90χρονα ΚΚΚ-ΑΚΕΛ: Αίμα απεργών μεταλλωρύχων στο Ξερό

Του Γ. Κολοκασίδη

«Και άλλο αίμα μεταλλωρύχων αδικοχύθηκε χθες στο Ξερό. Και πάλιν η Αστυνομία σήκωσε οπλισμένο χέρι κατά πεινασμένων και αόπλων απεργών». Με αυτά τα λόγια ο «Δημοκράτης» αρχίζει την ανταπόκρισή του για τα γεγονότα της 8ης του Μάρτη 1948 που οδήγησαν στον σοβαρό τραυματισμό απεργών.

Τα γεγονότα

Από το βράδυ της προηγούμενης είχε καταπλεύσει στο Καραβοστάσι ένα πλοίο για να ξεφορτώσει ξυλεία και μηχανήματα για την ΚΜΕ, την αμερικάνικη μεταλλευτική εταιρεία που λυμαινόταν τον υπόγειο πλούτο της Κύπρου. Επειδή οι εργάτες της εταιρείας βρίσκονταν σε απεργία, η διεύθυνση κατέφυγε στη γνωστή προσφιλή της μέθοδο της χρησιμοποίησης απεργοσπαστών για να ξεφορτώσουν το πλοίο.

Τα αυτοκίνητα που μετέφεραν τους απεργοσπάστες συνοδεύονταν από αστυνομικούς. Μια ομάδα 50-60 απεργών συγκεντρώθηκαν και άρχισαν να αποδοκιμάζουν τους απεργοσπάστες και να τους καλούν να συνειδητοποιήσουν τη θέση τους σαν εργάτες. Εμφανίστηκε το ίδιο φαινόμενο όπως και στο Μαυροβούνι, κάποιοι απεργοσπάστες να δηλώνουν ότι πηγαίνουν για δουλειά παρά τη θέλησή τους.

Οι απεργοί συνέχιζαν τις αποδοκιμασίες, ενώ οι αστυνομικοί τους διέταξαν να διαλυθούν. Οι απεργοί κοντά στην αποβάθρα του Ξερού προσπάθησαν να αποτρέψουν τους απεργοσπάστες και η Αστυνομία απροειδοποίητα άρχισε να πυροβολεί. Προκλήθηκε αναταραχή. Οι γυναίκες των απεργών, που μετείχαν ενεργά στην όλη εξέλιξη του απεργιακού αγώνα, αυθόρμητα ορμούν ενάντια στους αστυνομικούς και τους παίρνουν τα όπλα για να αποφευχθεί μεγαλύτερο αιματοκύλισμα. Οι απεργοσπάστες, έντρομοι από την εξέλιξη των γεγονότων, ζητούν να μεταφερθούν πίσω στα χωριά τους. Οι απεργοί υποχωρούν προς το οίκημα των συντεχνιών. Η Αστυνομία αρχίζει τις συλλήψεις.

Από τα αστυνομικά πυρά και κτυπήματα πληγώθηκαν οι Φίλιππος Σιάχουρος από τη Γαληνή, Ανδρέας Λοΐζου επίσης από τη Γαληνή, Μιχάλης Χριστοδούλου και Αννα Αδάμου. Χτυπήθηκε επίσης το μαθητής Φρίξος Ζωγράφου που βρέθηκε στη σκηνή των επεισοδίων. Ο «Δημοκράτης» γράφει: «Οι βαριά πληγωμένοι μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο Πεντάγειας. Δυο απεργοί ανασηκώνοντας τον πληγωμένο Φίλιππο Σιάχουρο εζητωκραύγαζαν “Ζήτω ο αγώνας μας”. Ο πληγωμένος κουνούσε στον αέρα ένα ματωμένο μαντήλι φωνάζοντας: “Ζήτω η απεργία μας”».

Τα γεγονότα του Ξερού ξεσήκωσαν νέο κύμα διαμαρτυρίας. Πραγματοποιήθηκε νέα παναπεργία σε όλη την Κύπρο. Εγιναν πανεργατικές συγκεντρώσεις. Εγκρίθηκαν ψηφίσματα διαμαρτυρίας. Στάληκαν τηλεγραφήματα καταγγελίας των αιματηρών γεγονότων στον Κυβερνήτη, τον Υπουργό Αποικιών, τον Γ.Γ. του Κογκρέσου των Συνδικάτων στο Λονδίνο, στον Γ.Γ. της ΠΣΟ και στα Συνδικάτα των Μεταλλωρύχων Αγγλίας. Κορυφώθηκε η εκστρατεία αλληλεγγύης προς τους απεργούς μεταλλωρύχους.

Η ΚΜΕ για να καταφέρει να ξεφορτώσει το πλοίο που ναυλοχούσε στο Ξερό αναγκάστηκε να επιστρατεύσει τους επιστάτες και το διευθυντικό προσωπικό της εταιρείας. Ο ίδιος ο διευθυντής Χέντριξ «δούλεψε» στο ξεφόρτωμα! Βέβαια πολλοί από τους επιστάτες αρνήθηκαν να υπακούσουν και ενώθηκαν με τους απεργούς.

«Κάτω τα όπλα»

Στις 9 του Μάρτη, ο τότε Οργανωτικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου δημοσιεύει ένα ρωμαλέο καταδικαστικό άρθρο στον «Δημοκράτη». Να σημειώσουμε ότι ο ίδιος ο Παπαϊωάννου είχε δουλέψει στα μεταλλεία σε νεαρή ηλικία. Ο Παπαϊωάννου, αφού επισημαίνει ότι «βάλθηκαν να τσακίσουν με τα όπλα, με τη φωτιά και το σίδερο τον ειρηνικό καθόλα πειθαρχημένο αγώνα των δυο χιλιάδων μεταλλωρύχων» διερωτάται πώς συμβαίνει «τα εκμεταλλευτικά συμφέροντα της εταιρείας να τίθενται πάνω από τα γενικότερα συμφέροντα του λαού μας και πάνω κι απ’ αυτή ακόμα τη ζωή των μεταλλωρύχων μας».

Στη συνέχεια βάζοντας μια σειρά ερωτήματα αναδεικνύει την πολιτική διάσταση της επιχειρούμενης βίαιης καταστολής της απεργίας. Γράφει:

«Πού πάμε; Πού θέλει να μας εξαναγκάσει να πάμε η κυβέρνηση; Μήπως επιζητεί ελατήρια για τη φασιστικοποίηση του τόπου; Μήπως επιδιώκει αυτά τα αιματηρά επεισόδια για να δικαιολογήσει την επιβολή του μισητού δικτατορικού καθεστώτος που κυριαρχούσε στον τόπο, ύστερα από τα γεγονότα του 1931, για να μπορεί έτσι ανενόχλητα να μετατρέψει την Κύπρο σε αμερικάνικη στρατιωτική βάση, να καταστρέψει τις συντεχνιακές οργανώσεις, να κηρύξει παράνομα τα πολιτικά κόμματα και να κάνει τους εργαζομένους μας πραγματικούς είλωτες των λογής-λογής εκμεταλλευτών, τοκογλύφων και μαυραγορητών…;

Αν είναι σ’ αυτά που αποσκοπεί η κυβέρνηση – κι οι πράξεις της θα το δείξουν – εκείνο που έχουμε να της πούμε είναι ότι σφάλλεται αν νομίζει πως ο λαός μας δεν είναι σε θέση να δει και να κατανοήσει τα ιμπεριαλιστικά της σχέδια. Πέφτει πολύ έξω αν νομίζει πως ο λαός μας μπορεί να παρασυρθεί ή να εκβιαστεί σε υποστήριξη ξένων τυχοδιωκτικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων, όσο κόκκινα και αν είναι τα σκιάχτρα που επισείονται μπροστά στο λαό μας. Πέφτει πολύ έξω αν νομίζει πως με τα βόλια θα δαμάσει τους ηρωικούς μεταλλωρύχους και θα τους εξαναγκάσει να υποκύψουν. Οι μεταλλωρύχοι μας είναι η πρωτοπορία του εργατικού μας κινήματος. Η πειθαρχία και η αποφασιστικότητά τους στον αγώνα είναι τόσο σκληρή όσο και το μετάλλευμα που δουλεύουν. Η υποστήριξη που απολαμβάνουν μέσα στις πλατιές μάζες του λαού μας είναι πρωτοφανής στα χρονικά των οικονομικών αγώνων…».

Τέλος, υποδεικνύει ότι ο μόνος δρόμος είναι να παρέμβει η κυβέρνηση, ώστε να αναγκαστεί η εταιρεία να συνομιλήσει με τους απεργούς.

