Αϋλη κληρονομιά ανυπολόγιστης αξίας

Στο ψηφιδωτό της διαφορετικότητας της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και ο Κατακλυσμός της Λάρνακας

Του Τάσου Περδίου

Τη θέση που του αρμόζει στην κουλτούρα μας έχει πάρει το πανηγύρι του Κατακλυσμού στη Λάρνακα με τη συμπερίληψή του στον Εθνικό Κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Ο Δήμος Λάρνακας ανακοίνωσε ήδη τη συμπερίληψη του Κατακλυσμού στον κατάλογο, αλλά η επίσημη ανακοίνωση από την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή της UNESCO θα γίνει σε δημοσιογραφική διάσκεψη στις 25 Νοεμβρίου.

Στη διάσκεψη εκείνη θα ανακοινωθεί η συμπερίληψη συνολικά 8 νέων στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στον εθνικό κατάλογο συμπεριλαμβανομένου του Κατακλυσμού.

cyprus kataklysmos

Με την ευκαιρία της καταξίωσης του Σκαλιώτικου Κατακλυσμού στο αρχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας, ψάξαμε στα αρχεία της UNESCO για τα στοιχεία της κουλτούρας που ήδη έχουν πάρει τη θέση που τους αρμόζει στην ιστορία της πολιτιστικής ανάπτυξης της ανθρωπότητας και στην Κύπρο, αλλά και στον κόσμο.

Ο κατάλογος της UNESCO αποτελεί ένα απέραντο ψηφιδωτό από πινελιές διαφορετικότητας και αυθεντικής πολιτιστικής ταυτότητας από όλες τις γωνιές της γης. Τα πρωτεία, κατέχει η Απω Ανατολή και συγκεκριμένα η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότιος Κορέα, ενώ στην αντίπερα όχθη είναι οι ΗΠΑ που λάμπουν διά της απουσίας τους από τον κατάλογο. Από τις ευρωπαϊκές χώρες, στις δύο πρώτες θέσεις σε αριθμό στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς είναι η Κροατία και η Τουρκία.

Η Κύπρος, φιγουράρει στον Παγκόσμιο Κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας με τρεις… πατέντες. Το λευκαρίτικο κέντημα, τα τσιαττιστά και τη μεσογειακή διατροφή.

Λευκαρίτικο Κέντημα

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Το Λευκαρίτικο Κέντημα συμπεριλήφθηκε στον παγκόσμιο Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 2009, αφού αποτελεί μακραίωνη παράδοση. Σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Unesco της Κύπρου, το χειροποίητο λευκαρίτικο κέντημα αντανακλά αισθητικές και κοινωνικοοικονομικές αξίες, παρέχοντας στις γυναίκες των Λευκάρων την αίσθηση της συνέχειας και της ταυτότητας.

«Η παράδοση της κεντητικής τέχνης στα Λεύκαρα χρονολογείται στο 14ο αιώνα. Εντοπίζονται επιδράσεις από ντόπιες τεχνικές, κεντήματα βενετσιάνων ευγενών (υπό την κυριαρχία των οποίων βρισκόταν το νησί μέχρι το 16ο αιώνα), αρχαιοελληνικά και βυζαντινά γεωμετρικά μοτίβα. Αποτελεί συνδυασμό καλλιτεχνικής έκφρασης και κοινωνικής πρακτικής καθώς ήταν για αιώνες η κυριότερη ενασχόληση των γυναικών στο χωριό, οι οποίες δημιουργούν ακόμη τραπεζομάντηλα, πετσέτες και άλλα κεντήματα υψηλής αξίας καθισμένες στα στενά δρομάκια του χωριού ή σε εσωτερικές αυλές.

Η μοναδική τέχνη της κεντητικής των Λευκάρων περνά από μάνα ή γιαγιά σε κόρη ή εγγονή, μέσα από μακρόχρονη έκθεση στη διαδικασία και με τη διδασκαλία των πιο ιδιαίτερων τεχνικών. Αφού η κεντήτρια διδαχθεί τις βασικές αρχές, μπορεί μετά να αυτοσχεδιάσει, χρησιμοποιώντας τη δημιουργική της φαντασία, και ν’ αφήσει έτσι την προσωπική της σφραγίδα σε μια παράδοση αιώνων.

Η πρωτοτυπία των κεντημάτων αποτελεί επίσης μαρτυρία της ικανότητας των κεντητριών να εκτιμούν και να αφομοιώνουν αρμονικά ποικίλα στοιχεία, διαφορετικής πολιτισμικής προέλευσης, και να δημιουργούν τελικά ένα έργο ενδεικτικό της δικής τους ταυτότητας». Ετσι αιτιολογείται η κατάταξη του Λευκαρίτικου στην πολιτιστική μας κληρονομιά.

Τσιαττιστά

TSIATTISTA

Τα Τσιαττιστά ήταν η δεύτερη εγγραφή της Κύπρου στον παγκόσμιο Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, το 2011. Αποτελούν ένα από τα πιο ζωντανά κομμάτια της κυπριακής λαϊκής ποιητικής δημιουργίας. Πρόκειται για αυτοσχέδια ποιητικά δημιουργήματα στιγμιαίας έμπνευσης, κατά κανόνα διαγωνιστικού χαρακτήρα εξ ου και ονομάζονται και τσιαττιστά του παλιωμάτου. Αυτός που τσιαττίζει, συνθέτει στίχους με ενιαίο νόημα και περιεχόμενο σε έμμετρο δεκαπεντασύλλαβο. Εκτός από τα τσιαττιστά του παλιωμάτου, υπάρχουν κι άλλα είδη, όπως τα ερωτικά, κοινωνικά, βουκολικά, ακόμη και πολιτικού περιεχομένου. Τα αυτοσχέδια αυτά ποιητικά δημιουργήματα αποκαλούνται και τραγούδια γιατί οι ποιητάρηδες τα λένε τραγουδιστά με τη συνοδεία μουσικής (βιολί και λαούτο).

Η συμπερίληψη στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά στηρίχθηκε στο ότι τα τσιαττιστά αποτελούν μία προφορική παράδοση που αναδεικνύει την ευγενή άμιλλα στα πλαίσια του αυτοσχεδιασμού, παρέχοντας στην κυπριακή κοινότητα ένα αίσθημα κοινής ταυτότητας και συνέχειας.

Μεσογειακή Διατροφή

Χοιρομέρι, λούντζα, λουκάνικα Πιτσιλιάς, τσαμαρέλλα, σουτζιούκκος, ππαλουζές, κκιοφτέρι. Ολα αυτά και πολλά άλλα φέρουν ανεξίτηλο το στίγμα της κυπριακής παράδοσης στην τρίτη κατά σειρά εγγραφή της Κύπρου στον Παγκόσμιο Κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2013, τη Μεσογειακή Διατροφή.

Βασικά συστατικά της είναι το ελαιόλαδο, τα δημητριακά, τα φρέσκα φρούτα και οι ξηροί καρποί, μέτρια ποσότητα ψαριών, γαλακτοκομικά προϊόντα και κρέας, και αρκετά καρυκεύματα και μπαχαρικά. Τα τρόφιμα αυτά καταναλώνονται συνήθως με τη συνοδεία κρασιού, εκχυλισμάτων από βότανα ή άλλων τοπικών προϊόντων, σύμφωνα με τις πεποιθήσεις κάθε κοινότητας. Ως τρόπος ζωής, η συγκεκριμένη διατροφή διαμορφώθηκε από το μεσογειακό κλίμα, αλλά και τις ιδιαίτερες γεωμορφολογικές συνθήκες κάθε περιοχής.

Η αίτηση για ένταξη στον Κατάλογο ήταν πολυεθνική και οι χώρες που συμμετείχαν στην ετοιμασία της χρησιμοποίησαν μία εμβληματική κοινότητα για την περιγραφή της Μεσογειακής Διατροφής στην επικράτειά τους: Κορώνη (Ελλάδα), Soria (Ισπανία), Cilento (Ιταλία), Hvar (Brač, Κροατία), Αγρός (Κύπρος), Chefchaouen (Μαρόκο) και Tavira (Πορτογαλία).
Η εμβληματική κοινότητα της Κύπρου για τη μεσογειακή διατροφή λοιπόν είναι ο Αγρός.

Η περιοχή Πιτσιλιάς, στην οποία ανήκει ο Αγρός, φημίζεται για την παραγωγή αλλαντικών από χοιρινό κρέας (χοιρομέρι, ποσυρτή, λούντζα και λουκάνικα Πιτσιλιάς), τα οποία «ψήνονται» (ωριμάζουν) σε κόκκινο κρασί και καπνίζονται με την καύση γηγενών κλαδιών και θάμνων. Στην παρασκευή τους χρησιμοποιείται ο κόλιαντρος, που είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μπαχαρικά της κυπριακής κουζίνας. Τα αλλαντικά αυτά, όπως και η τσαμαρέλλα και το απόχτιν (από αιγινό κρέας) χρησιμοποιούνται ευρέως ως συνοδευτικά της ζιβανίας. Οι κάτοικοι της περιοχής φημίζονται επίσης για την παραγωγή φουντουκιών, σουτζιούκου, ππαλλουζέ και κκιοφτερκών, γλυκών του κουταλιού, αλλά κυρίως για το χαρακτηριστικό ροδόσταγμα Αγρού από αγριοτριανταφυλλιές.

Το Ταγκό

TANGO

Πολλοί ίσως να μη γνωρίζουν ότι ο περίφημος χορός Ταγκό είναι μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Το ταγκό έλκει την προέλευσή του από τη δεκαετία του 1890 από την περιοχή River Plate, ανάμεσα στην Αργεντινή και την Ουρουγουάη. Είναι συντροφικός χορός ο οποίος έχει εξαπλωθεί σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Το 2009 εντάχθηκε στον Κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO μετά από κοινή πρόταση Αργεντινής και Ουρουγουάης.

 

 

Τουρκικός καφές

ΚΑΦΕΣ 2

Κάθε φορά που παίρνουμε στα χέρια μας το φλιτζάνι για μια ρουφηξιά ζεματιστού και μυρωδάτου καφέ συμβάλλουμε χωρίς να το ξέρουμε στη διαιώνιση της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς που λέγεται τουρκικός καφές. Ψημένος στο cezve (εξ ου και ο δικός μας τζιζβές), ο τουρκικός καφές συναντάται σήμερα επίσης στη Μέση Ανατολή, στη Νότιο Αφρική, στον Καύκασο, στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Ευρώπη. Ιστορικά συναντάται για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1640 στην Κωνσταντινούπολη όπου άνοιξε το πρώτο καφενείο.

Πολύ ξεχωριστό στοιχείο τουρκικής πολιτιστικής φυσιογνωμίας είναι και η πάλη Kirkpinar. Ο θεσμός περνά από γενιά σε γενιά από το 1346 και το φυσιογνωμικό της στοιχείο είναι ότι οι παλαιστές αλείφονται με λάδι σε ολόκληρο το κορμί τους προτού μπουν στον αγώνα. Οι αγώνες πάλης γίνονται σε ανοιχτό χώρο καλυμμένο με χόρτο και οι διαγωνιζόμενοι δικαιούνται να φοράνε μόνο κοντό δερμάτινο παντελόνι. Νικητής είναι εκείνος που καταφέρνει να ρίξει τον αντίπαλό του στο πάτωμα ή να τον σηκώσει πάνω από τους ώμους.

Η ντουντούκα

Η γνωστή ντουντούκα έχει Αρμενική καταγωγή και ονομάζεται duduk. H ντουντούκα είναι αρχαίο διπλοκάλαμο φλαούτο, το οποίο κατασκευάζεται από ξύλο βερικοκιάς. Χαρακτηρίστηκε άυλη κληρονομιά το 2008 και διάφορες εκδοχές υπάρχουν στην Ανατολική Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και στην Κεντρική Ασία.

Βιεννέζικο καφέ

vienna-cafe_1967703b

Η κουλτούρα του Βιεννέζικου Καφέ αποτελεί επίσης μέρος της Παγκόσμιας Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η καφετέρια στη Βιέννη αποτελεί τυπικό θεσμό, ο οποίος έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην τοπική κουλτούρα. Εχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς το 2011 και περιγράφεται ως «ένα μέρος όπου καταναλώνει κάποιος χώρο και χρόνο αλλά στο λογαριασμό βρίσκει μόνο τον καφέ».

Μεξικάνικη κουζίνα

Μετά την κατάκτηση της αυτοκρατορίας των Αζτέκων το 16ο αιώνα από τους Ισπανούς, άρχισε η διαμόρφωση της μεξικάνικης κουζίνας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Στην αυτόχθονα κουλτούρα με βασικά στοιχεία το καλαμπόκι, τα φασόλια και τις καυτερές πιπεριές, άρχισαν να προστίθενται ευρωπαϊκά γαστρονομικά στοιχεία όπως το κρέας, βοδινό, χοιρινό, κατσικίσιο και κοτόπουλο, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και μπαχαρικά. Βασικές επιρροές υπάρχουν και από την περίοδο της αφρικανικής δουλείας.
Η μεξικανική κουζίνα είναι βασικότατο στοιχείο της κουλτούρας, της κοινωνικής δομής και των λαϊκών παραδόσεων στο Μεξικό. Στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς εγγράφηκε το 2010.

Ανθρώπινος πύργος και φλαμέγκο

FLAMENGO

Η Ισπανία φιγουράρει στον Παγκόσμιο Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς με το διάσημο χορό φλαμέγκο και τον καταλανικό ανθρώπινο πύργο Castell μεταξύ άλλων. Οι ανθρώπινοι πύργοι «κτίζονται» παραδοσιακά σε φεστιβάλ στην Καταλωνία, στα οποία ομάδες νέων διαγωνίζονται στη δημιουργία, αλλά και στην αποσυναρμολόγηση ανθρώπινων κάστρων. Από το Νοέμβριο του 2010 είναι στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας.

Η παράδοση έλκει την καταγωγή της από τις αρχές του 17ου αιώνα στην πόλη Valls της περιφέρειας Ταραγόνα.

Το φλαμέγκο δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Είναι είδος τέχνης που συνδυάζει το χορό, το τραγούδι και την κιθάρα και κατάγεται από τις νότιες περιοχές της Ισπανίας. Κατ’ ακρίβειαν συνδέεται στενά με τον τσιγγάνικο πληθυσμό της Ισπανίας. Συγκαταλέγεται στα στοιχεία παγκόσμιας άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς επίσης από τον Νοέμβριο του 2010.

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy