Πάμε νοερά πίσω στο έτος 1920… Πριν 100 χρόνια… Πριν  ένα ολόκληρο αιώνα…

Τότε που οι ήχοι από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο βούιζαν ακόμα στ’ αυτιά των ανθρώπων. Ο αποικιοκρατικός ζυγός βάραινε στο σβέρκο του κυπριακού λαού και η φτώχεια κι η εξαθλίωση είχαν κατοικήσει για τα καλά στο νησί. Η Δερύνεια δεν αποτελούσε εξαίρεση. Oι λιγοστοί κάτοικοι του χωριού, αγρότες, κτηνοτρόφοι, εργάτες, πάσκιζαν για το μεροκάματο. Ελάχιστοι πήγαιναν σχολείο και ήξεραν να διαβάζουν.

«Ελάτε να ιδρύσουμεν τζι’ έναν σχολείον για τους μεγάλους…»

Ο οραματιστής Δερυνειώτης δάσκαλος στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο Ελευθέριος Ιακώβου Μοντάνιος κάθε βράδυ διάβαζε στους χωριανούς, κάτω από το κουρασμένο φως της λάμπας, τη μοναδική εφημερίδα που έφτανε στο χωριό, την «Ελευθερία».

 

Ένα βράδυ, τα λόγια σύνθημα του δασκάλου έπεσαν σαν τις πρώτες δροσοσταλίδες στις διψασμένες τους ψυχές. «Ελάτε να ιδρύσουμεν τζι’ έναν σχολείον για τους μεγάλους», είπε… Κι έτσι πάρθηκε η μεγάλη απόφαση για την ίδρυση του Αναγνωστηρίου. Κι έτσι γεννήθηκε το Αναγνωστήριο «Ομόνοια», που ήταν, μετά από τον «Νέο Αιώνα» Τρικώμου και την «Ανόρθωση» Αμμοχώστου, το τρίτο αναγνωστήριο, ο τρίτος σύλλογος που ιδρύθηκε στην Κύπρο.

1920-2020: Ένας αιώνας από τότε…

Ας ξετυλίξουμε, λοιπόν, το κουβάρι αυτής της τιμημένης 100χρονης ιστορίας… Πρώτη στέγη ήταν το καφενείο του Φκιαλά και ακολούθως, το 1922, έγινε η μεταστέγαση στην αίθουσα του Αϊ-Γιώρκη. Η δίχωρη αυτή αίθουσα με την καμάρα στη μέση, η «Αίθουσα Μελέτης» όπως αποκαλείται μέχρι σήμερα, με την προσθήκη «Αίθουσα Μελέτης – Ελευθέριου Ιακώβου Μοντάνιου», έμελλε να γίνει μια πνευματική, αθλητική και πολιτιστική όαση για τη Δερύνεια.

Οι Δερυνειώτες ξεκινούν μαζί με τον δάσκαλο, με μεγάλο ενθουσιασμό, για την υλοποίηση του οράματος. Διοργανώνουν διαλέξεις, εκδηλώσεις, καλύφες της Λαμπρής, χριστουγεννιάτικες γιορτές, εκδρομές, διαγωνισμούς ταβλιού, δημιουργούν βιβλιοθήκη, ασχολούνται με το θέατρο, με το χορό, τον αθλητισμό. Η βεράντα της αίθουσας χρησιμοποιήθηκε ως η πρώτη σκηνή για τις θεατρικές παραστάσεις της «Ομόνοιας». Στην αρχή, τους γυναικείους ρόλους υποδύονταν άντρες, όμως κατά τη δεκαετία του ’30 άρχισαν να γίνονται πιο συστηματικές προσπάθειες για να πεισθούν κάποιες γυναίκες να παίξουν θέατρο. Μετά από πολλές προσπάθειες κατάφεραν να πείσουν μερικές παντρεμένες να βγουν στη σκηνή. Ο σύλλογος γενικότερα αναβάθμισε το ρόλο της γυναίκας σε πολλούς τομείς.