Ο Μακάριος Β΄ 

Ενάντια στην απεργία και τους απεργούς επιστρατεύθηκε και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Β΄, γνωστός για το φανατικό αντικομμουνισμό του. Ο Μακάριος Β΄, μόλις μερικές μέρες μετά τα αιματηρά γεγονότα στο Μαυροβούνι και το Ξερό, στις 20 του Μάρτη, εξέδωσε εγκύκλιο προς τους απεργούς μεταλλωρύχους. Στην εγκύκλιό του ο Αρχιεπίσκοπος, αφού επιχειρεί να δικαιολογήσει την αστυνομική βία επικαλούμενος ορισμένες ακραίες ενέργειες, τις οποίες είχαν καταδικάσει και οι ίδιες οι συντεχνίες, συνεχίζει με τα εξής: «Και πανθομολογείται μεν, ότι υποκινηταί και δημιουργοί της αξιοθρηνήτου ταύτης καταστάσεως είναι οι διδάσκοντες την αντίθεον και ανατρεπτικήν των πάντων κομμουνιστικήν θεωρίαν… Και είναι προφανές εις τους υγιώς σκεπτομένους, ότι υπό τοιαύτην ανώμαλον και έκρυθμον των πραγμάτων κατάστασιν δεν είναι δυνατόν να εξετασθώσιν μετ’ ευμενείας τα αιτήματά σας. Η επάνοδος εις την ήρεμον και ειρηνικήν ζωή και η αποκατάστασις γαλήνης και ησυχίας αποδεικνύονται όροι απαραίτητοι δια την ψύχραιμον μελέτην της υφιστάμενης εργατικής διαφοράς.

Δια πάντες τούτους τους λόγους και εις το πραγματικόν συμφέρον σας αποβλέποντες, τέκνα εν Κυρίω αγαπητά, συμβουλεύωμεν πατρικώς και προτρεπόμεθα όπως τερματίσετε αμέσως την απεργίαν… Επιστρέψετε εις τας εργασίας σας εν πάση αγαθοσύνη και ειλικρίνεια. Μακράν από πάσαν βιαιοπραγίαν και απειλήν και κακήν ή δυσμενή διάθεσιν δι’ οιονδήποτε συνάδελφον, προϊστάμενον ή εργοδότην… Και να είσθε βέβαιοι, ότι ο Θεός θα επιβραβεύσει την εμπιστοσύνη την οποίαν θα εκδηλώσητε τοιουτοτρόπως προς αυτόν και τον λόγον του…».

Με δύο λόγια τους κάλεσε να σκύψουν το κεφάλι για να τους ελεήσει ο Θεός!

Τα σχόλια ανήκουν στον αναγνώστη. Πολύ περισσότερο θα πρέπει ο αναγνώστης να συγκρίνει την εγκύκλιο του Μακαρίου Β΄ με την επιστολή του Λεοντίου προς την ηγεσία των συντεχνιών, την οποίαν παραθέσαμε στο άρθρο για την απεργία της 1ης του Μάρτη 1944.

Ιστορική σημασία

Η ηρωική απεργία των μεταλλωρύχων τερματίστηκε στις 16 του Μάη 1948. (Είχε αρχίσει στις 13 του Γενάρη). Στη διάρκειά της πέραν από τους τραυματισμούς από τα πυρά της Αστυνομίας είχαμε και δεκάδες συλλήψεις και καταδίκες απεργών σε πολύμηνες φυλακίσεις. Η σημασία της απεργίας των μεταλλωρύχων δεν περιορίζεται μόνο στις κατακτήσεις που πέτυχαν με τον αγώνα τους και αφορούσαν τη μισθοδοσία και τους όρους εργασίας τους. Επεκτείνεται στο γεγονός ότι η εργατική τάξη υπό την καθοδήγηση της ΠΕΟ και του ΑΚΕΛ έδωσε μια σκληρή ταξική μάχη επιτυγχάνοντας μια μεγάλη ηθική νίκη απέναντι στη συνασπισμένη ξένη και ντόπια αντίδραση. Η μάχη δόθηκε από κοινού από τους Ε/κύπριους και Τ/κύπριους εργάτες.

Πέραν τούτου, σαν αποτέλεσμα γενικά των απεργιών του 1948 εδραιώθηκε το αναφαίρετο δικαίωμα των εργαζομένων να συνδικαλίζονται και καθιερώθηκε το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα της ΠΕΟ ως ο γνήσιος εκπρόσωπος και εκφραστής των Κυπρίων εργαζομένων. Οι ταξικές μάχες του 1948 συνιστούν ένα μεγάλο ηθικό και πολιτικό κεφάλαιο για όλους τους Κυπρίους εργαζομένους.

Πηγές: «Δημοκράτης», «Ιστορία ΠΣΕ-ΠΕΟ 1941-1981», «Οι απεργιακοί αγώνες των μεταλλωρύχων και αμιαντωρύχων του 1948».