας.

 

Αντιχουντικός αγώνας

Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι η «Χαραυγή», όπως και άλλες εφημερίδες της Κύπρου, ύψωσε τη φωνή της ενάντια στις εθνικιστικές – σοβινιστικές αντιλήψεις και τις κατά καιρούς εξτρεμιστικές πολιτικές, σε καιρούς δύσκολους. Βρέθηκε απέναντι στην έξαρση του εθνικισμού και του σοβινισμού των δύο κοινοτήτων και αποτέλεσε ένα φάρο υπεράσπισης της Δημοκρατίας και της Κύπρου, όταν η ελλαδική χούντα και στη συνέχεια και η ΕΟΚΑ Β’ βυσσοδομούσαν εναντίον της Κύπρου.

Από την πρώτη στιγμή που η χούντα κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία, η «Χαραυγή» έταξε τον εαυτό της ενάντια στη χούντα, προειδοποιώντας από τις πρώτες μέρες, ότι το πραξικόπημα του 1967 έχει ως στόχο την Κύπρο.

Η «Χαραυγή» προειδοποιούσε μάλιστα για το ότι αναμενόταν πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, δημοσιεύοντας, λίγες βδομάδες πριν από το πραξικόπημα, την είδηση ότι υπάρχει σχέδιο πραξικοπήματος με κατάληψη του Προεδρικού, της Cyta και του ΡΙΚ, «Εκτελεστέον πριν τις 20 Ιουλίου»!

 

Ουδείς επίσης μπορεί να αμφισβητήσει πως όταν μόνη η Αριστερά είχε ως πολιτική της την επαναπροσέγγιση και την ειρηνική συμβίωση με το σύνοικο στοιχείο, η «Χαραυγή» ήταν και πάλι στην πρωτοπορία.

 

Η «Χαραυγή» σήμερα

67 χρόνια μετά, η «Χαραυγή» εξακολουθεί να διατηρεί αυτά τα χαρακτηριστικά. Με την υπεράσπιση των δικαίων του κάθε εργαζόμενου, του κάθε συνταξιούχου, των χαμηλά αμειβόμενων στρωμάτων του λαού,  με την υποστήριξη στις προσπάθειες για λύση του κυπριακού στη συμφωνημένη με τον ΟΗΕ ομοσπονδιακή λύση, με τον αγώνα υπέρ της επαναπροσέγγισης, με την προσφορά της στον Πολιτισμό και στους ανθρώπους της τέχνης.

 

Και σήμερα που η εφημερίδα μας συμπληρώνει 67 χρόνια ζωής και προσφοράς στην έντυπη δημοσιογραφία δίνει την υπόσχεση πως θα συνεχίσει στο ίδιο μετερίζι της προσφοράς, γιατί «τούτη η δίψα δεν σβήνει τούτη η φλόγα δεν παύει, χίλια χρόνια αν περάσουν δεν πεθαίνουμε σκλάβοι», όπως υπομνύουν καθημερινά οι στίχοι του Θοδόση Πιερίδη στην προμετωπίδα της εφημερίδας μας.

 

Δεν ξεχνούμε ποτέ ποιοι άνοιξαν τους δρόμους που βαδίζει σήμερα η εφημερίδα μας. Δεν ξεχνούμε πως τις στήλες της εφημερίδας μας κόσμησαν τιτάνες της προοδευτικής διανόησης όπως ο Τεύκρος Ανθίας και ο Θοδόσης Πιερίδης, από το ξεκίνημα της «Χ» 67 χρόνια πριν. Η «Χαραυγή» ήταν και παραμένει και θα παραμείνει βέβαια εις το διηνεκές, μια μοναδική καθημερινή έπαλξη αγώνα για τα κοινωνικά δίκαια του λαού μας και της Κύπρου γενικότερα. Ο σεβασμός και η εκτίμηση δεν κερδίζεται πάντα ή μόνο με τα φύλλα που τυπώνει ή πουλά μια εφημερίδα. Ο σεβασμός και η εκτίμηση για μια εφημερίδα είναι η σχέση που δημιουργεί με το αναγνωστικό κοινό και την κοινωνία και σε ό,τι αφορά αυτό το επίπεδο σχέσης έχουμε να λέμε και να περηφανευόμαστε πως δεν έχει όμοιά της άλλος κανείς.