Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα: «Εμπόδιο η δημοκρατία για τις συντηρητικές δυνάμεις»

 

Καθήκον της Αριστεράς να εξελίσσεται

Μετά τη θριαμβευτική νίκη του MAS στις εκλογές της Βολιβίας, ο πρώην αντιπρόεδρος έδωσε μια συνέντευξη «εφ’ όλης της ύλης» στην αργεντίνικη επιθεώρηση «Crisis» και στον Μάριο Σαντούτσο. Ο Λινέρα μίλησε μεταξύ άλλων για τα αίτια της νίκης του MAS, η έκταση της οποίας ήταν έκπληξη και για τον ίδιο, για τα διδάγματα από τη δύσκολη περίοδο που προηγήθηκε και για τις προκλήσεις της νέας ηγεσίας και της Αριστεράς.

Ποια είναι η ιστορική σημασία αυτού του γεγονότος (των εκλογών στη Βολιβία); Σας ξάφνιασε αυτό που συνέβη;
Με εξέπληξε το μέγεθος του θριάμβου. Ξέραμε ότι επρόκειτο να νικήσουμε, αλλά δεν υπολογίζαμε την έκταση της νίκης. Όταν άρχισαν να φτάνουν τα πρώτα αποτελέσματα αναφορικά με την απόσταση που είχαμε από τον δεύτερο, συγκινήθηκα και ένιωσα μεγάλη χαρά. Η σημασία του για τη Βολιβία είναι ότι το εθνικό λαϊκό εγχείρημα που έθεσε το MAS συνεχίζει να είναι ο αξεπέραστος ορίζοντας αυτής της περιόδου.
Πέρσι παρέλυσε αυτό το σχέδιο, αλλά δεν καταστράφηκε. Καταστρέφεις κάτι όταν του αφαιρείς την ηθική του δύναμη ή την ενέργειά του. Και αυτό δεν συνέβη. Το εγχείρημα που προσπάθησαν με τη βία πέρσι να παραλύσουν και να διακόψουν, επέστρεψε αναγεννημένο με μια εντυπωσιακή ορμή, επειδή η ενέργειά του δεν είχε εξαντληθεί, δεν είχε τελειώσει. Με αυτή την έννοια, το εγχείρημα του MAS, εγχείρημα κοινωνικής συμπεριληπτικότητας (άρσης των κοινωνικών αποκλεισμών), οικονομικής ανάπτυξης και διανομής του πλούτου, συνεχίζει να είναι ο ορίζοντας της νέας δεκαετίας που έρχεται. Και για την ήπειρο (Λατινική Αμερική), πιστεύω ότι το μάθημα είναι ότι, εφόσον υποστηρίζεις διαδικασίες που στη βάση τους είναι υπέρ του απλού κόσμου, υπέρ εκείνων που βρίσκονται σε μεγαλύτερη ανάγκη, αυτών που εργάζονται περισσότερο, δεν αποτυγχάνεις. Μπορεί να αντιμετωπίσεις προβλήματα, δυσκολίες, αναποδιές, ξεστρατίσματα, αλλά μια τέτοια τοποθέτηση είναι σύμφωνη με τη λογική της ιστορίας. Αντίθετα, εκείνα τα εγχειρήματα που πήραν θέση τιθέμενα στο πλευρό των επιχειρήσεων, των ανθρώπων του χρήματος, των προνομιούχων, σπρώχνοντας στο περιθώριο το υπόλοιπο της κοινωνίας, εμφανίζονται εξαντλημένα, και γι’ αυτό όλο και περισσότερο καταφεύγουν στη σκλήρυνση και στον αυταρχισμό.

