90χρονα ΚΚΚ-ΑΚΕΛ – Η οδός «Σερ Χέρμπερτ Ρίτσμοντ Πάλμερ»

Τα φυλακισθέντα μέλη του Δ.Σ. Λεμεσού. Μπροστά και από αριστερά ο δήμαρχος Κ. Παρτασίδης, ο αντιδήμαρχος Γ. Χριστοφόρου και ο Χ. Σολομωνίδης. Πίσω ο Ισ. Μαρκουλλής, ο Οθ. Οικονομίδης και ο Π. Κωνσταντινίδης

«Θα ήταν αιώνιο στίγμα αν αναρτούσαμε την πινακίδα του Πάλμερ»

Του Γιαννάκη Κολοκασίδη

Μετά τη βίαιη καταστολή της οκτωβριανής εξέγερσης του 1931 οι Βρετανοί αποικιοκράτες επέβαλαν μια σειρά από σκληρά αντιδημοκρατικά μέτρα, ανάμεσα στα οποία ήταν και η απαγόρευση των οποιωνδήποτε εκλογικών διαδικασιών. Το 1943 μέσα στις συνθήκες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι αποικιοκράτες αναγκάστηκαν να επιτρέψουν τη διεξαγωγή εκλογών για την ανάδειξη δημάρχων και Δημοτικών Συμβουλίων. Οι εκλογές γίνονταν κάθε τρία χρόνια.

Το ΑΚΕΛ είχε μεγάλες επιτυχίες στις εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Λεμεσός, Αμμόχωστος και Λάρνακα αναδείκνυαν συνεχώς Λαϊκά Δημοτικά Συμβούλια. Η Αριστερά αξιοποίησε το θεσμό της Τ.Α. όχι μόνο για την επίλυση δημοτικών και κοινωνικών προβλημάτων, αλλά πρωτίστως για να προωθήσει τον αντιαποικιακό αγώνα. Το αίτημα για αυτοδιάθεση, η απαίτηση για παραχώρηση δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, η πάλη για ενιαίο αντιαποικιακό μέτωπο δέσποζαν στα προεκλογικά προγράμματα και στη δράση των Λαϊκών Δημοτικών Συμβουλίων. Το ΑΚΕΛ μετέτρεψε το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε έπαλξη αντιαποικιακού αγώνα, γεγονός που το έφερνε σε συχνές συγκρούσεις με τους αποικιοκράτες.

Μία από τις κορυφαίες στιγμές της πάλης που δόθηκε στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήταν η σύγκρουση του Δημοτικού Συμβουλίου της Λεμεσού με τον Κυβερνήτη και την αποικιακή δικαιοσύνη γύρω από την οδό «Πάλμερ». Ο Σερ Χέρμπερτ Ρίτσμοντ Πάλμερ ήταν ο Βρετανός κυβερνήτης της δεκαετίας του 1930 που συνέδεσε το όνομά του με τη φασιστική καταπίεση, η οποία είχε επιβληθεί στον κυπριακό λαό μετά τα Οκτωβριανά. Το Λαϊκό Δημοτικό Συμβούλιο υπό τον δήμαρχο Κώστα Παρτασίδη, το οποίο είχε εκλεγεί στις δημοτικές εκλογές του 1949, μετονόμασε την οδό «Πάλμερ» σε οδό «28ης Οκτωβρίου» στέλλοντας έτσι πολλαπλά, αντιφασιστικά μηνύματα. Οι αποικιοκράτες θεώρησαν αυτή την ενέργεια ως μεγάλη πρόκληση.

Στις 17 Φεβρουαρίου 1950 ο Κυβερνήτης εξέδωσε διάταγμα με το οποίο διέταζε το Δ.Σ. Λεμεσού μέσα σε ένα μήνα να επαναφέρει την ονομασία «Οδός Πάλμερ». Το Δ.Σ. Λεμεσού αποφάσισε να μην υπακούσει στο διάταγμα. Η απόφαση λήφθηκε σε ανοικτή πανδημοτική συγκέντρωση, στην οποία όμως αρνήθηκαν να παρευρεθούν παράγοντες της δεξιάς. Μετά την άρνηση του Δ.Σ. το διάταγμα του Κυβερνήτη καταχωρήθηκε στο δικαστήριο και απέκτησε ισχύ δικαστικού διατάγματος. Το Δ.Σ. Λεμεσού και πάλιν αρνήθηκε να επαναφέρει την «Οδό Πάλμερ» και ως εκ τούτου οδηγήθηκε στο δικαστήριο.

