Αναβιώνουν σιγά-σιγά οι συνοικισμοί, με τους νέους να επιστρέφουν αναζητώντας μια λύση στο στεγαστικό

Η προσφυγιά του 1974 είναι συνδεδεμένη με τους προσφυγικούς συνοικισμούς που χτίστηκαν, σταδιακά, σε πολλά σημεία της Κύπρου μετά την τουρκική εισβολή του 1974 για να στεγάσουν τους πρόσφυγες που εγκατέλειψαν βίαια τα σπίτια και τις περιουσίες τους.

Του Γιάννη Κακαρή

Στην πορεία του χρόνου, πολλοί εγκατέλειψαν τους συνοικισμούς, αναζητώντας καλύτερη ποιότητα ζωής. Η τάση αυτή ενισχύθηκε από την κυβερνητική αδιαφορία της τελευταίας δεκαετίας.

Οι άνθρωποι, κυρίως ηλικιωμένοι, σε αρκετούς προσφυγικούς συνοικισμούς ταλαιπωρούνται από γερασμένες ή ανύπαρκτες υποδομές, την απουσία ανελκυστήρων σε πολυκατοικίες, την απουσία συνδέσεων με τα αποχετευτικά συστήματα κ.α. Τα τελευταία, όμως, χρόνια κάτι άρχισε να αλλάζει. Πολλοί είναι οι νέοι που επιστρέφουν στα σπίτια των γονιών και παππούδων τους, ενώ αρκετοί είναι και αυτοί που δεν έχουν προσφυγική καταγωγή, αλλά επιλέγουν τους συνοικισμούς για να στεγάσουν τις οικογένειες και τα όνειρά τους.

Η αλλαγή αυτή δεν ήρθε λόγω συγκεκριμένων κυβερνητικών πολιτικών ή έργων. Κυριότερος λόγος είναι οι δυσβάστακτες τιμές στην αγορά κατοικίας, σε αντίθεση με τις κατοικίες των συνοικισμών που είναι, συνήθως, φθηνότερες. Κάποιοι περιορίζονται στην ανακαίνιση της κατοικίας και άλλοι στο γκρέμισμά της, οικοδομώντας από την αρχή μια νέα, πιο λειτουργική κατοικία.

Η «Χαραυγή» επισκέφθηκε μερικούς από τους συνοικισμούς, κυρίως της Λευκωσίας, πραγματοποιώντας αυτοψία και συνομιλώντας με κάποιους από τους νέους.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μας είπαν είναι πως η επιλογή τους αυτή ήταν αρκετά πιο συμφέρουσα από την αγορά νέας κατοικίας οπουδήποτε αλλού. Τη γενικότερη εικόνα που αποκομίσαμε επιβεβαιώνει και το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, το οποίο είναι υπεύθυνο για τους κυβερνητικούς προσφυγικούς οικισμούς.

Ο κυριότερος λόγος, σύμφωνα με την Πολεοδομία, είναι ότι σχεδόν όλες οι οικιστικές μονάδες έχουν τιτλοποιηθεί. Κάποιοι ιδιοκτήτες ή κληρονόμοι δεν έχουν ανάγκη να κατοικήσουν και έτσι τα ενοικιάζουν. Κάποιοι άλλοι όμως που αναζητούν στέγη, με ένα αρκετά μικρότερο έξοδο -αυτό της ανακαίνισης- επιστρέφουν στις κατοικίες που έχουν κληρονομήσει, αφού οι τιμές για αγορά κατοικίας είναι πολύ υψηλές.

Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των νέων που επέλεξαν να επιστρέψουν στους συνοικισμούς ούτε φαίνεται οι στεγαστικές πολιτικές της κυβέρνησης να υπολογίζουν αυτή τη νέα τάση που ξεκίνησε να γίνεται πιο συστηματική.

Συνοικισμός «Κόκκινες» Στροβόλου

Κατά την περιδιάβασή μας στο συνοικισμό «Κόκκινες» Στροβόλου, είδαμε πολλά σπίτια να είναι προς πώληση, άλλα να είναι ανακαινισμένα, κάποια να βρίσκονται σήμερα προς ανακαίνιση και άλλα να είναι εντελώς καινούρια.

Ο Παντελής μάς ανέφερε ότι κληρονόμησε το σπίτι του παππού του και μαζί με τη σύζυγό του προτίμησαν να το ανακαινίσουν εκ θεμελίων, αφού αυτό θα τους στοίχιζε πολύ πιο φτηνά από το να αγοράσει ένα νέο σπίτι σε άλλη περιοχή του Στροβόλου. Επεσήμανε ωστόσο ότι αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα σε ό,τι αφορά το πάρκινγκ.

Ο Δημήτρης μάς ανέφερε ότι κληρονόμησε το σπίτι από τη γιαγιά του και σήμερα το ανακαινίζει, αφού και η τοποθεσία του είναι πολύ καλή. Σημείωσε ότι τα σπίτια στον συγκεκριμένο συνοικισμό είναι καλά κατασκευασμένα, σε αντίθεση με άλλους συνοικισμούς.

Πρόσθεσε ότι το κόστος αγοράς καινούριας κατοικίας είναι δυσβάστακτο και μας υπέδειξε άλλα τρία σπίτια στη σειρά που ανακαινίστηκαν ή πωλήθηκαν. Σε ό,τι αφορά τις συνθήκες που επικρατούν, ανέφερε πως δεν υπάρχουν σε τόσο μεγάλο βαθμό -όσο παλιά- παράνομες δραστηριότητες. Λόγω και ότι πλέον οι περισσότεροι που διαμένουν είναι ηλικιωμένοι.

Συνοικισμός Ανθούπολης

Ακολούθως κατευθυνθήκαμε στον μεγαλύτερο ίσως συνοικισμό της Κύπρου, αυτόν της Ανθούπολης.

Εκεί συναντηθήκαμε με την κοινοτάρχη του συνοικισμού Ανθούπολης, Φρόσω Αρμοστή, η οποία μας είπε ότι το ενδιαφέρον των νέων για απόκτηση σπιτιού είναι έντονο, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι καθημερινά δέχεται τηλεφωνήματα από κόσμο που ψάχνει κατοικία για αγορά ή για ενοίκιο. «Τώρα που οι μεγαλύτερες γενιές πεθαίνουν, τα εγγόνια επιστρέφουν.

Με λίγα έξοδα ανακαίνισης και λίγο χρέος μπορεί κάνουν μια αρχή», μας εξήγησε η κα Αρμοστή. Αναφορικά με την κατάσταση των πολυκατοικιών, η κα Αρμοστή μάς είπε ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα, ωστόσο οι πολυκατοικίες όλες έχουν αναδομηθεί στις αρχές του 2000 και διαθέτουν όλες ανελκυστήρα. Κατά την περιδιάβασή μας είδαμε αρκετά σπίτια ανακαινισμένα.

Ένας από τους νέους που επέλεξαν να εγκατασταθούν στο συνοικισμό είναι ο Ανδρέας.

Όπως μας ανέφερε, προτίμησε να αγοράσει μια παλιά κατοικία και να την ανακαινίσει, καθώς το κόστος είναι πολύ πιο προσιτό από την αγορά σπιτιού οπουδήποτε αλλού. Επεσήμανε ότι υπάρχουν και άλλοι νέοι που επέλεξαν να πράξουν το ίδιο και πως σιγά-σιγά βλέπει να αναπτύσσεται η περιοχή. Υπέδειξε ωστόσο ότι οι πολιτικές για στέγαση των νέων είναι ανεπαρκείς.

Συγκεκριμένα, μας ανέφερε ότι ως πρόσφυγας πήρε μόνο €10.000 ως βοήθεια για την ανακαίνιση, ενώ θα έπρεπε να δημιουργηθεί άλλο σχέδιο στήριξης για αυτούς που επιλέγουν να επιστρέψουν στους συνοικισμούς. Επίσης, ήγειρε το ζήτημα της ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων, υποδεικνύοντας ότι η βοήθεια που έλαβε, λόγω των αυξήσεων, είναι πενιχρή και δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές τιμές των υλικών όπως τα αλουμίνια.

Ένας άλλος νέος, ο Λοΐζος, μας εξήγησε ότι προτίμησε να αγοράσει κατοικία στην Ανθούπολη, παρά να «ρίχνει ενοίκιο σε μαύρη τρύπα».

Σημείωσε ότι η μόνη εφικτή λύση από οικονομικής άποψης ήταν η αγορά σε συνοικισμό. Επεσήμανε, όμως, πως οι πολιτικές για βοήθεια των προσφύγων δεν είναι ικανοποιητικές, καθώς τα χρήματα που θα πάρουν από το κράτος δεν υπολογίζονται από τις τράπεζες ως βάση για την εξασφάλιση δανείου.

Σε ό,τι αφορά τις δημόσιες υποδομές (δρόμοι, πεζοδρόμια), ανέφερε ότι ο συνοικισμός της Ανθούπολης είναι από τις καλύτερες περιοχές της Λευκωσίας και ότι δεν είναι παρατημένος. Για αυτόν το λόγο, όπως μας ανέφερε, ξεκίνησαν ήδη να μετακομίζουν εδώ αρκετά νεαρά ζευγάρια.

Συνοικισμός Πλατύ

Ο Κ.Σ. και η Μ.Μ., δημόσιος υπάλληλος και αυτοεργοδοτούμενη αντίστοιχα, αποφάσισαν να ξεκινήσουν την κοινή τους ζωή σε ένα από τα διαμερίσματα του συνοικισμού Πλατύ, στην Αγλαντζιά.

Μιλώντας στη «Χαραυγή», το ζευγάρι εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τις πολύ υψηλές τιμές των ενοικίων στην πρωτεύουσα, ενώ δεν έκρυψαν ότι είχαν εξετάσει σοβαρά ακόμα και την ενοικίαση σπιτιού στα κατεχόμενα.

«Εμείς βρεθήκαμε εδώ μετά από πολύ καιρό έρευνας για εξεύρεση κατοικίας, και τυχαία ακούσαμε για την ενοικίαση του διαμερίσματος που μένουμε τώρα», είπε ο Κ., για να συμπληρώσει η Μ. ότι «είχαμε πραγματικά απελπιστεί, ωστόσο τώρα καταλαβαίνουμε και τα καλά του να ζει κανείς σε ένα συνοικισμό».

Όπως εξήγησε η Μ., η επιστροφή στο συνοικισμό (αφού η ίδια μεγάλωσε με τη γιαγιά της στο συνοικισμό) της φέρνει και όμορφες αναμνήσεις από την παιδική της ηλικία. «Μπορεί να μην έχει τις ανέσεις που ενδεχομένως κάποιος να ζητά, ωστόσο θυμήθηκα πόσο πιο ανθρώπινα είναι να ζεις σε ένα συνοικισμό».

Το ζευγάρι διαμένει στο συνοικισμό του Πλατύ τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, ενώ τόσο ο Κ.Σ., όσο και η Μ.Μ. είπαν ότι τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία ήταν η μοναδική επιλογή.

Συνοικισμός «Κόκκινες», Λάρνακα

Στη «Χαραυγή» μίλησε και η Ελίνα, η οποία διαμένει με τον σύζυγό της στο συνοικισμό Κόκκινες στη Λάρνακα.

Όπως μας είπε, κληρονόμησαν την οικία, ωστόσο επειδή ήταν πολύ μικρή αποφάσισαν να την γκρεμίσουν και να οικοδομήσουν στον ίδιο χώρο μία νέα. Σημείωσε πως ακόμη και έτσι, τους κόστισε λιγότερα από το να αγόραζαν μια κατοικία οποιουδήποτε αλλού.

Οι περισσότεροι που διαμένουν σε παρακείμενα σπίτια είναι ηλικιωμένοι, ωστόσο υπάρχουν και άλλοι νέοι που επέλεξαν το συνοικισμό για να κατοικήσουν.

Σε ό,τι αφορά τις υποδομές, μας ανέφερε πως «οι δρόμοι είναι λίγο χαλασμένοι, αλλά το τελευταίο διάστημα έγιναν κάποιες επιδιορθώσεις. Υπάρχουν ακόμη κάποιες λακκούβες». Ακόμα, υπέδειξε πως υπάρχει πρόβλημα με τη διαχείριση των νερών της βροχής, καθώς κάποια από τα σπίτια πλημμυρίζουν.

Εγκατάλειψη κυβερνητικών οικισμών: Η ουσία βρίσκεται στην απορρόφηση κονδυλίων

Η τραγική εικόνα που παρουσιάζουν σε πολλές περιπτώσεις οι προσφυγικοί οικισμοί είναι αποτέλεσμα των περιορισμένων κονδυλίων που διατίθενται από την κυβέρνηση με στόχο την επιδιόρθωση και την αναβάθμισή τους. Κυρίως, όμως, το πρόβλημα βρίσκεται στην απορρόφηση αυτών των κονδυλίων.

Πολλές φορές εξαγγέλλονται έργα και κονδύλια, ωστόσο ποιες είναι οι πραγματικές δαπάνες; Τις χρονιές 2013-2021, για την κατεδάφιση οικιών/πολυκατοικιών, την ανέγερση νέων και εγκατάσταση ανελκυστήρων στις πολυκατοικίες, τα κονδύλια που συμπεριλήφθηκαν στους προϋπολογισμούς ανέρχονταν στα €32.927.583. Ωστόσο, μόνο το 52,5% χρησιμοποιήθηκε από αυτά τα χρήματα.

Συγκεκριμένα, μόλις €17.281.985. (ΠΙΝΑΚΑΣ 1) Πιο χαρακτηριστικές είναι οι χρονιές 2019-2021. Το 2019, από τα €4.300.000 δαπανήθηκαν €999.516, δηλαδή το 76,76% έμεινε ανεκμετάλλευτο. Το 2020, έμεινε ανεκμετάλλευτο το 53,48% των κονδυλίων. Από τα €2.670.000 δαπανήθηκαν μόνο τα €1.242.032. Το 2021 έμεινε ανεκμετάλλευτο το 68,35% των κονδυλίων.

Από τα €4.000.000 που περιλαμβάνονταν στον προϋπολογισμό, δαπανήθηκε μόλις €1.265.927. Σε αντιδιαστολή με τα €17.281.985 που δαπανήθηκαν για την περίοδο 2013-2021, μόνο για το 2010 δαπανήθηκαν €24.411.061. Ποσοστό πέραν του 99% του προϋπολογισμού.

Σε ό,τι αφορά τα κονδύλια για τη γενική συντήρηση και επιδιορθώσεις από το Τμήμα Δημοσίων Έργων, που αφορούν μεταξύ άλλων την αντικατάσταση παραθύρων και επιδιόρθωση Εμπορικών Κέντρων στους συνοικισμούς, την περίοδο 2013-2021 δαπανήθηκαν €22.993.837, από τα €31.085.900.

Δηλαδή περισσότερο από το 30% έμεινε ανεκμετάλλευτο. (ΠΙΝΑΚΑΣ 2) Το 2019 απορροφήθηκαν €2.932.286 από τα €4.020.000 (ποσοστό 73%). Το 2020 δαπανήθηκαν €2.370.197 από τα €3.858.000 (ποσοστό 61,5%). Το 2021 δαπανήθηκαν €2.679.948 από τα €3.800.000 (ποσοστό 70,5%).

Ολοκληρωμένη πρόταση που απαντά στα προβλήματα από τον Ανδρέα Μαυρογιάννη

Αφουγκραζόμενος το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η κοινωνία σε ό,τι αφορά την απόκτηση κατοικίας, σε συνδυασμό με τις ανεπαρκείς κυβερνητικές πολιτικές, ο υποψήφιος για την προεδρία της Δημοκρατίας Ανδρέας Μαυρογιάννης έχει ουσιαστικές προτάσεις.

Όπως αναφέρει στο προεκλογικό του πρόγραμμα, η πρόσβαση σε προσιτή κατάλληλη κατοικία δεν είναι αυτονόητη για όλους. Αποτελεί ευθύνη των εκάστοτε κυβερνήσεων να δημιουργήσουν τις συνθήκες εκείνες που θα διασφαλίζουν στο κοινωνικό σύνολο το δικαίωμα για αξιοπρεπή στέγαση.

Γενικότερα για τη στεγαστική πολιτική προτείνει, μεταξύ άλλων, τη Σύσταση Ενιαίου Φορέα Στεγαστικής Πολιτικής, ο οποίος θα έχει την ευθύνη παρακολούθησης και εφαρμογής όλων των σχεδίων. Ο Φορέας θα έχει κεντρικό, συντονιστικό και εποπτικό ρόλο.

Θα συνεργάζεται με τον ιδιωτικό τομέα και θα του αναθέτει εργασίες, χωρίς ο ίδιος να έχει επιχειρηματικό ρόλο, καθώς θα διαχειρίζεται μόνο τα ακίνητα που θα εμπίπτουν στην Κοινωνική Στέγαση. Συγκεκριμένα, για την προσφυγική πολιτική προτείνει:

– Υπηρεσία Μέριμνας και Αποκατάστασης Εκτοπισμένων

– Ψηφιοποίηση και σύνδεση τής εν λόγω υπηρεσίας με άλλες κρατικές υπηρεσίες, με στόχο την απλοποίηση της κατάθεσης αιτήσεων και την ταχύτερη διεκπεραίωση της διαδικασίας.

– Αύξηση των χορηγιών που παραχωρούνται, ώστε να καλύπτουν μέρος της αύξησης των τιμών στον κατασκευαστικό τομέα. – Σύνδεση της επιδότησης ενοικίου με το δείκτη τιμών ενοικίων και αύξηση των ποσών στη βάση της υφιστάμενης πραγματικότητας.

– Επανένταξη των σχεδίων ανέγερσης πολυκατοικιών σε κυβερνητικούς οικισμούς και του σχεδίου παραχώρησης οικοπέδων σε Συνοικισμούς Αυτοστέγασης. Κυβερνητικοί Οικισμοί

– Συνοικισμοί Αυτοστέγασης – Επιδιόρθωση Εμπορικών Κέντρων για αναζωογόνηση συνοικισμών, με ανάκτηση όσων καταστημάτων κρατούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα κλειστά, αντιμετώπιση των υπενοικιάσεων και εμπλουτισμό των χρήσεων τις οποίες δικαιούνται να αναπτύξουν οι δικαιούχοι και συνεχής παρακολούθηση των συμβάσεων.

– Αναδόμηση πολυκατοικιών σε κυβερνητικούς οικισμούς, με προτεραιότητα στις επικίνδυνες και ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του κράτους ή ανέγερση νέων, στη βάση σύγχρονων μεθόδων και δεδομένων.

– Συνολικό σχεδιασμό για εγκατάσταση ανελκυστήρων σε όλες τις πολυκατοικίες.

– Ολοκλήρωση της διαδικασίας έκδοσης τίτλων ιδιοκτησίας και πιστοποιητικών μίσθωσης.

Ν. Κέττηρος: Την τελευταία δεκαετία η κυβέρνηση έχει εγκαταλείψει τους κυβερνητικούς οικισμούς

Ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων και βουλευτής του ΑΚΕΛ, Νίκος Κέττηρος, δήλωσε στη «Χαραυγή» πως είναι αναμενόμενο, με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην αγορά ακινήτων, το ολοένα και αυξανόμενο κόστος δανεισμού και την απουσία μιας ουσιαστικής στεγαστικής πολιτικής του κράτους που να στηρίζει τα νεαρά ζευγάρια, όλο και περισσότεροι νέοι να επιστρέφουν στους κυβερνητικούς οικισμούς.

Το κακό, σημείωσε, είναι ότι την τελευταία δεκαετία η κυβέρνηση έχει εγκαταλείψει τους κυβερνητικούς οικισμούς και αυτό φαίνεται από τη χαμηλή απορρόφηση των κονδυλίων που αφορούν την αναδόμηση, τις συντηρήσεις και τον εκσυγχρονισμό υποδομών στους συνοικισμούς, αφήνοντας την επιστροφή ως τελευταία επιλογή για τα νεαρά ζευγάρια.

Ανέφερε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την εγκατάσταση ανελκυστήρων που δεν θα έπρεπε να λείπουν από καμιά πολυκατοικία.

«Για τρία χρόνια εξαγγέλλεται από τον Υπουργό Εσωτερικών η εγκατάσταση 32 ανελκυστήρων. Από αυτούς τους 32 ανελκυστήρες που εξαγγέλθηκαν από τον κ. Νουρή πριν 3 χρόνια, ακόμα δεν έχει εγκατασταθεί και τεθεί σε λειτουργία ούτε ένας. Ούτε ένας. Τριάντα δύο ανελκυστήρες είναι στους σχεδιασμούς και εξαγγέλλονται οι ίδιοι, κάθε χρόνο».

Ο Ν. Κέττηρος υπέδειξε ότι πρέπει να αλλάξει ο προσανατολισμός του Υπουργείου για τους προσφυγικούς συνοικισμούς. Πρέπει να προχωρήσουν άμεσα σε αναδόμηση των επικίνδυνων πολυκατοικιών, να υπάρξει κατεύθυνση για τη δημιουργία δομών φροντίδας παιδιών και συνολικά υπηρεσιών που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των νέων.

Επιπλέον, πρέπει να επανέλθει η στεγαστική πολιτική και η παραχώρηση κατοικιών ή διαμερισμάτων για τα νέα ζευγάρια που έχουν αντικειμενικά και στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων, περισσότερη ανάγκη.

Α. Βύρας: Δόθηκαν οι ευθύνες στους δήμους χωρίς τα απαραίτητα κονδύλια

Είναι θλιβερό το γεγονός ότι σχεδόν σε όλους τους προσφυγικούς συνοικισμούς, οι υποδομές είναι εμφανώς κατεστραμμένες και υποβαθμισμένες σε σύγκριση με άλλες περιοχές.

Εδώ και περίπου 8-9 χρόνια, η ευθύνη καθαριότητας και συντήρησης των αστικών υποδομών στους συνοικισμούς έχει μεταφερθεί από το κεντρικό κράτος στους δήμους.

Ωστόσο, δεν έχει γίνει το ίδιο και με τα ανάλογα κονδύλια, με αποτέλεσμα η κατάσταση των δρόμων, των πεζοδρομίων και άλλων υποδομών στους προσφυγικούς συνοικισμούς να είναι υποβαθμισμένη.

Όπως ανέφερε στη «Χαραυγή» ο πρόεδρος της Ένωσης Δήμων και δήμαρχος Λάρνακας, Ανδρέας Βύρας, «παλιά υπήρχαν ειδικά κονδύλια για όλα τα θέματα που αφορούσαν τους συνοικισμούς και μια μέρα μάς είπαν ότι θα τα αναλάβουμε, αλλά χωρίς να μας δώσουν επιπλέον κονδύλια».

Πρόσθεσε ότι έγιναν αρκετές επαφές, αλλά η απόφαση δεν αλλάζει. Σημείωσε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει μια καλή συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας, το οποίο χρηματοδοτεί κάποια έργα. Έτσι λύνονται αρκετά προβλήματα, είπε και έφερε ως παράδειγμα έργα που έγιναν στο συνοικισμό Άγιοι Ανάργυροι Α.

Ωστόσο, υπογράμμισε ότι η συνεργασία πρέπει να ενισχυθεί γιατί έτσι θα δουν πολλά οφέλη οι συνοικισμοί.