Αναβιώνουν στις μνήμες τα έθιμα του Πάσχα στα χωριά της Πάφου

Εικόνες μοναδικές, έθιμα, παράδοση ζωντανεύουν αυτό το Πάσχα μόνο στις μνήμες, αφού η στυγνή πραγματικότητα της πανδημίας υποχρεώνει σε κλειστές πόρτες και ατομικές συγκεντρώσεις, αντί τον συλλογικό εορτασμό και τις συναθροίσεις στις κοινότητες της Κύπρου. Από τις μνήμες, αντλούν δύναμη οι άνθρωποι για να προσδοκούν ότι αυτές θα είναι οι πρώτες και τελευταίες γιορτάρες μέρες σε τέτοιες συνθήκες.

Μέσα από την τηλεφωνική επικοινωνία του ΚΥΠΕ με κατοίκους χωριών της Πάφου αναβιώνουν οι παραδόσεις και ζωντανεύουν μνήμες.

Η Λετύμπου και η Γιόλου αποτελούν τα πιο αντιπροσωπευτικά χωριά της Πάφου που μπορείς ακόμα και σήμερα να καταγράψεις αυτό που λέμε πολιτιστική- λαογραφική κληρονομιά του τόπου μας, λέει η Αννα Τσέλεπου..

Στα στενά τους δρομάκια των δύο μικρών χωριών συναντά κανείς – υπό άλλες συνθήκες και μέχρι πρότινος – γιαγιάδες μιας άλλης εποχής να συνομιλούν για τα ζυμώματα και ετοιμασίες, να μαζεύονται γύρω από τον παραδοσιακό φούρνο τη Μ. Πέμπτη ή την Μ.Παρασκευή πρωί πρωί. Σίγουρα τα κατ’ εξοχήν πασχαλινά έδεσμα των χωριών αυτών είναι πρώτα η φλαούνα και μετά η πασκιά, όπως είπε.

Η Άννα Τσέλεπου ανέφερε πως οι φλαούνες στις περιοχές αυτές φτιάχνονταν σε διάφορα γεωμετρικά σχήματα συνήθως τρίγωνα, τετράγωνα αλλά και στρογγυλά σε σχήμα πουγκί. Όσο για τη γέμιση αυτή γίνεται με το φημισμένο παφίτικο τυρί της Λαμπρής, αυγά, σταφίδες, καναβούρι και αρωματίζονται με φρέσκο δυόσμο μέχλεπι και μαστίχα.

Οι πασκιές αποτελούν , όπως είπε, “το επόμενο δημοφιλές, πασχαλινό έδεσμα που συναντούμε σε Γιόλου και Λετύμπου και γίνεται με ζυμάρι από χωριάτικο αλεύρι και γέμιση από ντόπιο φρέσκο αρνί σε μικρά κομματάκια, κρεμμύδι, διακριτική μυρωδιά μαστίχας και ” φωκός” ( γέμιση της φλαούνας).

Οι νοικοκυρές των πιο πάνω χωριών της Πάφου ξεκινούσαν, όπως είπε, τα ζυμώματα του Πάσχα με το ζύμωμα του “σταυροκούλουρου” ή του ” λαμπροκούλουρου”. Τα σταυροκούλουρα, αφού τα έψηναν, τα κρέμαζαν στους τοίχους, στα δοκάρια ή στα εικονοστάσια των σπιτιών τους με την ευχή να το προστατεύουν από κάθε κακό.

Στα πασχαλινά ζυμώματα η διακόσμηση που κυριαρχούσε και τα στόλιζε ήταν οπωσδήποτε ο σταυρός και μετά μορφές από το ζωικό και φυτικό βασίλειο.

Το σχήμα των πασχαλινών ψωμιών ήταν στρογγυλά με τέσσερα κόκκινα αυγά περιμετρικά του ψωμιού και στη μέση ο σταυρός. Γνωστό επίσης είναι το ψωμί σε μορφή πλεξούδας, με ή χωρίς κόκκινο αυγό. Τα ζυμώματα με κόκκινα αυγά τα έλεγαν και “αυκοτές”.

Η Άννα Τσέλεπου σημείωσε πως ένα ακόμα ξεχωριστό πασχαλινό ζύμωμα κουλουριών στην Πάφο την περίοδο του Πάσχα είναι τα γνωστά” Γαλένα”. Μια γλυκιά ζύμη με γάλα ζάχαρη και βούτυρο. Στην αρχή, σημείωσε ,” τα τρώγαμε ζεστά και φρέσκα και αργότερα τα έκαναν παξιμάδια”.

Η Χλόη Κασιουλή Αργυρού με καταγωγή από τη Μεσόγη θυμήθηκε τα παλιά χρόνια και την παρασκευή πασκιών και φλαούνων. Την έναρξη της νηστείας, τον εκκλησιασμό κάθε νύχτα, το πένθιμο στόλισμα των εικόνων την Μεγάλη Πέμπτη, τη Μεγάλη Παρασκευή τη τελετή της περιφοράς του Επιταφίου και το Μεγάλο Σάββατο το βάψιμο των αυγών, αλλά και το καθαρισμό του σπιτιού της με τη συμμετοχή όλων και των έξι αδερφών .

Καρτερούσαμε είπε “την νύχτα που θα πηγαίναμε εκκλησία και παίρναμε μαζί μας το καλαθάκι μας που περιείχε τη φλαούνα και το αυγό”, ενώ συνέχισε, “όταν γίνονταν η Ανάσταση τσουγκρίζαμε το αυγό και τρώγαμε από τη φλαούνα μας”.

Θυμάται πως στην εκκλησία πήγαιναν και ερχόντουσαν πάντα περπατητοί. Την Κυριακή του Πάσχα, είπε η κ. Χλόη, γίνονταν το Πασχαλινό τραπέζι με την συμμετοχή όλων των συγγενών .

Οι καλές της αναμνήσεις επιστρέφουν για την κυρία Χλόη με το παιχνίδι με τα ξαδέρφια της, με σχοινάκι, με το λιγκρί, τον ζύζιρο, τα παιχνίδια του Πάσχα.

Την Δευτέρα του Πάσχα ακολουθούσε η επίσκεψη στο σπίτι της θείας ή του θείου είτε στο Μέσα Χωριό, είτε στη Μεσόγη για φαγοπότι με τη συμμετοχή συγγενών και φίλων . Το απόγευμα της Δευτέρας του Πάσχα όλοι συμμετείχαν στα Πασχαλινά παιχνίδια του χωριού. Επίσης μετέβαιναν με το λεωφορείο για τη Γιορτή του Αγίου Γεωργίου στον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας όπου έκαναν σούβλες. Για την ίδια όπως αναφέρει η ημέρα της Τρίτης του Πάσχα ήταν η πιο όμορφη ανάμνηση.

Φέτος η κυρία Χλόη έφτιαξε φλαούνες, πασκιές και τσουρέκια αλλά και σταφιδωτά ψωμάκια.

Δυστυχώς είπε, θα περάσουν τις γιορτές χωρίς τα παιδιά τους λόγω των μέτρων που έχουν ληφθεί με την πανδημία. Δυστυχώς συνέχισε” δεν έχουμε περιθώρια και για το καλό της υγείας μας πρέπει να περιοριστούμε, να προσέχουμε εμείς για να μας προσέχει και ο Θεός”, κατέληξε.

Στην παράδοση βρίσκεται και η ορεινή κοινότητα του Κάθηκα, η οποία ωστόσο φέτος δεν θα αναβιώσει την αναπαράσταση της μεταφοράς του Τιμίου Σταυρού από τον Ιησού Χριστό από το Πραιτόριο στο Γολγοθά. Αυτό το Πάσχα θα είναι διαφορετικό ανέφερε στο ΚΥΠΕ ο πρόεδρος του Κ.Σ. Κάθηκα Μενέλαος Τούρβας. Η κοινότητα σημείωσε για πέρα από 40 έτη συγκεντρώνεται για να παρακολουθήσει τη Μεγάλη Παρασκευή , την αναπαράσταση του θείου δράματος που τηρείται ευλαβικά. Φέτος όμως τους έχει απαγορευτεί λόγω της πανδημίας.

Κάθε χρόνο συνέχισε, ” εγώ ως κοινοτάρχης, περιστοιχισμένος από μέλη της Εκκλησιαστικής Επιτροπής και κατοίκων της κοινότητας, διανύουμε πορεία μήκους μισού χιλιομέτρου περίπου, από το παρεκκλήσι του Αγίου Ονουφρίου μέχρι την Παναγία την Ευαγγελίστρια”.

Η παράδοση της μεταφοράς του Σταυρού από τον Ιησού Χριστό προς τον Γολγοθά ξεκίνησε σημείωσε, από τον αείμνηστο ιερέα της κοινότητας Παπασάββα.

Ο Παπασάββας είχε επισκεφτεί τα Ιεροσόλυμα την τότε εποχή και είδε την αναπαράσταση που γινόταν στα Ιεροσόλυμα . Ακολούθως ήρθε στον Κάθηκα και από τότε μετέφερε ο ίδιος το Σταυρό μέχρι το θάνατό του. Μετά ανέλαβε ο εκάστοτε Kοινοτάρχης και μεταφέρει αυτό το Σταυρό από το εκκλησάκι του Αγίου Ονουφρίου στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας.

Το έθιμο τηρείται ευλαβικά από τους κατοίκους της κοινότητας κάθε Μεγάλη Παρασκευή και συνεχίζεται κάθε χρόνο, εκτός από φέτος λόγω της πανδημίας, κατέληξε.