Το Λαϊκό Δημοτικό Συμβούλιο Λεμεσού στις 2/6/1950 συνήλθε και ενέκρινε διάγγελμα προς το λαό της πόλης. Στο διάγγελμα αυτό αναφέρονται και τα εξής: «Το Δ.Σ. Λεμεσού εμφορούμενο από τα λαϊκά ιδεώδη και διατηρώντας τον αντιιμπεριαλιστικό του προσανατολισμό, αρνήθηκε να εκτελέσει το κυβερνητικό διάταγμα για την τοποθέτηση της πινακίδας Πάλμερ – συμβόλου της πιο μαύρης ιμπεριαλιστικής, εθνικής και πολιτικής καταπίεσης, στη θέση της πινακίδας της ενδόξου 28ης Οκτωβρίου, που συμβολίζει την εθνική αντίσταση ενάντια στο φασισμό και την τυραννία». Στη συνέχεια το Δ.Σ. εξέφραζε την πεποίθηση ότι ο λαός, με επικεφαλής το Λαϊκό Κίνημα, θα εκτιμήσει αυτή τη στάση και θα περιφρουρήσει με κάθε τρόπο τις εθνικές παραδόσεις και την εθνική του υπερηφάνεια.

Στο Εφετείο

Την επομένη ο δήμαρχος Κώστας Παρτασίδης, ο αντιδήμαρχος Γιώργος Χριστοφόρου και οι δημοτικοί σύμβουλοι Παντιάς Κωνσταντινίδης, Χαράλαμπος Σολομωνίδης, Ισίδωρος Μαρκουλλής και Οθωνας Οικονομίδης παρουσιάστηκαν στο Εφετείο, δηλαδή το Ανώτατο Δικαστήριο, κατηγορούμενοι για παρακοή δικαστικού διατάγματος. Ο «Νέος Δημοκράτης» κάλυψε εκτενώς τη δίκη.

Ο Αγγλος αρχιδικαστής Τζάκσον ζήτησε από τους κατηγορούμενους να απαντήσουν στην κατηγορία.

Ο δήμαρχος Κώστας Παρτασίδης ανάμεσα σε άλλα είπε και τα εξής: «Είμαστε η αιρετή δημοτική Αρχή της Λεμεσού. Οταν κατά την προεκλογική περίοδο παρουσιασθήκαμε μπροστά στο λαό υποσχεθήκαμε πως θα αγωνισθούμε κατά των ανελεύθερων νόμων του παλμερισμού, ότι θ’ αγωνιστούμε για την εθνική απελευθέρωση της πατρίδας μας. Ο λαός είναι θανάσιμος εχθρός κάθε δικτατορίας. Αν βρισκόμαστε στο δικαστήριο αυτό, οφείλεται στο γεγονός και μόνο ότι υπάρχουν ανελεύθεροι νόμοι».

Ο αρχιδικαστής Τζάκσον δεν επέτρεψε στον Παρτασίδη να συνεχίσει θεωρώντας πως τα όσα έλεγε ήταν πολιτικολογία άσχετη με την υπόθεση.

Ο Παντιάς Κωνσταντινίδης τόνισε: «Αν αναρτούσαμε την πινακίδα του Πάλμερ, θα ήταν αντίθετο προς την επιθυμία του λαού, του οποίου αναλάβαμε να υπερασπίσουμε την εθνική αξιοπρέπεια».

Ο Χαράλαμπος Σολομωνίδης, βετεράνος από το ιδρυτικό συνέδριο του ΚΚΚ το 1926, δήλωσε: «Θα ήταν αιώνιο στίγμα αν αναρτούσαμε την πινακίδα του Πάλμερ».

