Ανακοινώνεται το βραβείο Daphne Caruana Galizia σε μια καθοριστική στιγμή για την ελευθερία των ΜΜΕ

Αποστολή Στρασβούργο, Τάσος Αναστάση.

Σε μια καθοριστική στιγμή για τα ΜΜΕ της ΕΕ αλλά και του πλανήτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανακοινώνει την Τετάρτη στο Στρασβούργο το νικητή του βραβείου Daphne Caruana Galizia, της Μαλτέζας δημοσιογράφου που δολοφονήθηκε το 2017 στη χώρα της λίγο αφότου κατήγγειλε μέσω του μπλογκ Running Commentary την ενδημική διαφθορά στο νησί.

Η δημοσιογράφος δολοφονήθηκε μέσα στο αυτοκίνητό της μετά από έκρηξη βόμβας, κοντά στο σπίτι της, λίγες ώρες αφότου είχε αναρτήσει το ακόλουθο μήνυμα: «Υπάρχουν διεφθαρμένοι παντού. Η κατάσταση είναι απελπιστική».

Από το 2021 καθιερώθηκε από την ΕΕ το βραβείο που φέρει το όνομα της και βραβεύει ερευνητική δημοσιογραφία που προασπίζεται τις αρχές και αξίες στις οποίες χτίστηκε το οικοδόμημα της Ένωσης όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία, Δημοκρατία, ισότητα αρχή του δικαίου και ανθρώπινα δικαιώματα. Το βραβείο δίνεται κοντά στις 16 Οκτωβρίου κάθε χρόνου, ημέρα κατά την οποία δολοφονήθηκε η Μαλτέζα δημοσιογράφος.

Φέτος, το βραβείο συμπίπτει μαζί με την απόφαση του δικαστηρίου στη Μάλτα για καταδίκη των αδελφιών Τζορτζ και Άλφρεντ Ντετζόρτζιο για ποινή κάθειρξης 40 ετών στον καθένα, μετά και την παραδοχή ότι ήταν αυτοί που εκτέλεσαν το σχέδιο για δολοφονία της Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία. 

Πέρσι, οι αδελφοί Ντετζόρτζιο δήλωναν έτοιμοι να εμπλέξουν στην υπόθεση έναν πρώην υπουργό, εφόσον τους δινόταν χάρη, κάτι που τελικά δεν έγινε.

Ο Τζορτζ Ντετζόρτζιο είχε ομολογήσει τη δολοφονία τον Ιούλιο, κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του, χαρακτηρίζοντάς την «απλώς μπίζνες». Ένας τρίτος κατηγορούμενος, ο Βίνσεντ Μούσκατ, δήλωσε ένοχος πέρσι και καταδικάστηκε σε κάθειρξη 15 ετών. Ο αντεισαγγελέας είπε σήμερα ότι ο Μούσκατ θα καταθέσει στη δίκη των δύο αδελφών.

Ο πάμπλουτος επιχειρηματίας Γιόργκεν Φένεκ, που φέρεται ότι διέταξε τον φόνο της δημοσιογράφου, παραμένει προφυλακισμένος αλλά δεν έχει δικαστεί ακόμη και αρνείται κάθε ανάμιξή του στην υπόθεση.

Ο θάνατος της Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία προκάλεσε σκάνδαλο στη χώρα και οδήγησε στην παραίτηση, τον Ιανουάριο του 2020, του πρωθυπουργού Τζόζεφ Μούσκατ, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι προσπάθησε να καλύψει τους φίλους και πολιτικούς συμμάχους του που εμπλέκονταν στην υπόθεση. Σύμφωνα με μια έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιοποιήθηκαν το 2021, το κράτος φέρει ένα μέρος της ευθύνης για τη δολοφονία της δημοσιογράφου, κυρίως επειδή δημιούργησε ένα «κλίμα ατιμωρησίας» για εκείνους που ήθελαν να την φιμώσουν.

Ένα μεγάλο μέρος της υπόθεσης βασίζεται στη μαρτυρία και τις καταγραφές τηλεφωνικών συνομιλιών που είχε ο «μεσάζοντας» των αυτουργών, ο Μέλβιν Θέουμα, στον οποίο δόθηκε προεδρική χάρη σε αντάλλαγμα για τις πληροφορίες που αποκάλυψε. Υποστηρίζει ότι η δολοφονία της δημοσιογράφου διατάχθηκε από τον Φένεκ, ο οποίος ήταν επικεφαλής μιας κοινοπραξίας στην οποία δόθηκε μια κρατική σύμβαση για την κατασκευή ενός σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, το 2015. Ο Φένεκ συνελήφθη τον Νοέμβριο του 2019.

Η Καρουάνα Γκαλιζία είχε αποκαλύψει την ύπαρξη μιας «μυστικής» εταιρείας, η οποία υποτίθεται ότι θα διοχέτευε κεφάλαια σε άλλες εταιρείες με έδρα τον Παναμά που ανήκαν στον τότε υπουργό Ενέργειας Κόνραντ Μίτζι και τον προσωπάρχη του πρωθυπουργού Κιθ Σκέμπρι.

Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι χρήματα άλλαξαν χέρια, όμως μια έρευνα του πρακτορείου Reuters μετά τον θάνατό της δημοσιογράφου απέδειξε ότι η εταιρεία ανήκε στον Φένεκ.

Απειλείται η ελευθερία του λόγου

Η απόφαση για καταδίκη των δολοφόνων της Ντάφνι ωστόσο δεν είναι το μόνο γεγονός που μας υπενθυμίζει τη δεινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ελευθερία του λόγου πολλών δημοσιογράφων στην Ευρώπη.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένα υποστηρίξει την ελευθερία του Τύπου και τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ και όχι μόνο. Όπως πολλές φορές επανέλαβε το ΕΚ, Η κατάσταση επιδεινώνεται δραματικά, ειδικά σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης, συγκεκριμένα σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι τα σώματα της ΕΕ απέκλεισαν ευθύς αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα ρωσικά ΜΜΕ και δημοσιογράφους από την ΕΕ υπό το πρόσχημα της αποφυγής της «κυβερνητικής ρωσικής προπαγάνδας» στην Ένωση. Αυτό ακόμα και για την ΕΕ ήταν μια ακραίη -σχεδόν πανικόβλητη- κίνηση που στέλνει ακριβώς το αντίθετο μήνυμα από αυτό που κατά καιρός ευαγγελίζεται.

Ευρωπαϊκός νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης

Τον Νοέμβριο του 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα για την ενίσχυση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και τον πλουραλισμό στην ΕΕ και ζήτησε νέους κανόνες για την προστασία των δημοσιογράφων από τη φίμωση. Οι ευρωβουλευτές αναγνωρίζουν ότι το νέο ψηφιακό περιβάλλον έχει επιδεινώσει το πρόβλημα της εξάπλωσης της παραπληροφόρησης. Σε άλλη έκθεση που εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2022, η ειδική επιτροπή του Κοινοβουλίου
για ξένες παρεμβάσεις στην ΕΕ προέτρεψε την, ΕΕ να δημιουργήσει μια κοινή στρατηγική για να αντιμετωπίζουν ξένες παρεμβάσεις και εκστρατείες παραπληροφόρησης και ζήτησαν περισσότερη υποστήριξη ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, ελεγκτές στοιχείων και ερευνητές.
Στις 16 Σεπτεμβρίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόταση για ένα ευρωπαϊκό
Νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.