Εσύ τι ρόλο σκέφτεσαι ότι μπορείς να παίξεις στην περίοδο που ανοίγεται;
Και τον δικό μου ρόλο τον βλέπω παρόμοια. Αυτό ήθελα να κάνω από το 2016. Στις εκλογές του 2019 δεν ήθελα να κατέβω, δημόσια δεν αποδέχτηκα την υποψηφιότητά μου, και κατόπιν οι σύντροφοι επέμειναν. (Δεν ήθελα) επειδή βλέπω ένα έλλειμμα σ’ εμάς, όσον αφορά την πολιτική διαμόρφωση μιας νέας γενιάς ηγετών. Η πολιτική διαμόρφωση δεν είναι μόνο το διάβασμα ενός βιβλίου, αλλά ο τρόπος που αντιλαμβάνεσαι τη ζωή και βλέπεις τον προσωπικό σου προορισμό μέσα στο πολιτικό πεπρωμένο. Αυτό σημαίνει αγώνα, σημαίνει συζήτηση, σημαίνει νοητικό σχήμα, ηθικό σχήμα και λογικό σχήμα.
Τα 13 χρόνια που ήμασταν στην κυβέρνηση διέθεταν μεγάλη σταθερότητα, αλλά την ίδια στιγμή σημειωνόταν και μεγάλη ανανέωση του ηγετικού προσωπικού. Με την εξαίρεση του Έβο και εμού, το υπόλοιπο άλλαζε διαρκώς. Σε κάθε εκλογή υπήρχαν 98% νέοι βουλευτές, νέοι γερουσιαστές, νέοι δήμαρχοι, σύμβουλοι που προέρχονται από τον κόσμο των συνδικάτων, από τον κόσμο της αγροτιάς. Έτσι δεν υπάρχει γραφειοκρατικοποίηση, αλλά την ίδια στιγμή αυτή η υψηλή ρευστότητα στις καθοδηγητικές βαθμίδες οδηγεί και στο γεγονός ότι ο κόσμος που ανέρχεται σε θέσεις διεύθυνσης, κοινωνικής ηγεσίας, ή στο περιβάλλον του κράτους, το κάνει από τον εύκολο δρόμο: προέρχομαι από τη βάση, γίνομαι συνδικαλιστικός ηγέτης, το επόμενο βήμα είναι να εξελιχθώ σε νομοθέτη (βουλευτή), μετά σε δήμαρχο ή κυβερνήτη ή υπουργό περίπου σαν μια διαδικασία κοινωνικής κινητικότητας. Δεν είναι κακό, γιατί έτσι βλέπεις ιθαγενείς, εργάτες, υπουργούς, βουλευτές, γερουσιαστές, γυναίκες αγρότισσες, εκεί που άλλοτε υπήρχε μια ενδογαμική τάξη λευκών που αισθανόταν ότι είχε την ιδιοκτησία αυτών των χώρων.

Εκτιμάς ότι όσα συνέβησαν στη διάρκεια αυτού του χρόνου, με την αναστολή της δημοκρατίας και των κανόνων του παιχνιδιού, είναι ένα μάθημα που δεν θα έπρεπε να ξεχαστεί τόσο γρήγορα; Ή, αντίθετα, ότι απλώς υπήρξε ένα ατύχημα που μπορούμε γρήγορα να το αφήσουμε πίσω μας;
Όχι, μένω με την αίσθηση ότι όλο και περισσότερο η δημοκρατία παρουσιάζεται σαν εμπόδιο για την πλευρά των συντηρητικών δυνάμεων. Σήμερα, σε καιρούς εξάντλησης της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας, παρουσιάζεται σαν εμπόδιο. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Η Βολιβία είναι ένα παράδειγμα για το ότι, αν τους χρειάζεται να προσφύγουν στη βία και να μπουν από το παράθυρο στην κυβέρνηση, θα το κάνουν. Και η Δεξιά μέσα στην απελπισία της έχει αρχίσει να λειτουργεί όλο και περισσότερο με αυτό τον τρόπο. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι μπροστά μας έχουμε μια εποχή όπου οι φορείς αυτής της ηγεμονικής κόπωσης βλέπουν τη δημοκρατία ως εμπόδιο.
Και, κατά παράδοξο τρόπο, την ίδια στιγμή που η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αδειάζει από τα στοιχεία νομιμοποίησης του νεοφιλελεύθερου σχεδίου, οι δυνατότητες που ανοίγονται για τον κοινωνικό μετασχηματισμό και την απελευθέρωση οικειοποιούνται τη δημοκρατία σαν ένα από τα εργαλεία τους, σαν μια από τις βάσεις τους και τις αναπότρεπτες σταθερές της σκέψης τους και της κοινής λογικής που τις διέπει. Δεν πρόκειται για το ότι η δημοκρατία ισοδυναμεί με την απελευθέρωση, πρόκειται για το ότι η δημοκρατία μπορεί να γίνει η βάση για να σκεφτούμε διαδικασίες μεγαλύτερου εκδημοκρατισμού.
Στο μέτρο που το λαϊκό στοιχείο οικειοποιείται τη δημοκρατική πρακτική, οι συντηρητικές δυνάμεις θα χάνουν τον έλεγχο και θα παίρνουν αποστάσεις από αυτήν, γιατί δεν εξυπηρετεί πια τα συμφέροντά τους.

Ο κύκλος προοδευτικών εξελίξεων των αρχών του αιώνα επωφελήθηκε από πολύ ευνοϊκές διεθνείς συνθήκες. Αλλά σήμερα η κατάσταση είναι εξαιρετικά σύνθετη, και όχι μόνο εξαιτίας της πανδημίας. Η νέα κυβέρνηση του MAS δεν θα μπορεί να προσφέρει καλές οικονομικές ειδήσεις σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Σε αυτές τις συνθήκες δεν φοβάσαι ότι θα χρειαστεί να γίνουν υπερβολικοί συμβιβασμοί για να επιτευχθεί μια κάποια πολιτική σταθερότητα;
Μια παρένθεση στην ερώτησή σου, για να ξαναπιάσουμε κάτι άλλο σχετικό με τη θεματική του καταναγκασμού και της βίας. Με την UNASUR (Ένωση Εθνών της Νότιας Αμερικής) ενεργή, δεν θα είχε υπάρξει το πραξικόπημα το 2019. Επίσης, το διεθνές πλαίσιο βοηθά στον έλεγχο και στη ρύθμιση της έντασης των πολιτικών καταναγκασμού. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το 2008 είχαμε μια παρόμοια κατάσταση, και ακόμα πιο ριζοσπαστικοποιημένη, από την πλευρά των συντηρητικών. Αλλά υπήρξε μια ουδετερότητα από την πλευρά της Αστυνομίας και του στρατού, η οποία επηρεάστηκε πολύ από ένα πλαίσιο σε επίπεδο ηπείρου (Λατινικής Αμερικής) που επαγρυπνούσε έτσι ώστε να μην παραβιαστεί ή αγνοηθεί το κράτος δικαίου. Και αυτό ήταν αρκετό, παρά το χρήμα που πρέπει να κυκλοφόρησε εκείνη τη στιγμή στα χέρια αυτών που είχαν τον έλεγχο της στρατιωτικής διοίκησης. Αυτό πρέπει να το λάβουμε υπόψιν τη στιγμή που κάνουμε τη γενική εκτίμηση αναφορικά με το τι πρέπει να γίνει με αυτά τα κτυπήματα των συντηρητικών δυνάμεων. Ένα προοδευτικό περιφερειακό πλαίσιο περισσότερο δημοκρατικό σού δίνει τεράστια βοήθεια. Με την παρουσία της UNASUR οι αστυνομικοί και οι στρατιωτικοί δεν θα είχαν εκδηλώσει τη διάθεση να κάνουν πραξικόπημα. Γιατί κατά τα άλλα επρόκειτο για μια τυπική κινητοποίηση της μεσαίας τάξης, μια κλασικού τύπου κινητοποίηση, όπως εκείνες που έγιναν το 2008, το 2011 και το 2017.

Η νέα κυβέρνηση θα αναλάβει σε ένα πλαίσιο οικονομικής κρίσης. Σε ανησυχεί το ενδεχόμενο να φανεί υποχρεωμένη να κάνει υπερβολικούς συμβιβασμούς για να επιτύχει πολιτική σταθερότητα;
Όταν αναλάβαμε εμείς το 2005 βρεθήκαμε σε αντίξοες συνθήκες, αλλά είχαμε τη γνώση να πάρουμε ένα σύνολο από συγκεκριμένες αποφάσεις, οι οποίες επέτρεψαν μεσοπρόθεσμα να ξεπεραστούν αυτές οι αντιξοότητες. Μία από αυτές ήταν να εθνικοποιήσουμε τομείς υψηλής αποδοτικότητας και να αποφύγουμε να εθνικοποιήσουμε τομείς χαμηλής αποδοτικότητας. Εθνικοποιήσαμε τους υδρογονάνθρακες, επειδή εδώ υπήρχε υπεραξία. Δεν εθνικοποιήσαμε άλλα ορυχεία, γιατί δεν υπήρχε αποδοτικότητα. Δείχνει πολύ πραγματιστικό, αλλά τι θα κάνεις ύστερα με τις περικοπές που θα πρέπει να γίνουν στον προϋπολογισμό; Θα πληρώσεις για την αποπληρωμή των χρεών των ιδιωτικών επιχειρήσεων; Αυτό δεν είναι εθνικοποίηση, είναι ιδιωτικοποίηση περισσότερων δημοσίων πόρων. Επικεντρώσου όπου υπάρχουν πόροι: θα πάρουμε τους υδρογονάνθρακες και τις τηλεπικοινωνίες. Αυτό επέτρεψε στο κράτος να μας αποφέρει ήδη από τον επόμενο χρόνο πλεόνασμα.
Και είναι μεγάλο καθήκον για τις δυνάμεις της Αριστεράς και της προόδου να κατανοήσουν ότι δεν έρχονται εποχές κανονικότητας: μην πας να αναζητήσεις κανονικότητα, δεν υπάρχει.