Ο Ισίδωρος Μαρκουλλής μίλησε στο πνεύμα της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή: «Υπάρχουν νόμοι άγραφοι, που είναι πιο σεβαστοί από τους γραπτούς. Αυτοί είναι η αγάπη προς την πατρίδα και το λαό. Σ’ αυτούς τους νόμους υπακούοντας βρισκόμαστε εδώ».

Ο Γιώργος Χριστοφόρου και ο Οθων Οικονομίδης δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα με τους προηγούμενους.

Το δικαστήριο βρίσκει τους κατηγορούμενους «ένοχους κατάφωρης περιφρονήσεως του δικαστηρίου». Και διατάσσει «να κλεισθούν εις τα κεντρικάς φυλακάς μέχρις ότου είτε όλοι μαζί είτε χωριστά, συμμορφωθούν με το διάταγμα του δικαστηρίου και δώσουν εγγύηση ότι θα εκτελέσουν το διάταγμα… Οποιοι δεν δώσουν τοιαύτην υπόσχεσιν και εγγύησιν θα παραμείνουν εις τα φυλακάς μέχρι νεωτέρας διαταγής». Επ’ αόριστον φυλάκιση δηλαδή!

Το αποικιακό καθεστώς προχώρησε παραπέρα και καθαίρεσε το Δ.Σ. Λεμεσού διορίζοντας στη θέση του ανθρώπους αρεστούς στους αποικιοκράτες.

Μαζικές κινητοποιήσεις

Στο άκουσμα της δικαστικής καταδίκης ξέσπασαν διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες όχι μόνο στη Λεμεσό, αλλά σε όλη την Κύπρο.

Η Γραμματεία του ΑΚΕΛ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία εξέφρασε έντονη διαμαρτυρία για την καταδίκη και απαίτησε άμεση αποφυλάκιση των μελών Δ.Σ. Λεμεσού. Η ανακοίνωση του ΑΚΕΛ τόνισε επίσης: «Η καταδίκη του Δ.Σ. Λεμεσού σε φυλάκιση απεριόριστου χρονικού διαστήματος δείχνει πόσον ασφυχτικά η βρετανική κυβέρνηση καταπιέζει το λαό μας και τα αιρετά Δημοτικά Συμβούλια της Κύπρου, ώστε να μην τους επιτρέπει να ονομάζουν και αυτούς ακόμα τους δρόμους της πόλης τους… Ενάντια στην πολιτική αυτή που φυλακίζει και διώκει, που απαγορεύει την ελεύθερη έκφραση της θέλησης και των αισθημάτων του λαού, το ΑΚΕΛ διαμαρτύρεται και ζητά την άμεση αλλαγή της».

Στη Λεμεσό κηρύχθηκε 24ωρη εργατική απεργία, ενώ τα μέλη της Ενωσης Μικροκαταστηματαρχών της πόλης έκλεισαν τα καταστήματά τους για πέντε ώρες. Πραγματοποιήθηκε ογκώδης συγκέντρωση στο οίκημα της ΠΕΟ, η οποία ενέκρινε ψήφισμα. Αντιπροσωπεία της συγκέντρωσης μετέβη στο Διοικητήριο για να επιδώσει το ψήφισμα.

Το πρωτοσέλιδο του «Νέου Δημοκράτη» την επομένη της καταδίκης.
Το πρωτοσέλιδο του «Νέου Δημοκράτη» την επομένη της καταδίκης.

 

Οπως μας πληροφορεί ο «Νέος Δημοκράτης» κατά τη μετάβαση και την επιστροφή της αντιπροσωπείας από το Διοικητήριο χιλιάδες λαού τη συνόδευσαν φωνάζοντας «Να αποφυλακιστεί το Δημοτικό Συμβούλιο», «Κάτω οι ανελεύθεροι νόμοι», «Ζήτω οι αγωνιστές του λαού». Η Αστυνομία προσπάθησε να διαλύσει τα πλήθη. Υπήρξαν συμπλοκές διαδηλωτών με την Αστυνομία και συλλήψεις διαδηλωτών. Οι συλλήψεις και ανακρίσεις συνεχίστηκαν και τις επόμενες μέρες. Το Ρόιτερ μετέδωσε ότι μεταφέρθηκαν αστυνομικές ενισχύσεις από τη Λευκωσία στη Λεμεσό.

Το ίδιο βράδυ της καταδίκης οργανώθηκε νέα πανεργατική συγκέντρωση στην ΠΕΟ Λεμεσού. Ογκώδης πανεργατική συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε και στη Λευκωσία και την επομένη στη Λάρνακα, στο Βαρώσι και σε αγροτικά κέντρα, όπως το Παλαιχώρι και η Ξυλοτύμπου. Οι συγκεντρώσεις εγκρίνουν ψηφίσματα καταδίκης προς την κυβέρνηση της Λευκωσίας και το Υπουργείο Αποικιών στο Λονδίνο. Καταδικαστικές ανακοινώσεις εκδίδουν οι οργανώσεις του Λαϊκού Κινήματος, συντεχνίες και το Δημοτικό Συμβούλιο Αμμοχώστου.

Το ψήφισμα της συγκέντρωσης στο Βαρώσι, αφού καταδικάζει την απόφαση φυλάκισης του Δ.Σ. Λεμεσού προχωρεί και τονίζει ότι «σωστά αρνήθηκε να τοποθετήσει την πινακίδα που έφερε το όνομα ενός λαομίσητου ανθρώπου, του Πάλμερ». Απαιτεί την άμεση αποφυλάκιση του δημάρχου Λεμεσού και των δημοτικών συμβούλων και την κατάργηση κάθε ανελεύθερου νόμου. «Είναι καιρός», καταλήγει, «να αφεθούν ελεύθερα τα αιρετά σώματα του κυπριακού λαού να ενεργούν σύμφωνα με τις εντολές που παίρνουν από τους εκλογείς τους».

Η δεξιά έλαμψε και πάλιν διά της απουσίας της από τις διαμαρτυρίες. Με τη στάση της ουσιαστικά στήριξε την αποικιοκρατία και τους ανελεύθερους νόμους της.

Ηθική και πολιτική νίκη

Κάτω από την πίεση της λαϊκής κατακραυγής ο Κυβερνήτης ένα μήνα μετά την καταδίκη διέταξε την αποφυλάκιση του Κώστα Παρτασίδη και των συναγωνιστών του. Ο λαός της Λεμεσού τους επιφύλαξε θερμή υποδοχή. Οπως γράφει ο «Νέος Δημοκράτης»: «Αρκετά αυτοκίνητα βγήκαν σε προϋπάντηση του Δ.Σ. και μέχρι τη Σκαρίνου και από κει συνόδευσαν το Δ.Σ. ως τη Λεμεσό. 200 περίπου ποδηλάτες βγήκαν από την πόλη σε παρέλαση και περίμεναν στον ποταμό της Γερμασόγειας τη φάλαγγα. Στο ίδιο μέρος είχε συγκεντρωθεί πλήθος κόσμου. Από κει οι συγκεντρωθέντες συνόδευσαν το συμβούλιό τους μέχρι το οίκημα των συντεχνιών όπου έγινε πρωτοφανής λαϊκή συγκέντρωση. Η Λεμεσός δεν ξαναγνώρισε τόσο ογκώδη και ενθουσιώδη συγκέντρωση. Σ’ όλη τη διαδρομή άντρες και γυναίκες έβγαιναν στους δρόμους και προσέφεραν ανθοδέσμες στον δήμαρχο και τα μέλη του Δ.Σ.».

Παρά την αποφυλάκιση ο κυβερνήτης δεν αποκατάστησε το εκλεγμένο Δημοτικό Συμβούλιο της Λεμεσού.

Γύρω από την «Οδό Πάλμερ» η Αριστερά έχοντας τη στήριξη των λαϊκών μαζών έδωσε μια μεγάλη πολιτικο-ιδεολογική μάχη. Η αποικιοκρατία δεν κατόρθωσε να εξευτελίσει την Αριστερά υποχρεώνοντάς την να αποκαταστήσει την «Οδό Πάλμερ». Αντίθετα οι αποικιοκράτες υπέστησαν μεγάλη ηθική και πολιτική ήττα.

Στις δημοτικές εκλογές του 1953 το ΑΚΕΛ θριάμβευσε και πάλι στη Λεμεσό, και ο Κώστας Παρτασίδης επανεκλέχθηκε δήμαρχος της πόλης.

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy