Αγοράζουν-πωλούν θάνατο μέσω διαδικτύου

• Τα νέα συνθετικά ναρκωτικά κατακλύζουν το διαδίκτυο. Αυξητική τάση παρουσιάζουν χρόνο με το χρόνο

Αντιμέτωπες με ένα δυνατό και επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία πονοκέφαλο βρίσκονται οι διωκτικές Αρχές: Οι ηλεκτρονικές αγορές ναρκωτικών ανθούν και απειλούν τους πιο συχνούς χρήστες του διαδικτύου, τους νέους. Τα δε νέα συνθετικά ναρκωτικά, τα οποία μιμούνται ολοένα και περισσότερο τις ελεγχόμενες ουσίες, αποτελούν μια ακόμη μάστιγα για την κοινωνία που εξακολουθεί να θρηνεί νέα παιδιά που «έφυγαν» πρόωρα και αδόκητα συνεπεία της χρήσης των εξαρτησιογόνων ουσιών…

Της Μαρίνας Κουμάστα

Σαρώνουν στην Ευρώπη τα συνθετικά ναρκωτικά. Mόνο το 2014 αναφέρθηκαν 101 νέες μη ελεγχόμενες ψυχοδραστικές ουσίες. Την ίδια ώρα, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και προειδοποιεί για το ρόλο που διαδραματίζει το διαδίκτυο στην προμήθεια και εμπορία ναρκωτικών.

Η χρήση συμβατικών ιστοσελίδων (προσβάσιμες μέσω των κοινών μηχανών αναζήτησης) για την πώληση νέων ψυχοδραστικών ουσιών έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία και σύμφωνα με το ΕΚΤΕΠΝ το σύστημα παρακολούθησης του EMCDDA έχει εντοπίσει περί τους 650 δικτυακούς τόπους πώλησης «νόμιμων διεγερτικών» σε Ευρωπαίους καταναλωτές. Μια άλλη ανησυχητική εξέλιξη στην ηλεκτρονική αγορά είναι η πώληση παράνομων ναρκωτικών στο «κρυμμένο διαδίκτυο» (προσβάσιμο με χρήση λογισμικού κρυπτογράφησης).

Οι σελίδες αυτές επιτρέπουν πλήρη ανωνυμία στις ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών, ενώ συχνά χρησιμοποιούνται «κρυπτονομίσματα» (Bitcoin) προς διευκόλυνση των αφανών συναλλαγών τους. Στην έκθεση επισημαίνεται, επίσης, ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν στις αγορές ναρκωτικών τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι εφαρμογές κινητών συσκευών, είτε για την αγοραπωλησία ναρκωτικών είτε για σκοπούς διαφήμισης, άσκησης επιρροής ή ανταλλαγής εμπειριών.

Δύο ουσίες τη βδομάδα στην τσιμπίδα του ΣΕΠ

Η εμφάνιση νέων ψυχοδραστικών ουσιών θορύβησε την ΕΕ, η οποία από το 2005 έχει δημιουργήσει το Σύστημα Εγκαιρης Προειδοποίησης (ΣΕΠ). Πρόκειται για ένα μηχανισμό ταχείας ανταπόκρισης στην εμφάνιση νέων ψυχοδραστικών ουσιών που μπορεί να θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Το Ευρωπαϊκό ΣΕΠ συλλέγει πληροφορίες από τα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ, την Τουρκία και τη Νορβηγία.

Η συχνότητα με την οποία εντοπίζονταν πέρυσι στην ΕΕ νέες ψυχοδραστικές ουσίες κυμάνθηκε σε περίπου δύο ουσίες ανά εβδομάδα. Το 2014 αναφέρθηκαν μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Εγκαιρης Προειδοποίησης συνολικά 101 νέες ουσίες (81 το 2013).

Ο αριθμός αυτός, σύμφωνα με το ΕΚΤΕΠΝ, υποδεικνύει διατήρηση της ανοδικής τάσης στις ουσίες που αναφέρονται για ένα έτος και ανεβάζει το σύνολο των ουσιών που παρακολουθούνται από τον οργανισμό σε περισσότερες από 450, εκ των οποίων οι μισές και πάνω εντοπίστηκαν κατά την τελευταία τριετία.

Στην Κύπρο, πρόσφατες αλλαγές στο Εθνικό Δίκτυο Εγκαιρης Προειδοποίησης άρχισαν να αποδίδουν καρπούς, επιτρέποντας την ανίχνευση καινούργιων ουσιών και την αποστολή εβδομαδιαίων αναφορών στο κεντρικό ΣΕΠ στη Λισαβόνα. Ετσι, για πρώτη φορά τα στοιχεία της Κύπρου περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων για τα νέα συνθετικά ναρκωτικά.

Στα σκαριά νέες έρευνες

Με δεδομένη την αυξητική τάση που παρατηρείται στα συνθετικά ναρκωτικά το 2014 υποβλήθηκε πρόταση στη Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα «Νέες ουσίες εξάρτησης: Αύξηση της γνώσης διαμέσου της έρευνας και παροχή εμπειρικά τεκμηριωμένης εκπαίδευσης».

Η πρόταση αξιολογήθηκε θετικά και για την υλοποίησή της, εκτός των άλλων, απαιτoύνται η διεξαγωγή ποσοτικής έρευνας με θέμα «Παγκύπρια επιδημιολογική έρευνα στο νεανικό πληθυσμό για την επικράτηση της χρήσης νέων ουσιών που μιμούνται τις επιδράσεις των παράνομων ναρκωτικών» και η διεξαγωγή ποιοτικής διαδικτυακής έρευνας με θέμα «Ποιοτική Ερευνα: Παρακολούθηση των ανώνυμων διαδικτυακών παράνομων αγορών συνθετικών ναρκωτικών».

Ερευνες που αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός του τρέχοντος έτους και οι οποίες θα εκτιμήσουν την επικράτηση της χρήσης των νέων ουσιών ανάμεσα στους νέους στην Κύπρο. Στόχος, εξάλλου, των ερευνών είναι να αναπτυχθεί εξειδικευμένη γνώση που θα έχει προστιθέμενη αξία στον ευρωπαϊκό χώρο με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των διαδικτυακών ανώνυμων πλατφορμών και επομένως τη μελλοντική ανάπτυξη δράσης στην Ευρώπη, για περιορισμό της διαδικτυακής παράνομης αγοράς των νέων συνθετικών ναρκωτικών.

Πάνω η κάνναβη, κάτω η ηρωίνη

Και ενώ οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, παρατηρείται -όπως καταγράφεται στην έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ- μια «γενικότερη στασιμότητα της ζήτησης» για την ηρωίνη, ενώ εκτιμάται ότι περισσότεροι από τους μισούς (700.000) εξαρτημένους για μεγάλο χρονικό διάστημα χρήστες οπιοειδών συμμετέχουν σε προγράμματα υποκατάστασής τους. Η δε κάνναβη παραμένει το πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό στην Ευρώπη.

Εκτιμάται ότι 19,3 εκατομμύρια ενήλικοι (15–64 ετών) έκαναν χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο, εκ των οποίων 14,6 εκατομμύρια ήταν νεαροί ενήλικοι (15-34 ετών).

Εκτιμήθηκε ότι περίπου 1% των ενηλίκων στην Ευρώπη κάνει καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση κάνναβης. Ενδεικτικοί της υψηλής επικράτησης της χρήσης κάνναβης είναι οι αριθμοί των χρηστών που ξεκινούν θεραπεία σε εξειδικευμένα κέντρα απεξάρτησης. Η κατάσταση στη χώρα μας δεν είναι διαφορετική απ’ αυτή των άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Στην Κύπρο, οι χρήστες ηρωίνης μειώνονται τα τελευταία χρόνια, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι χρήστες κάνναβης. Κατά το 2014, από τα άτομα που αιτήθηκαν θεραπείας, το 57% των ατόμων ανέφερε την κάνναβη ως κύρια ουσία κατάχρησης. Το ΕΚΤΕΠΝ εκτιμά ότι η αύξηση στα αιτήματα θεραπείας για κάνναβη οφείλεται κυρίως στην εφαρμογή του πρωτοκόλλου συνεργασίας για την παραπομπή νέων παραβατών, καθώς και στις παρεμβάσεις της Αστυνομίας που στοχεύουν στην παραπομπή όλων των χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών σε θεραπεία, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Τέλος, όσον αφορά στη χρήση κάνναβης, στοιχεία της έρευνας γενικού πληθυσμού (2012) υποδεικνύουν πως η κάνναβη εξακολουθεί να παραμένει η πιο διαδεδομένη ουσία με την υψηλότερη επικράτηση, σε σύγκριση με τις άλλες παράνομες ουσίες. Η επικρατέστερη ηλικία πρώτης χρήσης κάνναβης είναι τα 20 έτη, που βρίσκει τα αγόρια στο στρατό και τα κορίτσια στις σπουδές ή στην εργασία.

Να σημειωθεί ότι το 2013 σημειώθηκαν στην ΕΕ τουλάχιστον 6.100 θάνατοι από υπερβολική δόση κυρίως ηρωίνης κι άλλων οπιοειδών. Στην Κύπρο, κατά το 2014 καταγράφηκαν συνολικά 10 θάνατοι, εκ των οποίων 6 άμεσοι και 4 έμμεσοι. Συνολικά, σε 2 περιπτώσεις (έναν άμεσο και έναν έμμεσο θάνατο) ανευρέθηκαν οπιοειδή πέραν της ηρωίνης και πιο συγκεκριμένα η ουσία «oxycodone». Συνολικά, από το 2004 (χρονιά έναρξης της παρακολούθησης από το ΕΚΤΕΠΝ) καταγράφηκαν 160 έμμεσοι και άμεσοι θάνατοι με κύρια αιτία τα ναρκωτικά.

Κίνδυνος μολυσματικών ασθενειών

Στην έκθεσή του το ΕΚΤΕΠΝ αναφέρεται και σε ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών: Tην έξαρση των μολυσματικών ασθενειών. Η ηπατίτιδα Γ, η οποία μεταδίδεται μέσω της κοινής χρήσης βελονών και άλλων σύνεργων είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο λοιμώδες νόσημα μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών στην Ευρώπη, αναφέρεται στην έκθεση.

«Πολλοί από αυτούς που προσβάλλονται αναπτύσσουν χρόνια ηπατίτιδα με τον κίνδυνο να αναπτύξουν ηπατική νόσο (π.χ. κίρρωση, καρκίνο)» επισημαίνεται και προστίθεται ότι ο αριθμός των χωρών που καταρτίζουν ειδικές στρατηγικές για την Ηπατίτιδα C αυξάνεται, αλλά την ίδια στιγμή, παρά τη διαθεσιμότητα νέων αντι-ιικών φαρμάκων, η απουσία διάγνωσης σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος της φαρμακευτικής αγωγής περιορίζει την προσβασιμότητα στις νέες θεραπείες.

Οσον αφορά στα κρούσματα HIV, η αύξηση που παρουσιάσθηκε κατά τα προηγούμενα χρόνια, η οποία οφειλόταν στις επιδημικές εξάρσεις σε Ελλάδα και Ρουμανία έχει ανακοπεί, ο δε συνολικός αριθμός στην ΕΕ έχει μειωθεί. Παρά τις θετικές εξελίξεις στο συγκεκριμένο τομέα, το EΚΠΝΤ επισημαίνει την ανάγκη συνεχούς επαγρύπνησης και παροχής κατάλληλων υπηρεσιών.

Στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι ένας στους τέσσερις χρήστες που βρίσκεται στη θεραπεία έκανε έστω και μια φορά ενδοφλέβια χρήση, λίγοι είναι αυτοί που παραπέμπονται για εξέταση και επομένως η διάγνωση μολυσματικών ασθενειών εκτιμάται ότι βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Κατά το 2014, από τους 109 χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών που εξετάστηκαν, οι 49 βρέθηκαν θετικοί στην ηπατίτιδα Γ.