Αμφισβητούν το Τμήμα Περιβάλλοντος για το μεταλλείο Στρογγυλού στον Μαθιάτη

Δεν γίνονται επιθεωρήσεις και έλεγχοι των όρων που τίθενται

Της Άννας Μισιαούλη

Σοβαρά ζητήματα αμφισβητεί η Ομάδα Προστασίας Ιστορικού και Περιβαλλοντικού Πλούτου Μαθιάτη και Ομάδα Επηρεαζόμενων από την Επαναλειτουργία του Νότιου Μεταλλείου Μαθιάτη (στο εξής «Οι Ομάδες») όσον αφορά τη Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΕΠ Α/Α 219/2018) για την απομάκρυνση των σωρών εξορυκτικών αποβλήτων στην περιοχή του παλαιού μεταλλείου του Στρογγυλού της κοινότητας Μαθιάτη, από την εταιρεία Hellenic Copper Mines (Αρ. Πολεοδομικής Αίτησης Δ/ντρια Πολεοδ. ΛΕΥ/792/2018).

Ταυτόχρονα, παραθέτοντας αυτούσια παραδοχή σε συνέντευξη του διευθυντή του Τμήματος Περιβάλλοντος, κ. Κώστα Χατζηπαναγιώτου, κάνουν λόγο για σοβαρή και διαχρονική αδυναμία και ανεπάρκεια του Τμήματος Περιβάλλοντος να επιβλέπει την τήρηση των όρων που τίθενται σε Γνωμοδοτήσεις της Περιβαλλοντικής Αρχής.

Οι Ομάδες εδώ και καιρό προειδοποιούν ότι επιδίωξη της εταιρείας με νέα επικαιροποιημένη αίτηση χορήγησης πολεοδομικής άδειας και Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον έχει ως βασικό στόχο όχι απλώς την απομάκρυνση σωρών εξορυκτικών αποβλήτων, αλλά επιδιώκει να εκτελέσει εργασίες, οι οποίες κατά τα 2/3 τουλάχιστον δεν αφορούν αποκομιδή μπάζων, αλλά εργασίες εκσκαφών και εξορύξεων. Ανάμεσα στους βασικούς λόγους απόρριψης ήταν και η θέση του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Συγκεκριμένα στην αρχική Γνωμάτευση για τη Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΕΠ) ημερομηνίας 02/10/2017 αναφέρεται ευθαρσώς:

«Το Τμήμα Αρχαιοτήτων τονίζει ότι δεν συναινεί στη μετακίνηση των τριών σωρών μπάζων που βρίσκονται στα βόρεια του κρατήρα, ούτε και σε επεμβάσεις εντός και κοντά στον κρατήρα αφού περιλαμβάνονται στο Tentative List των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 2002. Ως εκ τούτου, η θέση του είναι αρνητική, τόσο για την επέκταση του κρατήρα προς τα νότια, όσο και για τη μετακίνηση των τριών σωρών αποβλήτων του Νότιου Μεταλλείου Μαθιάτη, καθότι χρειάζεται να προστατευτεί με βάση τον περί Αρχαιοτήτων Νόμο».

Ταυτόχρονα, τονίζει ότι σύμφωνα με τις πρόνοιες της ισχύουσας «Δήλωσης Πολιτικής [Ενιαίο Κείμενο 1996-2014]» του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως του Υπουργείου Εσωτερικών, μεταλλευτική και λατομική ανάπτυξη «δεν θα επιτρέπεται μέσα ή κοντά», μεταξύ άλλων, σε «περιοχή αρχαίων μνημείων», κάτι που ενισχύει την πιο πάνω θέση του Τμήματος Αρχαιοτήτων.

Επιπλέον υπογραμμίζεται ότι η αναφορά που γίνεται στην καλυπτική επιστολή του Τμήματος Περιβάλλοντος προς το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως (στην οποία επισυνάπτεται η Γνωμοδότηση, ημερ. 22/4/2019, σύμφωνα με την οποία είναι «σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι απόψεις του Τμήματος Αρχαιοτήτων και οι όροι που τίθενται, οι οποίοι δεν επισυνάφθηκαν στη Γνωμοδότηση, λόγω του γεγονότος ότι δεν άπτονται περιβαλλοντικών ζητημάτων» και γι’ αυτό «επισυνάπτεται η σχετική επιστολή») έρχεται σε σύγκρουση με τις διατάξεις των σχετικών οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της εναρμονιστικής νομοθεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και παλαιότερη σχετική γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Με βάση τα πιο πάνω σημειώνεται ότι προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη η σχετική αναφορά στην απαντητική επιστολή της Περιβαλλοντικής Αρχής σύμφωνα με την οποία «η συνεχής επίβλεψη των εργασιών από εξειδικευμένο αρχαιολόγο σαφώς και δεν άπτεται περιβαλλοντικών θεμάτων».

Επισημαίνεται ότι οι οποιεσδήποτε αποφάσεις για τη διαχείριση της περιοχής πρέπει να ληφθούν στο πλαίσιο ενός γενικού χωροταξικού σχεδίου (master plan) για την προστασία, ανάδειξη και προβολή του χώρου ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Δεν υπάρχει ο κλάδος ελέγχων/επιθεωρήσεων

Οι Ομάδες σε απαντητική επιστολή τους προς το Τμήμα Περιβάλλοντος παραπέμπουν σε συνέντευξη του διευθυντή του Τμήματος Περιβάλλοντος, ημερομηνίας 28/10/2018. Στα αποσπάσματα που παρατίθενται αυτούσια καταγράφεται η παραδοχή για την απουσία του πολύ βασικού κλάδου των ελέγχων/επιθεωρήσεων και η αγορά υπηρεσιών για κάλυψη κάποιων αναγκών.

Συγκεκριμένα στη συνέντευξη αναφέρεται:
«- Ποιες είναι οι κύριες αιτίες που οδηγηθήκαμε στη σημερινή τραγική κατάσταση, όπως την περιγράφετε;

– Το Τμήμα ενισχύθηκε τα τελευταία πέντε χρόνια με αποσπάσεις πέραν του 50%, χωρίς όμως να ενισχυθεί ταυτόχρονα και να υπάρχει κύρια δομή και στελέχωση των υφιστάμενων πέντε κλάδων του Τμήματος. Μάλιστα, δύο κλάδοι απουσιάζουν πλήρως από τη δομή, λόγω έλλειψης και προσωπικού, αλλά και προϊσταμένων. Συγκεκριμένα, απουσιάζουν ο πολύ βασικός κλάδος των ελέγχων/επιθεωρήσεων, καθώς και ο κλάδος της αειφόρου ανάπτυξης/διεθνών συμβάσεων. Από την άλλη οι αποσπάσεις αποτέλεσαν μια προσωρινή επιλογή, καθότι επιστρέφουν στα τμήματά τους, οπότε το πρόβλημα μεγεθύνεται καθημερινά. Οι λειτουργίες του Τμήματος Περιβάλλοντος σήμερα γίνονται με το ένα τρίτο του υφιστάμενου προσωπικού να είναι μόνιμοι και τα δύο τρίτα να είναι αγορά υπηρεσιών αποσπάσεις/μεταθέσεις ή και αορίστου.

[…]

– Τα τελευταία χρόνια το Τμήμα Περιβάλλοντος αναθέτει σε ιδιώτες επιθεωρητές, μέσω αγοράς υπηρεσιών, την παρακολούθηση και του ελέγχου των περιβαλλοντικών όρων των γνωματεύσεων που εκδίδει. Ποιες αδυναμίες εντοπίστηκαν και ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για τη διεξαγωγή πιο αξιόπιστων περιβαλλοντικών ελέγχων;

– Ένας άλλος τομέας με σοβαρή ανεπάρκεια είναι οι έλεγχοι και οι επιθεωρήσεις από ιδιώτες. Κλείνουμε δεύτερη τριετία με τους επιθεωρητές να δρουν κάτω από συγκεκριμένο πρόγραμμα και να παραδίνουν εκθέσεις επιθεωρήσεων. Ακολούθως πιθανόν να βρίσκουν δουλειά και φεύγουν και συναλλάσσονται με τον ιδιωτικό τομέα, για τον οποίο ασκούσαν έλεγχο. Αργότερα, αν χρειαστεί να μαρτυρήσουν στο δικαστήριο για την υπόθεση που έχουν καταγγείλει, υπάρχει θέμα. Χρειάζεται μόνιμο προσωπικό για δημιουργία κλάδου ελέγχου και μόνο υποστηρικτικό πλαίσιο αγοράς υπηρεσιών».

Εξαιτίας αυτής της παραδοχής, οι δύο Ομάδες κάνουν λόγο για σοβαρή, διαχρονική αδυναμία και ανεπάρκεια του Τμήματος Περιβάλλοντος να επιβλέπει την τήρηση των όρων που τίθενται σε Γνωμοδοτήσεις της Περιβαλλοντικής Αρχής.

 

Τι αμφισβητούν, συγκεκριμένα

Στην επιστολή τους η Ομάδα Προστασίας Ιστορικού και Περιβαλλοντικού Πλούτου Μαθιάτη και η Ομάδα Επηρεαζόμενων από την Επαναλειτουργία του Νότιου Μεταλλείου Μαθιάτη αμφισβητούν αναφορές που καταγράφονται από την Περιβαλλοντική Αρχή σε δική της επιστολή.

Οι δύο Ομάδες αμφισβητούν ότι η Περιβαλλοντική Αρχή προέβη σε επαρκή έρευνα της εισήγησης για μη απομάκρυνση της μιας σωρού εξορυκτικών αποβλήτων 2 και δεν παρείχε επαρκή αιτιολόγηση όσον αφορά την απόρριψη της σχετικής εισήγησης τεσσάρων (4) μελών της Επιτροπής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Τμήματος Δασών, Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας, Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου και Κυπριακού Ιδρύματος Προστασίας του Περιβάλλοντος Terra Cypria), κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Επιπρόσθετα αμφισβητούν κατά πόσον η Περιβαλλοντική Αρχή, κατά την άσκηση της διακριτικής της εξουσίας, προέβη σε επαρκή έρευνα όλων των σχετικών με την υπόθεση γεγονότων ή/και έλαβε υπόψη νόμιμα στοιχεία και σχετικά με τον επιδιωκόμενο από τον νόμο σκοπό, σημειώνοντας ότι αναφορές στην επιστολή της Περιβαλλοντικής Αρχής δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Επισημαίνουν ότι στο πλαίσιο της έκδοσης περιβαλλοντικής έγκρισης έπρεπε να τεθεί ως ουσιώδης όρος ώστε η μεταλλευτική μίσθωση κρατικής γης να περιοριστεί αυστηρά στους χώρους εξορυκτικών αποβλήτων για λόγους αποτελεσματικής προστασίας ολόκληρης της υπόλοιπης περιοχής που εμπίπτει στα όρια του προτεινόμενου Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, κάτι το οποίο σαφώς αφορά τη διαδικασία εκτίμησης επιπτώσεων στην πολιτιστική και κυρίως τη γεωλογική και αρχαιολογική κληρονομιά, βασίζεται στην κείμενη νομοθεσία και εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Περιβαλλοντικής Αρχής.

Ιδιαίτερα αμφισβητούν και ζητούν επαρκή αιτιολόγηση της άποψης που εκφράζεται στην επιστολή της Περιβαλλοντικής Αρχής ότι οι σωροί εξορυκτικών αποβλήτων στην περιοχή του Αρχαίου Μεταλλείου Στρογγυλού / Νότιου Μεταλλείου Μαθιάτη είναι «ιδιοκτησία της εταιρείας Hellenic Copper Mines Ltd». Μάλιστα χαρακτηρίζουν τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό ως «ανυπόστατο» που «δημιουργεί λανθασμένες εντυπώσεις προς όφελος της αιτήτριας εταιρείας και συνιστά πλάνη περί τα πράγματα».

Επαναλαμβάνουν πως παρ’ όλον ότι κατά τη διαδικασία εξέτασης και αξιολόγησης της επικαιροποιημένης ΜΕΕΠ, υπέβαλαν σχόλια, απόψεις και θέσεις εξειδικευμένοι εμπειρογνώμονες και οργανωμένοι φορείς σε ζητήματα αρχαιολογικής κληρονομιάς, περιλαμβανομένου του υπεύθυνου της αρχαιολογικής ανασκαφής στο Αρχαίο Μεταλλείο Στρογγυλού / Νότιο Μεταλλείο Μαθιάτη και του Συνδέσμου Κύπριων Αρχαιολόγων, εντούτοις το Τμήμα Περιβάλλοντος δεν φαίνεται να έλαβε δεόντως υπόψιν τις απόψεις και θέσεις των εξειδικευμένων εμπειρογνωμόνων και φορέων σε θέματα αρχαιολογικής κληρονομιάς.

Ταυτόχρονα, σημειώνουν ότι δεν αξιολογήθηκαν ορθά, επαρκώς και εγκαίρως οι επιπτώσεις στο φυσικό και πολιτιστικό (κυρίως ιστορικό) τοπίο της περιοχής χωροθέτησης του προτεινόμενου έργου, παρότι το Αρχαίο Μεταλλείο Στρογγυλού / Νότιο Μεταλλείο Μαθιάτη περιλαμβάνεται στον «Προκαταρκτικό Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς» της UNESCO, στη «Μεικτή Κατηγορία» (“Mixed Category”) «Φυσικό και Πολιτιστικό Τοπίο» (“Natural and Cultural Landscape”).

Επιπλέον, θέτουν ως ουσιώδες ερώτημα το οποίο όπως αναφέρουν προκύπτει από τις απαντήσεις της Περιβαλλοντικής Αρχής, «γιατί η Περιβαλλοντική Αρχή υιοθετεί στοιχεία που αναγράφονται στην αρχική ΜΕΕΠ και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή/και εισάγει δικές της εκτιμήσεις ποσοτήτων χωρίς επαρκή έρευνα και αιτιολογία, ενώ τέτοια στοιχεία δεν τέθηκαν προς αξιολόγηση ενώπιον της Επιτροπής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και δεν συνάδουν με τις απόψεις και θέσεις του Τμήματος Αρχαιοτήτων».

Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες δεν κατέστη δυνατή η επικοινωνία με τον διευθυντή του Τμήματος Περιβάλλοντος, κ. Κώστα Χατζηπαναγιώτου, για καταγραφή της θέσης της Περιβαλλοντικής Αρχής σε όλα τα πιο πάνω.