Μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που φωτίζει, αν μη τι άλλο, το κεφάλαιο του περιουσιακού δίνει στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» το πρώην μέλος της ελληνοκυπριακής ομάδας εργασίας για το περιουσιακό, Ανδρέας Δ. Συμεού, επισκέπτης λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου.

Όπως αναφέρει, το πλαίσιο Γκουτέρες προβλέπει ότι στις περιοχές των εδαφικών προσαρμογών θα έχουν προτεραιότητα οι ιδιοκτήτες (αλλά όχι 100%) και στις υπόλοιπες περιοχές οι χρήστες (αλλά όχι 100%). Υποστηρίζει πως όσα περισσότερα εδάφη επιστραφούν στα πλαίσια των εδαφικών προσαρμογών, τόσο περισσότερο «γενναιόδωρη» αναμένεται να είναι η πλευρά μας σε ό,τι αφορά την τύχη των περιουσιών στις περιοχές που δεν θα επιστραφούν.

Συνέντευξη στη Νίκη Κουλέρμου

• Στο περιουσιακό έγιναν παραχωρήσεις που πρέπει να ικανοποιούν την άλλη πλευρά
• Παραγκωνίστηκαν οι ομάδες ειδικών και εργασίας στο Κυπριακό και ουσιαστικό ρόλο στη διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων έχει μια πολύ μικρή ομάδα υπηρεσιακών του Υπουργείου Εξωτερικών…

Έχετε συμμετάσχει ως σύμβουλος στη διάσκεψη του Κραν Μοντανά. Μπορείτε να μας πείτε μέχρι πού έφθασαν οι διαπραγματεύσεις για το περιουσιακό μέχρι τότε;

 

Το περιουσιακό δεν συζητήθηκε ιδιαίτερα στο Κραν Μοντανά. Όμως πριν τη διάσκεψη είχαν σημειωθεί σημαντικές συγκλίσεις στο θέμα αυτό. Το ποιες ακριβώς είναι αυτές οι συγκλίσεις είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί, επειδή πρόκειται για ένα περίπλοκο θέμα στο οποίο οι προτάσεις των δύο πλευρών και οι συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν περιέχονται σε μακροσκελή έγγραφα, τα οποία δεν έχουν κωδικοποιηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό και περιέχουν ασάφειες, ακόμα και αβλεψίες. Η γενική εικόνα είναι ότι η πλευρά μας έχει προχωρήσει σε πολύ σημαντικές παραχωρήσεις (σε κάποιες περιπτώσεις θα έλεγα και πέραν των αναμενομένων), οι οποίες θα έπρεπε λογικά να ικανοποιούν τις ανησυχίες της άλλης πλευράς. Λόγω, εντούτοις, της περιπλοκότητας του θέματος, η εικόνα αυτή θα πρέπει να επανεξεταστεί, με τη βοήθεια εμπειρογνωμόνων, με στόχο την κωδικοποίηση, την επανεξέταση, την απλοποίηση και την αναθεώρηση, εκεί όπου είναι αναγκαίο, των εγγράφων που ετοιμάστηκαν.

 

Πώς διασυνδέεται το περιουσιακό με το εδαφικό; Θα ισχύσουν διαφορετικά κριτήρια στις περιοχές εδαφικών προσαρμογών από τις υπόλοιπες περιοχές;

 

Το εδαφικό συνδέεται με το περιουσιακό, με την έννοια ότι τα δύο θέματα μπαίνουν στο καλάθι του «πάρε- δώσε». Συγκεκριμένα, θεωρείται ότι το περιουσιακό είναι ένα κεφάλαιο στο οποίο η ελληνοκυπριακή πλευρά θα πρέπει να «δώσει» και το εδαφικό ένα κεφάλαιο στο οποίο πρέπει να «πάρει». Συνεπώς, όσα περισσότερα εδάφη επιστραφούν στα πλαίσια των εδαφικών προσαρμογών, τόσο περισσότερο «γενναιόδωρη» αναμένεται να είναι η πλευρά μας σε ό,τι αφορά την τύχη των περιουσιών στις περιοχές που δεν θα επιστραφούν.

Το πλαίσιο Γκουτέρες προβλέπει ότι στις περιοχές των εδαφικών προσαρμογών θα έχουν προτεραιότητα οι ιδιοκτήτες (αλλά όχι 100%) και στις υπόλοιπες περιοχές οι χρήστες (αλλά όχι 100%).

 

Θεωρείτε δεδομένη την ισχύ του χάρτη που κατέθεσε η τουρκοκυπριακή πλευρά, ενόψει και του γεγονότος ότι η τουρκοκυπριακή ηγεσία έχει αλλάξει και διαφωνεί με το συγκεκριμένο χάρτη;

 

Δεδομένου ότι θα συμφωνηθεί ότι οι συνομιλίες θα συνεχίσουν από εκεί που έμειναν, η τουρκοκυπριακή πλευρά θεωρητικά δεν μπορεί να αποσύρει το χάρτη που κατέθεσε (ούτε βέβαια και η δική μας πλευρά οποιεσδήποτε δικές της προτάσεις). Από την άλλη, όμως, ισχύει ο γενικός κανόνας ότι τίποτε δεν θεωρείται συμφωνημένο αν δεν συμφωνηθούν όλα. Επομένως, και αν ακόμα είχε συμφωνηθεί ένας χάρτης για το εδαφικό, αυτός θα μπορούσε να αναθεωρηθεί μέσα στα πλαίσια μιας τελικής συμφωνίας. Αναμένω ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά θα επιμείνει στην απόσυρση του χάρτη της, όμως αυτό δεν θα είναι μια τραγική εξέλιξη. Κάτι τέτοιο θα δώσει και στην πλευρά μας την ευκαιρία να τροποποιήσει κάποιες προτάσεις της που έγιναν εν σπουδή, όπως και να ζητήσει επανεξέταση κάποιων συγκλίσεων οι οποίες παρουσιάζουν προβλήματα. Το σημαντικό είναι οι δύο πλευρές να έχουν τη θέληση να προχωρήσουν. Αν η θέληση αυτή δεν υπάρχει, θα υπάρξουν χιλιάδες άλλα προσχήματα πέραν του χάρτη.

 

Με την απόφαση Δημόπουλου και εντεύθεν θα πρέπει να θεωρείται ότι ο χρήστης θα έχει προτεραιότητα έναντι του ιδιοκτήτη στη διεκδίκηση της περιουσίας;

 

Η απόφαση στην υπόθεση Δημόπουλος αναγνωρίζει κάποια δικαιώματα στον χρήστη, όμως δεν λέει ότι ο χρήστης έχει πάντα προτεραιότητα. Η απόφαση τονίζει την ανθρωπιστική πτυχή του θέματος, δηλ. ότι θα πρέπει οι θεραπείες που δίδονται να μη δημιουργούν νέα δεινά (π.χ. το ξεσπίτωμα του χρήστη) για να θεραπευτούν παλιά δεινά (π.χ. το ξεσπίτωμα του ιδιοκτήτη πριν 46 χρόνια). Συνεπώς, καταλήγει ότι είναι και η αποζημίωση του ιδιοκτήτη όπως και η ανταλλαγή περιουσιών μια αποδεκτή θεραπεία. Με βάση τη λογική αυτή, ο Γκουτέρες προτείνει την προτεραιότητα του χρήστη (αλλά όχι 100%) στις περιοχές εκτός των εδαφικών προσαρμογών.

 

Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες περιουσίες των Ελληνοκύπριων ιδιοκτητών θα περιέλθουν στους Τουρκοκύπριους χρήστες;

 

Όχι κατ’ ανάγκη. Κατ’ αρχήν θα πρέπει να διευκρινιστεί η έννοια «χρήστης» με βάση και τα ανθρωπιστικά κριτήρια τα οποία έχει θέσει το ΕΔΑΔ. Η δική μας θέση θα πρέπει να είναι ότι ο όρος θα πρέπει να καλύπτει μόνο τους Τουρκοκύπριους εκτοπισμένους οι οποίοι εγκατέλειψαν τις περιουσίες τους, όχι όμως τους μη εκτοπισμένους Τουρκοκύπριους, Τούρκους στρατιωτικούς, έποικους, «αγωνιστές», «μάρτυρες» κ.λπ., στους οποίους «κατανεμήθηκαν» περιουσίες, ούτε τους ξένους σπεκουλαδόρους οι οποίοι «αγόρασαν» τις περιουσίες έναντι πινακίου φακής. Επιπλέον, θα πρέπει να αποδεικνύεται πραγματική χρήση της περιουσίας για τη στέγαση του χρήστη ή την εξασφάλιση των προς τα ζην για την οικογένειά του. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι σημαντικός αριθμός περιουσιών δεν έχουν κατανεμηθεί και είτε είναι αχρησιμοποίητες είτε χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς και επομένως θα εκκενωθούν μετά τη λύση. Από όλες αυτές τις εξαιρέσεις, και αν ακόμα μερικές μόνο συμφωνηθούν, προκύπτει ότι ένα σημαντικό μέρος των περιουσιών θα μπορούν να αποκατασταθούν στους ιδιοκτήτες τους. Τέλος, δεν είναι βέβαιο ότι όλοι οι χρήστες θα επιλέξουν να κρατήσουν τις περιουσίες που χρησιμοποιούν. Δεν αποκλείεται κάποιοι να επιλέξουν την αποκατάσταση των δικών τους περιουσιών στην άλλη συνιστώσα πολιτεία.

 

Υπάρχει μια σοβαρή διάσταση απόψεων ως προς τη δυνατότητα επιτυχίας μαζικών προσφυγών στην Επιτροπή Ακίνητης Ιδιοκτησίας (ΕΑΙ) των κατεχομένων, για τη διεκδίκηση των περιουσιών εντός της περιφραγμένης πόλης των Βαρωσίων. Εσείς τι νομίζετε;

 

Πράγματι, έχουν διατυπωθεί έντονα αντικρουόμενες απόψεις στο ερώτημα αυτό, οι οποίες, όπως είναι φυσικό, έχουν επιτείνει το άγχος και την αβεβαιότητα των Βαρωσιωτών. Όσον αφορά την κυβέρνηση, η καθοδήγησή της προς τους Βαρωσιώτες είναι γενικόλογες τοποθετήσεις, οι οποίες ενθυμίζουν τη ρήση «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Έχω ήδη διατυπώσει τις θέσεις μου σε σχετικό άρθρο μου, όμως έχω τονίσει και το επαναλαμβάνω ότι, στο τέλος της μέρας, είναι η πολιτεία η οποία έχει την αποκλειστική ευθύνη να διαφωτίσει τους ενδιαφερομένους, αφού ακούσει τις απόψεις των ειδικών επί του θέματος. Η δική μου θέση είναι ότι σε καμιά περίπτωση θα πρέπει να γίνουν μαζικές προσφυγές. Σε τέτοια περίπτωση είναι αναπόφευκτο να γίνουν λάθη χειρισμού και είναι φυσικό η ΕΑΙ να επιλέξει να εκδικάσει τις περισσότερο ευάλωτες αιτήσεις. Επιπλέον, ελλοχεύει ο σοβαρότατος κίνδυνος κάποιοι αιτητές να αποδεχθούν να αποξενώσουν τις περιουσίες τους, με αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί ανεπανόρθωτα η διαπραγματευτική μας θέση.

Θα μπορούσαν, εντούτοις, να γίνουν επιλεκτικές προσφυγές με ένα μικρό αριθμό υποθέσεων που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας, όπως π.χ. από ζώντες ιδιοκτήτες που διέμεναν στις κατοικίες το 1974, ώστε να αποδυναμωθούν οποιαδήποτε επιχειρήματα της άλλης πλευράς για μη επιστροφή των περιουσιών. Σε περίπτωση απόρριψης των αιτήσεων, θα πρέπει ασφαλώς να ακολουθήσουν προσφυγές στο ΕΔΑΔ με στόχο α) την ανατροπή των αποφάσεων της ΕΑΙ, β) την εξασφάλιση αποζημιώσεων για απώλεια χρήσης, γ) την απόρριψη οποιωνδήποτε διεκδικήσεων του ΕΒΚΑΦ και δ) την αποαναγνώριση της ΕΑΙ ως αποτελεσματικού εσωτερικού ένδικου μέσου.

 

Ποια «διαπραγματευτική ομάδα»;

 

Η διαπραγματευτική ομάδα δεν έπρεπε να βρίσκεται σε διαρκή συνεδρία και να ασχολείται με αυτά τα ζητήματα ενόψει και της προσπάθειας για επανέναρξη των συνομιλιών;

 

Θίγετε ένα πολύ σοβαρό θέμα, με το οποίο έχω ασχοληθεί στο παρελθόν σε σχετικά άρθρα μου και όχι μόνο. Δυστυχώς, ούτε η λεγόμενη «διαπραγματευτική ομάδα» ή ομάδα στήριξης του συνομιλητή, ούτε οι διάφορες θεματικές ομάδες εργασίας, ούτε βέβαια το εθνικό συμβούλιο ή τα πολιτικά κόμματα έχουν οποιονδήποτε ουσιαστικό ρόλο στη διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα τον βαρύνοντα ρόλο να επωμίζεται μια πολύ μικρή ομάδα υπηρεσιακών του Υπουργείου Εξωτερικών, οι οποίοι δεν είναι ασφαλώς ειδήμονες επί παντός επιστητού. Επιπλέον η επιλογή των προσώπων τα οποία συμμετέχουν στις διάφορες ομάδες δεν γίνεται πάντα με βάση τα προσόντα και τις ικανότητές τους. Αυτός ο ερασιτεχνισμός που μας χαρακτηρίζει είναι μια βασική αιτία της αποτυχίας μας να περάσουμε τις δικές μας θέσεις στις διαπραγματεύσεις.