Νίκος Νικολαΐδης: Τα «θαύματα» δεν γίνονται από μόνα τους

Συναντήσεις/ Ορίζοντας

Νίκος Νικολαΐδης: Τα «θαύματα» δεν γίνονται από μόνα τους.

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει τον Νίκο Νικολαΐδη και μιλάνε για «Το θαύμα της Άννι Σάλιβαν» (πρωτότυπος τίτλος «Τhe Miracle Worker») του  William Gibson που ανεβαίνει πρώτη φορά στην Κύπρο στο Σατιρικό Θέατρο σε σκηνοθεσία και δραματουργική επεξεργασία του ιδίου.

Αποστολή του Θεάτρου να θέτει ερωτήματα και να προβληματίζει

Γιατί διαλέξατε αυτό το έργο;

Το έργο «Το θαύμα της Άννι Σάλιβαν»  (πρωτότυπος τίτλος «Τhe Miracle Worker») του  William Gibson είναι ένα από τα πιο γνωστά θεατρικά έργα σε ολόκληρο τον κόσμο, παρόλο που δεν έχει ανέβει ποτέ ξανά στην Κύπρο. Μπορεί να θεωρηθεί θεατρική βιογραφία, αφού ο θεματικός του άξονας εμπνέεται από την αληθινή και συγκλονιστική ιστορία (στην Αμερική στα τέλη του 19ου αιώνα) της Έλεν Κέλερ και της δασκάλας της, Άννι Σάλιβαν, δύο γυναικών που αποτελούν πρότυπα θέλησης και πίστης στην προσπάθεια του ανθρώπου, αλλά και πρότυπα για την παγκόσμια κοινότητα των ατόμων με αναπηρία.

Με την πρόταση αυτή, το Σατιρικό Θέατρο προσεγγίζει την κάλυψη ενός κενού που αφορά στον τομέα των θεατρικών βιογραφιών/αληθινών ιστοριών, βασισμένων σε υπαρκτά πρόσωπα με κοινωνική διάσταση, έργων με έντονο το θεατρικό στοιχείο, με δράση και ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Πρόκειται για το πρώτο θεατρικό ανέβασμα του έργου στην Κύπρο και θεωρούμε πολύ σημαντική την ευκαιρία για το κοινό να έρθει σε επαφή με ένα έργο που έχει κερδίσει παγκόσμια την αγάπη του θεατρόφιλου κοινού και πολλές διακρίσεις

Ποιο ήταν το θαύμα της  Άννι Σάλιβαν;

Η περίπτωση της Κέλερ θεωρείται από τα πιο σπάνια δείγματα θριάμβου της ανθρώπινης θέλησης πάνω στη σωματική αναπηρία.  Τα επιτεύγματά της αγγίζουν τα όρια του θαύματος. Δίκαια ονομάστηκε «το θαύμα του αιώνα». Τη λέξη αυτή (miracle) δανείστηκε ο συγγραφέας και την ενσωμάτωσε στον τίτλο του συγκεκριμένου έργου, αναφερόμενος βέβαια στην Άννι Σάλιβαν.  Αυτή ήταν που ενέπνευσε την εμπιστοσύνη και χαλύβδωσε τη θέληση της Έλεν, με τη δική της ατσάλινη υπομονή. Δίχως αυτή, κανείς δεν γνωρίζει ποια θα ήταν η πορεία της Έλεν Κέλερ.

Η Σάλιβαν δεν προσέγγισε την Κέλερ μόνο με αγάπη (αυτό ήταν κάτι που φαινομενικά το έκαναν ως τότε όλοι γύρω της, μια αγάπη που τις περισσότερες φορές γινόταν ασφυκτική) αλλά κυρίως προσπάθησε να την καταλάβει και να αντιληφθεί τις ανάγκες της.  Υπήρξε, όπου χρειάστηκε, αυστηρή απέναντι της, την αντιμετώπισε ως άνθρωπο ισάξιο, διέκρινε τις δυνατότητές της και προσπάθησε να τις επεκτείνει, δείχνοντας έτσι πως τα «θαύματα» δεν γίνονται από μόνα τους.

Γράφτηκε το 1958,  τι είναι αυτό που για σας το κάνει να αντέχει στο χρόνο;   

Το έργο είναι ένα βιογραφικό ντοκουμέντο και μια συγκλονιστική ιστορία. Πρωτίστως όμως αποτελεί έναν ύμνο στην ανθρώπινη θέληση και γνώση, στον συνεχή και δύσκολο αγώνα κάθε ανθρώπου ενάντια στις ίδιες του τις αδυναμίες.

Η Σάλιβαν δεν προσέγγισε την Κέλερ μόνο με αγάπη αλλά κυρίως προσπάθησε να την καταλάβει και να αντιληφθεί τις ανάγκες της

Τι το καινούργιο φέρνει η διασκευή σας και η δική σας προσέγγιση στο έργο;

Η τελική μορφή του σκηνικού κειμένου προέκυψε μέσα από μια σύγχρονη μετάφραση/ διασκευή του ομώνυμου έργου του Gibson, μέσα από την αυτοβιογραφία της Έλεν Κέλλερ με τίτλο “Η ιστορία της ζωής μου», καθώς και μέσα από μια σειρά επιστολών της Σάλιβαν σε καθηγήτριά της, στις οποίες εξιστορούσε «τη μάχη της με το ζωώδες πείσμα της μαθήτριάς της» (τριάντα οκτώ επιστολές, γεμάτες αγωνία και πίστη, ελπίδες και διαψεύσεις).  Η δημιουργική ομάδα των συντελεστών προτείνει ένα σύγχρονο ανέβασμα του κλασικού αυτού έργου, με καινοτομία και σεβασμό στα θέματα που αυτό αγγίζει.

Κάποιοι πιστεύουν πως σε τέτοια έργα αυτοβιογραφικά και με ευαίσθητα θέματα ελλοχεύει συχνά ο κίνδυνος «διδακτισμού» και μελοδραματισμού, ίσως και «εκβιασμού του συναισθήματος». Ήταν κάτι που λάβατε υπόψη σας με τη ομάδα των συνεργατών σας;

Με πολλή προσοχή απέναντι σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα (και  τον ελλοχεύοντα κίνδυνο του διδακτισμού και του μελοδραματισμού) και μέσα από μια συμβολική και αφαιρετική σκηνική προσέγγιση, η παράσταση  επιδιώκει να αναδείξει το θαύμα της ανθρώπινης προσπάθειας, της προσήλωσης και της επιμονής στο αποτέλεσμα, είτε συμβαίνει στο παρελθόν είτε στο σήμερα. Μια συνεχούς προσπάθειας, ως μια μάχη με τον εαυτό μας και τους άλλους.

Δυστυχώς παρόλες τις Συμβάσεις, τους Νόμους και Κανονισμούς που έχουμε ως Κράτος θεσπίσει, συνειδητοποιούμε ότι πολλά από αυτά μένουν στα γραπτά και η ουσιαστική υλοποίησή τους απέχει πολύ από την καθημερινότητά μας.

Πέραν από την προσωπική προσπάθεια του καθενός χρειάζεται σε τέτοια ζητήματα και η κρατική ευθύνη. Συμφωνείτε με αυτό; Στην Κύπρο έχουμε ικανοποιητικό κοινωνικό κράτος;

Το έργο αγγίζει πτυχές ανθρώπινες, οικογενειακές, κοινωνικές και πολιτικές, που απασχολούν και προβληματίζουν ακόμα και σήμερα σε απόλυτο βαθμό και κυρίως το θέμα της εκπαίδευσης και αποκατάστασης των ανθρώπων με αναπηρία.  Δυστυχώς παρόλες τις Συμβάσεις, τους Νόμους και Κανονισμούς που έχουμε ως Κράτος και Πολιτεία θεσπίσει, συνειδητοποιούμε σε καθημερινό επίπεδο ότι πολλά από αυτά μένουν στα γραπτά και η ουσιαστική υλοποίησή τους απέχει πολύ  από την καθημερινότητά μας.

Αποτελεί έναν ύμνο στην ανθρώπινη θέληση και γνώση, στον συνεχή και δύσκολο αγώνα κάθε ανθρώπου ενάντια στις ίδιες του τις αδυναμίες.

Ποιος ο ρόλος ρου θεάτρου, της τέχνης σε αυτά τα ζητήματα;

Αποστολή του Θεάτρου δεν είναι να δίνει λύσεις, ούτε απαντήσεις, αλλά να  θέτει ερωτήματα και να προβληματίζει. Η επιλογή του συγκεκριμένου έργου, ο τρόπος ανεβάσματος και οι στόχοι της παραγωγής είναι, πέραν από την παρουσίαση και εξιστόρηση της συγκλονιστικής αυτής ιστορίας, η ανάδειξη περαιτέρω ζητημάτων, όπως (θα μπορούσα να αναφέρω πολύ περισσότερα):

Πόσο έχουν εξελιχθεί οι ευκαιρίες για ουσιαστική εκπαίδευση και ευημερία των ατόμων με αναπηρίες σήμερα;  Ποιες είναι οι προσδοκίες που δημιουργεί μια κοινωνία σαν τη δική μας για τα άτομα με αναπηρίες; Πόσο έτοιμες είναι οι οικογένειες των ατόμων αυτών να αποδεχτούν και να στηρίξουν τα παιδιά τους;  Πόσο πραγματικά και ουσιαστικά στηρίζονται οι ίδιες από τις διάφορες δομές; Μπορεί κάποιος να προβλέψει -ή να προδικάσει- την εξέλιξη κάθε παιδιού, κάθε ανθρώπου; Πόση δύναμη κρύβει ο εσωτερικός κόσμος κάθε ανθρώπου; Είναι ικανή η δύναμη αυτή, όταν εξωτερικευτεί κατάλληλα, να νικήσει κάθε δυσκολία, κάθε σωματική ή  νοητική αναπηρία;

Πως ήταν η συνεργασία με τους ηθοποιούς εν μέσω πανδημίας και τήρηση μέτρων και πρωτοκόλλων. Τι κρατάς από αυτή την περίοδο των προβών;

Δηλώνω ευτυχής για όλη δουλειά και θέλω να ευχαριστήσω το Σατιρικό Θέατρο που συμπεριέλαβε, υλοποίησε και στήριξε την παραγωγή.  Ευχαριστώ επίσης θερμά την υπέροχη ομάδα δημιουργικών συντελεστών, ηθοποιών και τεχνικών (οι περισσότεροι από τους οποίους πρώτη φορά συνεργάζονται με το Σατιρικό Θέατρο, όπως και ο υποφαινόμενος, ως Σκηνοθέτης), που συναντηθήκαμε σε μια ευτυχή, δημιουργική και ουσιαστική διαδρομή.

Το Θέατρο προσφέρει στους καλλιτέχνες-εργαζόμενους μοναδικές στιγμές δημιουργίας, αλλά και διαδικασίες επίπονες, συχνά βασανιστικές.  Όταν καλούμαστε -όπως σε αυτή την περίπτωση- να μεταφέρουμε στη σκηνή μια αληθινή ιστορία υπαρκτών προσώπων/ συμβόλων, ερχόμαστε αντιμέτωποι με λεπτά και δύσκολα θέματα. Για τις ανάγκες αυτού του έργου, κληθήκαμε να εισχωρήσουμε στον κόσμο των ατόμων με αναπηρία (και συγκεκριμένα σε αυτόν των ατόμων με τυφλοκόφωση), με απόλυτο σεβασμό και ουσιαστική εργασία και με συνεχή επιμόρφωση από ειδικούς επιστημονικούς συνεργάτες.

Σκηνοθεσία / Δραματουργική Επεξεργασία: Νίκος Νικολαΐδης, Διασκευή: Φώτης Φωτίου και Νίκος Νικολαΐδης, Σκηνικά / Κοστούμια: Έλενα Κατσούρη και Μαρία Γεωργίου, Κινησιολογία:Παναγιώτης Τοφή, Μουσική / Ηχοτοπίο: Νεκτάριος Ροδοσθένους, Σχεδιασμός Φωτισμού: Βικέντιος Χριστιανίδης, Επιστημονικοί Σύμβουλοι: Μαρία Γεωργίου και Φώτης Φωτίου,  Βοηθός Σκηνοθέτη: Άγγελος Χατζημιχαήλ.

Παίζουν:  Μαρίνα Μανδρή, Χριστίνα Παυλίδου, Δημήτρης Αντωνίου, Άγγελος Χατζημιχαήλ, και η μικρή Γεωργία Χάσικου. Στην παράσταση ακούγεται η φωνή της Έρικας Μπεγέτη.

Λευκωσία, Σατιρικό Θέατρο:

23,  26, 27, 28, 29 και 30 Μαΐου, στις 8.00 μ.μ.

Οι παραστάσεις στις 23 και 29 Μαΐου είναι προσβάσιμες για άτομα με προβλήματα ακοής.

Η παράσταση στις 23 Μαΐου είναι προσβάσιμη για άτομα με προβλήματα όρασης.

Πληροφορίες/ Κρατήσεις:

22 312940 και 22 421609