Αναπαράγουν ξενοφοβία τα ΜΜΕ

Οι τρόποι κάλυψης θεμάτων που αφορούν τους μετανάστες στην Κύπρο, η παρουσία ή όχι στερεοτύπων και φαινομένων ρατσισμού/ξενοφοβίας, η ορολογία που χρησιμοποιείται και εισηγήσεις για βέλτιστες πρακτικές τέθηκαν σε συζήτηση στη Δημοσιογραφική Εστία με τίτλο “Η κάλυψη των θεμάτων μετανάστευσης και ασύλου στα κυπριακά ΜΜΕ: Δημιουργία Δικτύων Ενημέρωσης και Αναζήτηση Συνεργιών”.

Την συζήτηση στρογγυλής τραπέζης διοργάνωσε η ΜΚΟ “Future Worlds Center”, η Γερμανική Πρεσβεία και η Ύπατη Αρμοστεία των ΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Το γενικό συμπέρασμα που εξάγεται από τις παρουσιάσεις στη συζήτηση είναι ότι στα κυπριακά ΜΜΕ επικρατούν φαινόμενα ρατσιστικής και ξενοφοβικής ενημέρωσης και παρουσίασης των διαφόρων ειδήσεων, αναφορά ανακριβών ή υπερβολικών στοιχείων, μη συμπερίληψη της οπτικής γωνίας είτε των ίδιων των μεταναστών είτε εμπειρογνωμόνων και ειδικών για θέματα μετανάστευσης και ασύλου, παρουσίαση πολλές φορές μόνο της κυβερνητικής πλευράς με αποτέλεσμα η εικόνα που βγαίνει προς τα έξω να μην είναι ορθή και να δημιουργούνται λανθασμένες εντυπώσεις.

Τονίστηκε ιδιαίτερα ο ρόλος και η ευθύνη των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων ως προέκταση της ίδιας της κοινωνίας αλλά και ως μεταφορείς ειδήσεων που πρέπει να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Δραματική αύξηση των μεταναστευτικών ροών

Σε χαιρετισμό του εκπρόσωπος της Γερμανικής Πρεσβείας δήλωσε ότι η Γερμανία είναι μια χώρα που δέχεται μεγάλους αριθμούς μεταναστών ο αριθμός των οποίων τα τελευταία δύο χρόνια έχει αυξηθεί δραματικά. Είπε ότι το 2013 σχεδόν μισό εκατομμύριο άνθρωποι μετανάστευσαν στην Γερμανία καθιστώντας την την δεύτερη χώρα μεταναστών μετά τις ΗΠΑ.

Λόγω αυτού του γεγονότος, είπε, έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση σε κυβερνητικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών για τους μετανάστες και τους αιτητές ασύλου, τους πρόσφυγες κτλ κυρίως την ανθρωπιστική και οικονομική οπτική γωνιά. Αναφέρθηκε επίσης στο ρόλο των ΜΜΕ στις διάφορες συζητήσεις με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Ο εκπρόσωπος της Γερμανικής πρεσβείας ανέφερε ακόμη ότι το θέμα της μετανάστευσης και γενικότερα των υπηκόων τρίτων χωρών (ΥΤΧ) είναι ψηλά στην ατζέντα της νέας Κομισιόν και ότι συζητείται σήμερα και στο Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες.

Να αποφεύγονται ανακρίβειες

Εκ μέρους του γραφείου της Υπάτης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο, η λειτουργός ενημέρωσης Αιμιλία Στροβολίδου τόνισε ότι τα ΜΜΕ επηρεάζουν τη ζωή μας σε μεγάλο βαθμό και σε όλα τα επίπεδα και δημιουργούν αντιλήψεις και άρα η κάλυψη πρέπει να είναι αντικειμενική, σφαιρική, αληθής, να αποφεύγονται οι ανακρίβειες και οι υπερβολές και να υπάρχει μια σχετική ευαισθητοποίηση από πλευράς των δημοσιογράφων.

Είπε ακόμη ότι δεν είναι μόνο τα ΜΜΕ που ευθύνονται αλλά και οι παράγοντες της πολιτικής ζωής οι οποίοι διαμορφώνουν απόψεις. Η κ. Στροβολίδου αναφέρθηκε συγκεκριμένα σε προεκλογικές περιόδους όπου, όπως είπε, τα θέματα των μεταναστών δαιμονοποιούνται και οι άνθρωποι αυτοί παρουσιάζονται ως βάρος της κοινωνίας και ως απειλή για τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της χώρας.

Με βάση στοιχεία έκθεσης της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΣτΕ (PACE) του 2006 τα οποία παρέθεσε η κ. Στροβολίδου, φαίνεται ότι η αντιμετώπιση των κυπριακών ΜΜΕ στα συγκεκριμένα ζητήματα είναι όπως και στα άλλα ευρωπαϊκά Μέσα όπου για παράδειγμα γίνεται λόγος πολλές φορές για εκατοντάδες ή χιλιάδες μετανάστες χωρίς να αναφέρεται συγκεκριμένος αριθμός, για απειλή από τους `άλλους`, `τους διαφορετικούς`, για μη αναφορά της άποψης των ιδίων των μεταναστών, για σύνδεση μεταναστών με εγκληματικές ενέργειες κτλ.

Η κ. Στροβολίδου είπε ότι επιβάλλεται να γίνεται διάκριση μεταξύ μεταναστών, προσφύγων, αιτητών ασύλου, οικονομικών μεταναστών κτλ, να μην υπάρχει αποκάλυψη της ταυτότητας των ατόμων αυτών γιατί κινδυνεύουν τόσο οι ίδιοι όσο και οι οικογένειές τους αλλά και να ενθαρρυνθεί η διοργάνωση προγραμμάτων και σεμιναρίων για επιμόρφωση.
Είπε ακόμη ότι η είναι σημαντική η χρήση σωστής ορολογίας, η αποφυγή ανακριβειών, υπεραπλουστεύσεων και υπερβολών.

Ο ρόλος της επ. Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ήταν η παρουσίαση του Πέτρου Πετρίδη, γραμματέα της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ο οποίος είναι μάχιμος δημοσιογράφος τα τελευταία 50 χρόνια. Ο κ. Πετρίδης εξήγησε στους παρευρισκόμενους το ρόλος της Επιτροπής η οποία ουσιαστικά λειτουργεί ως αυτορυθμιστής της συμπεριφοράς των ΜΜΕ και ικανοποιεί το αίτημα απλών ανθρώπων που θεωρούν ότι αδικούνται.

Η εξέταση των παραπόνων είναι ταχύτατη (σε δύο μήνες εκδίδεται απόφαση) και σχετικά εύκολη.
Η επιτροπή όπως ανέφερε ο κ. Πετρίδης απαρτίζεται από εθελοντές που εργάζονται αμισθί με κύρια αποστολή την εξέταση υποθέσεων όπου παραβιάζεται το δικαίωμα της διαφορετικότητας (χρώμα, θρησκεία, εθνική ταυτότητα κτλ).

Στην παρουσίασή του ο κ. Πετρίδης αναφέρθηκε σε παραδείγματα παρουσίασης ειδήσεων και ρεπορτάζ στα ΜΜΕ όπου διακρίνεται ρατσιστική αντιμετώπιση λέγοντας χαρακτηριστικά ότι τα ΜΜΕ είναι η αντανάκλαση της ίδιας της κοινωνίας μας.

Είπε ακόμη ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι και προσεκτικοί στη χρήση των διαφόρων ορολογιών και χαρακτηρισμών και να αποφεύγουν την αναφορά στην εθνικότητα. Οπως τόνισε ο κ. Πετρίδης, στην Κύπρο αντίθετα με το τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, η εθνικότητα αποτελεί λανθασμένα στο στοιχείο της είδησης (πχ. Βούλγαρος λήστεψε τράπεζα, Ρουμάνος μέλος σπείρας κτλ).

Είπε ακόμη ότι υπάρχει και ηλικιακός ρατσισμός καλώντας τους δημοσιογράφους να τον αποφεύγουν.

Ο κ. Πετρίδης μίλησε ακόμη για `κανιβαλισμό` και `σαδισμό` μερίδας των ΜΜΕ και αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα παραδείγματα όπου δημοσιογράφος έστησε ρεπορτάζ στην αυλή σπιτιού οικογένειας όπου ο αλλοδαπός πατέρας είχε σκοτώσει τη σύζυγό του και στη συνέχεια αυτοκτόνησε μπροστά στα ανήλικα παιδιά του.

Επίσης μίλησε για ρεπορτάζ που έγινε για υπόθεση γυναίκας από χώρας της ΕΕ που έπεσε θύμα βιασμού και τα ΜΜΕ πήγαν στο νοσοκομείο ζητώντας συνέντευξη από την οικογένειά της . Είπε μάλιστα ότι στην περίπτωση αυτή η Επιτροπή εξέτασε την υπόθεση κατόπιν καταγγελίας της Πρεσβείας της χώρας καταγωγής της γυναίκας.

Ο κ. Πετρίδης αναφέρθηκε ακόμη σε τοποθετήσεις που έγιναν από παράγοντες της δημόσιας ζωής μεταξύ αυτών και κομματικούς παράγοντες σε συζήτηση στα ΜΜΕ οι οποίοι, είπε, χρησιμοποίησαν χαρακτηρισμούς όπως “ξιμαρισμένοι, “εγκληματίες“ και στο γεγονός ότι ο δημοσιογράφος που συντόνιζε την συζήτηση ήταν “διακοσμητικό στοιχείο” και δεν παρενέβη.

Είπε ακόμη ότι τα ΜΜΕ είναι εδώ για να διαμορφώνουν μια υπεύθυνη κοινωνία.

Χρήση ρατσιστικής ρητορικής

Η Δρ. Δήμητρα Μηλιώνη, επίκουρη καθηγήτρια στο ΤΕΠΑΚ παρουσίασε τα στοιχεία έρευνας που διενήργησε το Πανεπιστήμιο για την παρουσίαση θεμάτων μεταναστών και ασύλου από τα κυπριακά ΜΜΕ.

Η έρευνα έγινε από τα ευρωπαϊκά ταμεία για ΥΤΧ (υπηκόους τρίτων χωρών). Αναλύθηκαν 140 ρεπορτάζ , συνεντεύξεις και ειδήσεις στον Τύπο και 162 ειδήσεις σε τηλεοπτικά δελτία. Με βάση τα συμπεράσματα όπως τα παρουσίασε η δρ. Μηλιώνη, διαφαίνεται ότι πολλές φορές χρησιμοποιήθηκε ρατσιστική γλώσσα και ρητορική, απουσίαζαν οι πηγές ή αυτές ήταν μονόπλευρες, υπήρχε αναφορά στην εθνικότητα των μεταναστών και διαπιστώθηκε φυλετικοποίηση της εγκληματικότητας ( οι Αφρικανοί ευθύνονται για την πορνεία, οι Βούλγαροι για τις ληστείες κτλ). Έγιναν επίσης διαπιστώσεις για παραπλανητικούς τίτλους και φωτογραφίες και χρήση πολλών στερεοτύπων.

`Οπως ανέφερε η Δρ. Μηλιώνη σε πολλά άρθρα/ρεπορτάζ/ειδήσεις οι μετανάστες παρουσιάζονταν ως η απειλή για την κοινωνία (γύρω στο 50% των ειδήσεων στην τηλεόραση και γύρω στο 40% στις ειδήσεις στον Τύπο), γινόταν μεγάλη αναφορά στα υπέρογκα ποσά που δαπανώνται στα επιδόματα, στην δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και απουσίαζε η τοποθέτηση των κρατικών αρχών και φορέων.

Επίσης η έρευνα έδειξε ότι πολύ λίγες φορές γινόταν θετική αναφορά στους ξένους και αυτό ήταν μόνο σε ρεπορτάζ που αφορούσαν τους “πλούσιους επενδυτές από το εξωτερικό”.
Η Δρ. Μηλιώνη είπε ακόμη ότι όταν οι μετανάστες και αιτητές θυματοποιούνται συστηματικά, τότε αναπόφευκτα γίνονται ευάλωτοι και αποτελούν εύκολο στόχο.

Η έρευνα κατέληξε και σε εισηγήσεις για διόρθωση των διαφόρων παθογενειών όπως την ένταξη δημοσιογράφων με μεταναστευτικό υπόβαθρο στα διάφορα ΜΜΕ, την ίδρυση παρατηρητηρίου για μετανάστες, την δημιουργία πλατφόρμας συμμετοχικής δημοσιογραφίας όπου οι πολίτες θα διαμορφώνουν την ατζέντα για συζήτηση κτλ. Η πλατφόρμα συμμετοχικής δημοσιογραφίας λειτούργησε πιλοτικά από το ΤΕΠΑΚ σε συνεργασία με άλλους φορείς με τίτλο “We report Cyprus”.