Alea iacta est: Εξετάσεις, εξετάσεις και πάλι εξετάσεις…

Του Γιάννου Σωκράτους*

Αλλα δύο ζητήματα ζωτικής σημασίας που αφορούν στο μέλλον της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Κύπρο, με σαφείς κοινωνικές και άλλες προεκτάσεις, «έκλεισαν» την περασμένη Παρασκευή στην ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων. Αναφερόμαστε στον νόμο, πλέον, που διαχωρίζει τις Απολυτήριες από τις Εξετάσεις Πρόσβασης στα Πανεπιστήμια και στον άλλο, που αφορά στους νέους Κανονισμούς Λειτουργίας των Σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και ο οποίος προνοεί, μεταξύ άλλων, αλλεπάλληλες εξετάσεις τόσο εντός των τετραμήνων όσο και στο τέλος αυτών. Και «έκλεισαν», όπως «κλείνουν» συνήθως τα ζητήματα που οδηγούνται εκεί, με τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού να δηλώνει, βέβαια, για πολλοστή φορά, ότι της ψήφισης προηγήθηκε εξαντλητικός διάλογος με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Αλλά αλήθεια, ποια είναι η ποιότητα αυτού του διαλόγου, ποια η έκταση και το βάθος του, ποιες οι προϋποθέσεις και τα στέρεα ερείσματά του, ποια τα υποκείμενά του και ποια η σχέση αυτών με την Εκπαίδευση, ώστε να μπορεί κάποιος να ελπίζει βάσιμα ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα ανανήψει και θα γνωρίσει επιτέλους καλύτερες μέρες;

Οι εμπειρίες του παρελθόντος και δη του πρόσφατου, είναι απογοητευτικές. Για την ιστορία του πράγματος, οι σημερινοί κυβερνώντες, πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια, σχεδίασαν και εφάρμοσαν έναν νέο τύπο Λυκείου, το Ενιαίο, το οποίο από τα πρώτα χρόνια κρίθηκε ως αναποτελεσματικό, ενώ λίγο αργότερα τέθηκε υπό αμφισβήτηση και αυτό ακόμα το επίπεδο του απολυτηρίου του. Ποιοι λογοδότησαν γι’ αυτό το πείραμα, τις στρεβλώσεις και τις νοοτροπίες που αναπτύχθηκαν και εμπεδώθηκαν εντός και εκτός σχολικών μονάδων όλα αυτά τα χρόνια; Κάποιοι άλλοι πριν από δέκα χρόνια ενοποίησαν τις Απολυτήριες με τις Εξετάσεις Πρόσβασης και σήμερα οι ίδιοι υπερψηφίζουν το διαχωρισμό τους. Η λογική του ράβε – ξήλωνε στο απόγειό της! Διευκρινίζουμε, βέβαια, ότι ο διαχωρισμός των εξετάσεων είναι η επιστημονικά ορθή προσέγγιση, αλλά υπάρχουν πολλοί τρόποι και όχι ένας για να τον επιτύχεις. Τους αναζητήσαμε αυτούς τους τρόπους ή μήπως σε λίγα χρόνια και με τόσες τελικές και ενδιάμεσες εξετάσεις και πολύ περισσότερες εξετάσεις εντός των τετραμήνων (τα συνήθη διαγωνίσματα), θα έρθουν οι επόμενοι επαΐοντες για να αναγνωρίσουν το εκπαιδευτικό σύστημα τύπου Φρανκενστάιν που δημιουργήσαμε, με τη χαρά της μάθησης να παραμένει στα αζήτητα;

Λέγοντας αυτά δεν υπονοούμε ότι δε θα πρέπει να γίνονται αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στα εκπαιδευτικά συστήματα. Αντιθέτως, κάθε εκπαιδευτικό σύστημα είναι ένας ζωντανός οργανισμός ανοικτός στις προκλήσεις των επιστημών, της τεχνολογίας και της κάθε κοινωνίας. Συνεπώς, αλλαγές θα πρέπει να συντελούνται. Αυτό όμως που δεν επιτρέπεται είναι η προχειρότητα, η βιασύνη, η αποσπασματικότητα, η αλλαγή για χάριν της αλλαγής, η αλλαγή που ικανοποιεί άλλες ατζέντες, κομματικές, ενδεχομένως και προσωπικές, πέραν από το καλώς νοούμενο συμφέρον των παιδιών και της κοινωνίας. Πολύ φοβάμαι ότι σύντομα θα εισπράξουμε τα επίχειρα όλων αυτών των βεβιασμένων αλλαγών που συντελούνται σήμερα και το τίμημα θα είναι βαρύ, καθώς μαζί με τον πολύτιμο χρόνο θα έχουν χαθεί και οι επόμενες γενιές μαθητών.

Προς επιβεβαίωση των προχειροτήτων, του αναποτελεσματικού διαλόγου και της έλλειψης γενικού σχεδιασμού και οράματος, ας θυμηθούμε κάποια πολύ απτά παραδείγματα των τελευταίων ετών. Αποφασίζεται η συμμετοχή των μαθητών μας στις εξετάσεις PISA και TIMSS χωρίς τα αναλυτικά μας προγράμματα να είναι συμβατά με τις εξετάσεις αυτές. Εφαρμόζει αυτή η κυβέρνηση νέα ωρολόγια προγράμματα χωρίς να υπάρχουν συμβατά αναλυτικά προγράμματα και εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις τάξεις της Μέσης Εκπαίδευσης. Αποφασίζει αυτό το Υπουργικό Συμβούλιο το Πρόγραμμα Αλφαβητισμού να λειτουργεί σε δύο τάξεις εντός σχολείου και σε μία εκτός σχολείου.

Αποφασίζονται νέα πλαίσια πρόσβασης και ξαφνικά εμφανίζεται κάποιος υποψήφιος να μπορεί να διεκδικήσει θέση, για παράδειγμα σε Οικονομικό Πανεπιστήμιο, χωρίς μαθήματα σχετικά με αυτό το επιστημονικό πεδίο. Αποφασίζεται νέο Σύστημα Διορισίμων χωρίς προηγουμένως να έχει σκεφτεί κανείς την πρακτική εφαρμογή των προνοιών του νόμου. Και τώρα, υιοθετούνται γραπτές εξετάσεις στο τέλος των τετραμήνων, ενώ την ίδια στιγμή κοροϊδεύουν γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς ότι δε θα γίνονται διαγωνίσματα εντός των τετραμήνων, παρά μόνο μικρά απροειδοποίητα, για να κρατάμε τους μαθητές σε εγρήγορση υπό το κράτος του φόβου! Ωραία Εκπαίδευση που απελευθερώνει… Ετσι όπως ακριβώς την φαντάστηκε ο Freire.

Και τα παραδείγματα της προχειρότητας και των βεβιασμένων αποφάσεων των κυβερνώντων είναι δεκάδες… Αυτό λοιπόν που θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι οι εμπλεκόμενοι στην Εκπαίδευση και πρωτίστως οι εκάστοτε κυβερνώντες είναι ότι η Εκπαίδευση είναι εθνικό κεφάλαιο και συνεπώς αν δεν αναζητήσουμε με σοβαρότητα και ανοικτούς ορίζοντες τη σύνθεση, που πάντα θα πρέπει να εδράζεται στα στέρεα θεμέλια της επιστημοσύνης, κάθε επόμενο μεταρρυθμιστικό βήμα θα είναι μετέωρο. Ποιο το όφελος για τα παιδιά και την κοινωνία, αν η όποια επόμενη κυβέρνηση με άλλους συσχετισμούς δυνάμεων στο Κοινοβούλιο ακυρώσει όσα προώθησε τα τελευταία χρόνια η παρούσα κυβέρνηση; Νομίζω ότι η απάντηση είναι προφανής.

*Εκπρόσωπος της Προοδευτικής Κίνησης Καθηγητών στη Γραμματεία της ΟΕΛΜΕΚ