Ανάσα για το περιβάλλον, προοπτική για τη Λάρνακα

Τι ακριβώς φεύγει από τους ώμους της πόλης και επαρχίας με την απομάκρυνση του πρώην διυλιστηρίου

Του Τάσου Περδίου

Από το 1972 που άρχισε τη λειτουργία του το Κυπριακό Διυλιστήριο Πετρελαίου φτάσαμε στο 2017 για να αρχίσει να γίνεται πραγματικότητα το όραμα της πόλης και επαρχίας Λάρνακας να απαλλαγεί από τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και να πραγματώσει τις τεράστιες προοπτικές της για τουριστική ανάπτυξη.

Η κατάληψη μισού τετραγωνικού χιλιομέτρου και σχεδόν πέντε χιλιομέτρων σε μήκος παραλίας από δεξαμενές καυσίμων, αποθήκες φιαλών υγραερίου και αγωγούς δεν συνάδει με μια πόλη στην οποία σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων βρίσκονται οι Φοινικούδες και το Μακένζι και η οποία φιλοδοξεί να γίνει κορυφαίος τουριστικός προορισμός. Χρειάστηκαν όμως 45 ολόκληρα χρόνια για να αρχίσει η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων ή για την ακρίβεια να γίνει το πρώτο βήμα με την έναρξη της αποσυναρμολόγησης των εγκαταστάσεων του πρώην διυλιστηρίου. Το έργο του ξηλώματος είναι τεραστίων διαστάσεων αν αναλογιστεί κανείς και τις περιβαλλοντικές παραμέτρους και το μέγεθος της ζημιάς στο περιβάλλον, το οποίο θα αποκαλυφθεί όταν έχουν φύγει οι δεξαμενές. Από τι ακριβώς απαλλάσσεται όμως η Λάρνακα και τι περιβάλλον αφήνει πίσω του το διυλιστήριο;

Το ιστορικό

Οι εγκαταστάσεις καυσίμων της Κ.Ετ.Α.Π. βρίσκονται στο ανατολικό παραλιακό τμήμα του Αστικού Συγκροτήματος Λάρνακας επί του κύριου δρόμου Λάρνακας – Δεκέλειας – Αμμοχώστου, εντός των τεμαχίων με αριθμούς 952 και 750 και εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Λάρνακας.

Καλύπτουν συνολική έκταση 155 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων και βρίσκονται στο χώρο από το 1972. Η ανέγερση του Κυπριακού Διυλιστηρίου Πετρελαίου άρχισε το 1969 και ολοκληρώθηκε το 1972. Το 2001, ο Δήμος Λάρνακας υπέγραψε με την τότε κυβέρνηση συμφωνία αναβάθμισης του διυλιστηρίου με χρονοδιάγραμμα μετακίνησης στο Βασιλικό μέχρι το 2010. Το 2003 η απόφαση αυτή άλλαξε και το 2004 τερματίστηκε η λειτουργία του διυλιστηρίου οι εγκαταστάσεις του οποίου μετατράπηκαν σε χώρους αποθήκευσης έτοιμων καυσίμων.

Τα μηχανήματα διύλισης αποσυναρμολογήθηκαν και πωλήθηκαν σε εταιρεία από την Ιορδανία. Από το 2004 λειτουργεί στο χώρο η Κυπριακή Εταιρεία Αποθήκευσης Πετρελαιοειδών. Τον Ιούλιο του 2013 ο Δήμος Λάρνακας εξέδωσε Διάταγμα Τερματισμού Χρήσης, το οποίο υπογράφηκε από τον Υπουργό Εσωτερικών τον Φεβρουάριο του 2014. Το Διάταγμα προέβλεπε απομάκρυνση όλων των εγκαταστάσεων, κρατικών και ιδιωτικών μέχρι τις 31 Ιανουαρίου του 2017. Τελικά, αυτό έγινε εφικτό μόνο για τις κρατικές εγκαταστάσεις. Τα κρατικά αποθέματα πετρελαιοειδών μεταφέρθηκαν από τον Αύγουστο του 2015 σε ιδιωτικές δεξαμενές στο Βασιλικό και την περασμένη Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2017 άρχισαν οι εργασίες αποσυναρμολόγησης και κατεδάφισης των εγκαταστάσεων της ΚΕΤΑΠ.

Τι ακριβώς θα ξηλωθεί

Με βάση τη Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον που υποβλήθηκε στο Τμήμα Περιβάλλοντος και τη σχετική Περιβαλλοντική Γνωμάτευση που εκδόθηκε το καλοκαίρι του 2016, θα διενεργηθούν κυρίως οι εξής ενέργειες:

• Αποσυναρμολόγηση μεταλλικών δεξαμενών, του δικτύου σωληνώσεων, αφαίρεση αντλιών και όλου λοιπού εξοπλισμού. Οι δεξαμενές είναι 33 τον αριθμό από τις οποίες οι 9 χρησιμοποιούνται από τη Μονάδα Ασφάλτου. Ολες καλύπτουν έκταση 80 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων.
• Κατεδάφιση όλων των κατασκευών από μπετόν, βάσεις δεξαμενών και αντλιών και στηρίγματα σωλήνων.
• Κατεδάφιση όλων των κτιριακών εγκαταστάσεων όπως του κτιρίου διοίκησης, του χημείου, των αποθηκών, του μηχανουργείου, των υποσταθμών ηλεκτροδότησης κ.α.
• Αφαίρεση των σωλήνων στον σωληνοδιάδρομο κατά μήκος της παραλίας όπως και των μπετονένιων στηριγμάτων.
• Αφαίρεση μονωτικών υλικών όπως αμίαντος, πετροβάμβακας και υαλοβάμβακας από τα υφιστάμενα κτίρια και εγκαταστάσεις.
• Αφαίρεση των δύο αγκυροβολίων και του συστήματος πρόσδεσης.
• Αφαίρεση των υποθαλάσσιων σωλήνων εκφόρτωσης των προϊόντων όπως και της σωλήνας εισαγωγής νερού στη δεξαμενή πυρόσβεσης (sea water intake).
• Αφαίρεση των υπόγειων υδρορροών, του συστήματος αποχέτευσης ελαιωδών υγρών αποβλήτων του διαχωριστή και της δεξαμενής κατακράτησης.
• Αφαίρεση υπόγειας καλωδίωσης.
• Αφαίρεση των ασφάλτινων επιφανειών.
• Εκταφή και απομάκρυνση των ποσοτήτων αμιάντου που βρίσκονται θαμμένες, περίπου από το έτος 1991, στο βόρειο τμήμα του τεμαχίου με αριθμό 952.

Συμπληρωματικές εργασίες

Εκτός από τις κύριες εργασίες θα διεξαχθούν και οι εξής συμπληρωματικές εργασίες:

• Αποσυναρμολόγηση των εγκαταστάσεων που θα μπορούσαν να μετακινηθούν σε κάποια άλλη περιοχή όπως είναι ο μεταλλικός σκελετός του Μηχανουργείου, τα μεταλλικά σκέπαστρα των χώρων στάθμευσης (ΙΧ και πυροσβεστικών οχημάτων).
• Μετακίνηση του γραφειακού εξοπλισμού που εντοπίζεται κυρίως στο κτίριο διοίκησης και στο χημείο.
• Αφαίρεση του συστήματος παρακολούθησης του χώρου.
• Μετεγκατάσταση των μηχανημάτων και του εξοπλισμού του μηχανουργείου.
• Μετεγκατάσταση του εξοπλισμού του χημείου.
• Αποσυναρμολόγηση και μετακίνηση της μονάδας ασφάλτου και του ζυγιστικού σταθμού.
• Αποσυναρμολόγηση και μετακίνηση των αντλιών πυρόσβεσης.

Οι τρεις φάσεις

Το έργο θα υλοποιηθεί σε τρεις φάσεις ως εξής:

Α’ Φάση – 9 μήνες

22 μεταλλικές δεξαμενές, δίκτυο σωληνώσεων, σύστημα αποχέτευσης, δίκτυο ηλεκτροδότησης, σύστημα πυρόσβεσης, υποθαλάσσιοι σωλήνες.

Β’ Φάση

Ολόκληρο το σύστημα αποχέτευσης, συστήματα και αγωγοί, μηχανουργείο, αποθήκη. Μετρήσεις ρύπανσης εδάφους.

Γ’ Φάση

Δεν μπορεί να καθοριστεί χρονικά με ακρίβεια λόγω του ότι εκκρεμεί η απόφαση του κράτους για τη χωροθέτηση της Μονάδας ασφάλτου και του Χημείου. Περιλαμβάνει το χημείο, μονάδα ασφάλτου, κτίριο διοίκησης, ζυγιστικός σταθμός, τρεις υποσταθμοί ηλεκτροδότησης, εσωτερικό δίκτυο πυρόσβεσης, δίκτυο ηλεκτροδότησης και φωτισμού, περίφραξη, δεξαμενή καύσιμου για μονάδα ασφάλτου, εσωτερικό οδικό δίκτυο και υπόγειες υποδομές, κεντρικό αντλιοστάσιο πυρόσβεσης, αγκυροβόλια. Η τρίτη φάση συνδέεται και με τις ιδιωτικές εγκαταστάσεις, αφού υπάρχει υποδομή που χρησιμοποιείται από τους ιδιώτες.

---

Θαμμένος αμίαντος και εκτεταμένη ρύπανση του εδάφους

Εκτός από τα κύρια οικοδομικά υλικά (τούβλα, τσιμέντο), εντοπίζονται και αμιαντούχα υλικά (αμιαντότσιγκοι) τόσο τοποθετημένα στις κτιριακές εγκαταστάσεις, όσο και θαμμένα σε συγκεκριμένη περιοχή εντός του τεμαχίου με αριθμό 952.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει θέσει σωρεία όρων για το έργο της απομάκρυνσης των εγκαταστάσεων, οι οποίοι σχετίζονται με σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα που ενδεχομένως να προκύψουν. Στην Περιβαλλοντική Γνωμάτευση όμως, καθίσταται σαφές ότι η σημαντικότερη περιβαλλοντική επίπτωση δεν οφείλεται ουσιαστικά στο ξήλωμα των εγκαταστάσεων, αλλά είναι η ρύπανση του εδάφους και του υπόγειου υδροφορέα που οφείλεται κυρίως σε διαρροές καυσίμων, αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια λειτουργίας του πρώην διυλιστηρίου. Η ρύπανση του εδάφους και του υπόγειου υδροφορέα έχει εντοπιστεί από τις κατά καιρούς δειγματοληψίες που έγιναν στην περιοχή. Ωστόσο εκτιμάται ότι ολοκληρωμένη εικόνα για τα επίπεδα ρύπανσης και τις ρυπασμένες περιοχές θα προκύψει με την απομάκρυνση των δεξαμενών αποθήκευσης καυσίμων. Η σχεδιαζόμενη αλλαγή της μελλοντικής χρήσης γης του χώρου καθιστά πολύ σημαντική την ενδελεχή μελέτη της διασποράς της ρύπανσης, καθώς επίσης και της απορρύπανσης του χώρου.

Εφόσον ολοκληρωθούν οι εργασίες αποσυναρμολόγησης θα εκπονηθεί Περιβαλλοντική Μελέτη Αναφοράς (Environmental Baseline Study) για το χερσαίο και το θαλάσσιο περιβάλλον και με βάση τα συμπεράσματά της θα εκπονηθεί και θα υποβληθεί στο Τμήμα Περιβάλλοντος «Σχέδιο Αποκατάστασης του Χώρου».

Σύμφωνα με τη ΜΕΕΠ, από το 1996 που άρχισε η διεξαγωγή μελετών παρακολούθησης της ρύπανσης έχουν γίνει 125 πηγαδάκια παρακολούθησης στους χώρους των δεξαμενών και περιμετρικά. Η τελευταία έρευνα έγινε τον Ιούλιο του 2015 και διαπιστώθηκε ρύπανση του εδάφους και του υπόγειου υδροφορέα που οφείλεται στη βιομηχανική δραστηριότητα. Οι μελέτες έχουν δείξει αποδεκτά όρια ρύπανσης περιμετρικά και ψηλότερα, αλλά σταθερά εντός των εγκαταστάσεων. Λόγω της μορφολογίας του εδάφους δεν έχει εξαπλωθεί η ρύπανση.

Από τη μελέτη των χώρων των φραγμάτων των δεξαμενών, παρατηρούνται σπηλιές στις οποίες είναι εγκλωβισμένη η ρύπανση του εδάφους.

Μετά την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων, πρέπει να γίνει νέο πρόγραμμα δειγματοληψιών ώστε να ληφθούν δείγματα από περιοχές που σήμερα δεν είναι προσβάσιμες για να φανεί το ακριβές μέγεθος της περιβαλλοντικής ρύπανσης.