Το 1921 διοργανώνουν τους πρώτους αγώνες στίβου και ακολούθως τους πανκοκκινοχωρίτικους αγώνες στην πλατεία του χωριού. Δημιουργούν ομάδες ποδοσφαίρου και πετόσφαιρας και στην αρχή παίζουν με ρούχινες μπάλες της εποχής. Όσο για στολές… παίζουν με τις παραδοσιακές βράκες και τις τσαγκαροποδίνες ή ξυπόλυτοι…

Το 1922 ήρθε η μεγάλη απώλεια. Ορφάνεψε ο σύλλογος. Ο δάσκαλος οραματιστής Ελευθέριος Ιακώβου Μοντάνιος φεύγει από τη ζωή σε ηλικία μόλις 48 χρονών. Υπήρχαν, ευτυχώς, άξιοι συνεχιστές.

1933: Μερικοί προοδευτικοί αγρότες μέλη του σωματείου ιδρύουν τον αγροτικό σύλλογο «Δήμητρα» για επίλυση των πολλών αγροτικών προβλημάτων.

1934: Τα μέλη του αναγνωστηρίου αυξάνονται συνεχώς. Έτσι χτίζουν, με εθελοντική δουλειά, ακόμα μια αίθουσα δίπλα στη δίχωρη αίθουσα.

1939: Αγοράζεται ραδιόφωνο, το οποίο λειτουργεί με μπαταρία αυτοκινήτου, αφού στο χωριό δεν υπάρχει ακόμα ρεύμα, κι έτσι το αναγνωστήριο γεμίζει κάθε βράδυ ασφυχτικά, για να ακούσουν τα νέα της Κύπρου, του πολέμου όπως επίσης και την πρόγνωση του καιρού.

Τον Ιούνιο του 1943, έντεκα από τα πιο διαλεχτά μέλη του συλλόγου, ανταποκρινόμενα στην έκκληση του ΑΚΕΛ για εθελοντική συμμετοχή στον αντιφασιστικό αγώνα, κατατάσσονται στις δυνάμεις του Συμμαχικού Στρατού και ξεκινούν για τον αντιφασιστικό πόλεμο.

Το 1946, με την αλματώδη ανάπτυξη του συλλόγου, μπαίνει ο θεμέλιος λίθος για το χτίσιμο της μεγάλης αίθουσας, η οποία χτίζεται με εθελοντική δουλειά και εισφορές των μελών. Το χτίσιμο της αίθουσας αυτής ήταν ένας άθλος για την τότε εποχή. Η «Στήλη Τιμής», που υπάρχει μέχρι σήμερα στο σύλλογο, καταγράφει και το τελευταίο μεροκάματο και εισφορά των εθελοντών. Στις 7 του Μάη 1950 τελέστηκαν πανηγυρικά τα εγκαίνια της αίθουσας από τον δήμαρχο Αμμοχώστου, Αδάμο Δ. Αδάμαντος, που καταγόταν από τη Δερύνεια.

1956: Οι αποικιοκράτες κηρύσσουν παράνομους τους προοδευτικούς συλλόγους, έτσι το «Αναγνωστήριο Ομόνοια» συνεχίζει τη δράση του με το όνομα «Μορφωτικός Σύλλογος Αναγέννηση Δερύνειας».

Η «Αναγέννηση» διοργάνωνε διάφορες εκδηλώσεις, με τα έσοδα των οποίων ενίσχυε δυσπραγούντες συγχωριανούς μας, αφού ένας από τους βασικούς στόχους, τα δύσκολα εκείνα χρόνια, ήταν η κοινωνική αλληλεγγύη.

Ιδιαίτερα δύσκολα ήταν τα χρόνια 1955-1959 για την «Ομόνοια – Αναγέννηση». Από τη μια οι Άγγλοι και από την άλλη σύμμαχοί τους, κάποια ντόπια εξτρεμιστικά στοιχεία, που προέβαιναν σε αδικαιολόγητες προκλήσεις σε βάρος τού σωματείου. Στόχος τού συλλόγου εκείνες τις μέρες ήταν η επικράτηση σύμπνοιας και ενότητας ανάμεσα στους κατοίκους της κοινότητάς μας.

Με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας ξεκίνησε για την «Αναγέννηση» μια νέα περίοδος. Δραστηριοποιήθηκαν και λειτούργησαν πάνω σε μόνιμη βάση θεατρικός όμιλος, χορευτικό συγκρότημα και χορωδία. Δόθηκε μεγάλη σημασία σε εκδηλώσεις με σκοπό τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, των ηθών και των εθίμων μας και καθιερώθηκαν, σε ετήσια βάση, αρκετές εκδηλώσεις, κάποιες από τις οποίες διοργανώνονται μέχρι σήμερα: Η χριστουγεννιάτικη και πρωτοχρονιάτικη γιορτή, οι καλύφες της Λαμπρής με τα πατροπαράδοτα παιχνίδια, χοροεσπερίδες κ.α. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τις χριστουγεννιάτικες καλλιτεχνικές γιορτές της δεκαετίας του ’60, στις οποίες η προσέλευση ήταν κάτι παραπάνω από αθρόα και διατίθεντο πέραν των 900 εισιτηρίων.

Το 1959 ο σύλλογος διοργάνωσε και πάλι Περιφερειακούς Αγώνες Στίβου και αναδιοργανώθηκαν οι ομάδες ποδοσφαίρου και πετόσφαιρας. Ανασυστάθηκε, επίσης, ο Εκδρομικός Όμιλος.

 

Μορφωτική, αθλητική, πολιτιστική δράση

 

Όσον αφορά τον μορφωτικό τομέα, γίνονταν κατά διαστήματα διαλέξεις ιστορικού, πολιτικού, επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου, με σκοπό την επιμόρφωση των μελών. Αγοράζονταν καθημερινώς οι κυριότερες κυπριακές εφημερίδες, ενώ εμπλουτίστηκε η βιβλιοθήκη με κοινωνικά, επιστημονικά, λογοτεχνικά βιβλία και εγκυκλοπαίδειες. Το σωματείο έδινε, επίσης, ιδιαίτερη σημασία στη διαπαιδαγώγηση της νεολαίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η απόφαση της 21^ης Σεπτεμβρίου 1964, η οποία ανέφερε: «Επ’ ευκαιρία της έναρξης της νέας σχολικής περιόδου, όλοι οι μαθητές κάτω των δεκαοχτώ χρονών να μη συχνάζουν στο σύλλογο κάθε νύχτα, αλλά κάθε Σάββατο και Κυριακή και όταν επισκέπτονται το σύλλογο να είναι προσεχτικοί και να σέβονται τα υπόλοιπα μέλη και την περιουσία του συλλόγου».

Το 1972 η ποδοσφαιρική ομάδα της «Αναγέννησης» έγινε δεκτή στη δύναμη της ΚΟΠ. Μέσα του 1973 η πετοσφαιρική ομάδα, ιδρυτικό μέλος της ΚΟΠΕ, κατέστη μια από τις ισχυρότερες τής επαρχίας Αμμοχώστου.

1973: Ξεκινά η κατασκευή του σταδίου ποδοσφαίρου. Το 1974, μετά το προδοτικό πραξικόπημα και τη βάρβαρη τουρκική εισβολή και μετά τη δίμηνη εκκένωση του χωριού, επαναρχίζουν οι εργασίες για ανέγερση του σταδίου.

1974: Προδοτικό Πραξικόπημα. Κατάληψη του συλλόγου από πραξικοπηματίες. Ακολουθεί η βάρβαρη τούρκικη εισβολή, με την «Αναγέννηση» και τη Δερύνεια να πληρώνουν βαρύ τίμημα με πεσόντες, δολοφονηθέντες, αγνοούμενους και το 75% της γης της Δερύνειας κατεχόμενο.

1976, 1977: Η «Αναγέννηση» Δερύνειας, με προπονητή τον Βάσο Μιχαήλ, για δύο συνεχόμενα χρόνια ανακηρύσσεται Κυπελλούχος Πετόσφαιρας και τερματίζει δευτεραθλήτρια τις χρονιές 1975,1978, 1979 και 1980. Το άθλημα της πετόσφαιρας δοξάστηκε, αλλά και δόξασε τη Δερύνεια.

Το 1980 αρχίζει να χτίζεται, με εθελοντική δουλειά, η μεγάλη αίθουσα στον όροφο του υφιστάμενου οικήματος και το 1982 τελειώνει και διαχωρίζεται σε γραφεία και αίθουσα συνεδριάσεων, για τις ανάγκες, κυρίως, της νεολαίας.

Το 1982 ιδρύεται η πρώτη γυναικεία ομάδα πετόσφαιρας της Αναγέννησης, η οποία συμμετέχει στο Παγκύπριο Πρωτάθλημα Α’ Κατηγορίας μέχρι το 1989. Το 2004 γίνεται επανασύνθεση της ομάδας, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Το 1983 γίνεται χορτοφύτευση του γηπέδου ποδοσφαίρου και το 1986 η Αναγέννηση Δερύνειας αποκτά κλειστή αίθουσα αθλοπαιδιών, η οποία επανανεγείρεται το 1990, μετά την κατάρρευσή της από τη χαλαζοθύελλά του 1988.

1987: Άνοδος της ποδοσφαιρικής ομάδας, για πρώτη φορά, στο Πρωτάθλημα Α’ Κατηγορίας.

Η ύπαρξη ακαδημιών στα τμήματα του σωματείου χρονολογείται από πολύ παλιά. Ωστόσο, το 1996 γίνεται σοβαρή προσπάθεια αναβάθμισής τους και τίθενται οι βάσεις για το μέλλον της ποδοσφαιρικής Αναγέννησης. Η Ακαδημία Ποδοσφαίρου αριθμεί σήμερα 184 παιδιά, ηλικίας από 6 ως 14 χρονών και η ακαδημία πετόσφαιρας αριθμεί 75 παιδιά.

Το 2013 γίνονται τα εγκαίνια του βοηθητικού γηπέδου με πλαστικό τάπητα και προπονητικό κέντρο, το οποίο τίθεται στη διάθεση των ακαδημιών, οι οποίες αναβαθμίζονται.

Το 2000 εκδίδεται το Ιστορικό Λεύκωμα του Αναγνωστηρίου «Ομόνοια» – Μορφωτικού Συλλόγου «Αναγέννησης» Δερύνειας, 1920 – 2000 και το 2020 εκδίδεται ο δεύτερος τόμος του λευκώματος, που περιλαμβάνει ιστορικά έγγραφα και ντοκουμέντα από το αρχείο του συλλόγου.

Κάπως έτσι λοιπόν… σαν παραμύθι… μπορεί κανείς να αφηγηθεί κάποιους βασικούς σταθμούς της τιμημένης εκατοντάχρονης ιστορίας του Αναγνωστηρίου «Ομόνοια» – Μορφωτικού Συλλόγου «Αναγέννηση» Δερύνειας.

Εκατό χρόνια δράσης και οράματος, εκατό χρόνια στη διάθεση της νεολαίας της Δερύνειας και όχι μόνο. Η Αναγέννηση βασίζεται στην αγάπη του κόσμου, στον εθελοντισμό και την ανιδιοτέλεια. Θα υπάρχει όσο υπάρχουν εκτιμητές του έργου της, όσο υπάρχουν τα μέλη της που τη στηρίζουν, την τιμούν διαχρονικά και συμπαραστέκονται στο έργο που επιτελεί.

 

Κείμενο: Λένια Τακούσιη Χριστοφόρου

*Οι πληροφορίες είναι παρμένες από το Ιστορικό Λεύκωμα του Αναγνωστηρίου «Ομόνοια» – Μορφωτικού Συλλόγου «Αναγέννησης» Δερύνειας, 1920 – 2000