Συναντήσεις/ Ορίζοντας/ Φωτογραφία: Markus Stein

 Ανέστης Αζάς: Η ζωή και ιδιαίτερα το θέατρο θα ήταν αφόρητα χωρίς χιούμορ

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντά τον Ανέστη Αζά που σκηνοθετεί τη Δημοκρατία του Μπακλαβά των Ανέστη Αζά, Γεράσιμου Μπέκα και Μιχάλη Πητίδη, μια σουρεαλιστική κωμωδία του Φεστιβάλ Αθηνών, που έρχεται στο θέατρο Ριάλτο στις 18, 19 και 20 Μαΐου 2023.

Η τέχνη από μόνη της δεν μπορεί να αλλάξει κάτι

Τι είναι η “Δημοκρατία του Μπακλαβά”;

Η «Δημοκρατία του μπακλαβά» είναι ένα παραμύθι, που όμως το αφηγούμαστε στη σκηνή σαν να επρόκειτο για αληθινή ιστορία, σαν ένα ντοκιμαντέρ δηλαδή. Το έργο αφηγείται την ιστορία ενός μεικτού, ελληνοτουρκικού ζευγαριού, 2 νέων ανθρώπων που έρχονται στην Ελλάδα, από μια ουδέτερη χώρα της Δύσης, για να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα. Γρήγορα όμως βρίσκονται αντιμέτωποι με ρατσισμό και στερεότυπα, και ως αντίδραση ιδρύουν ένα δικό τους ανεξάρτητο κράτος, ξεκινώντας από το μπακλαβατζίδικο τους στο Μεσολόγγι.  Το κράτος αυτό στην αρχή υπάρχει μόνο στο ίντερνετ, σύντομα όμως, καθώς το ζευγάρι διαθέτει μεγάλο κεφάλαιο, χάρη στην επιχείρηση τους, το μπακλαβατζίδικο, αλλά και ένα κρυπτονόμισμα που έχουν φτιάξει, καταφέρνουν να αγοράσουν ένα νησί σε μια online δημοπρασία του Ελληνικού Κράτους. Μετακομίζουν εκεί και δέχονται πάρα πολλούς υποστηρικτές από όλον τον κόσμο, μέχρι που ένα απρόβλεπτο γεγονός θα οδηγήσει  τα πράγματα εκτός ελέγχου.

Η παράσταση έκανε πρεμιέρα το καλοκαίρι του 2021 στο Φεστιβάλ Αθηνών και έκτοτε μετά από τη μεγάλη επιτυχία που έκανε στην Αθήνα τη σαιζόν 21-22, στο θέατρο ΑΜΦΙ- ΘΕΑΤΡΟ, ταξιδεύει σε όλη την Ευρώπη. Ο ηθοποιός Γιώργος Κατσής, μάλιστα, κέρδισε το βραβείο καλύτερου ηθοποιού στο διεθνές θεατρικό φεστιβάλ του Σεράγεβο, επίσης για το κείμενο βραβευτήκαμε με το βραβείο κοινού καλύτερου ελληνικού θεατρικού έργου από το περιοδικό „All for Fun“ στην Αθήνα.

Μετά από το θέατρο «Ριάλτο» στη Λεμεσό παίζουμε στο Maxim Gorki Theater στο Βερολίνο στις 16 Ιουνίου και ακολουθούν παραστάσεις σε Αθήνα, Λιουμπλιάνα, Τιμισοάρα και τέλος, στα μέσα Νοεμβρίου στην Κων/πολη.

Σε έναν τόπο που έχει υποφέρει τόσο πολύ από τις εθνοτικές συγκρούσεις κι έχει βιώσει τον πόλεμο, ελπίζω ότι το έργο θα κινήσει το ενδιαφέρον και θα λειτουργήσει λυτρωτικά.

Η κωμωδία είναι ένα δύσκολο είδος, μπορεί όμως να μιλήσει πιο άνετα για δύσκολα ζητήματα;

Πιστεύω πολύ στη δύναμη του χιούμορ. Πιστεύω ότι η ζωή και ιδιαίτερα το θέατρο θα ήταν αφόρητα χωρίς χιούμορ. Θαυμάζω απεριόριστα κωμικούς όπως ο Ρομπέρτο Μπενίνι και ο Γούντι Άλλεν, θεωρώ διαχρονικό πρότυπο τον Καρλ Βάλεντιν, τον Ντάριο Φο, τους αδερφούς Μαρξ και τόσους άλλους.  Ιδιαίτερα όταν προσεγγίζουμε ευαίσθητα κοινωνικά ή πολιτικά θέματα, θεωρώ σημαντικό να μπορούμε να αποφορτίζουμε το κλίμα με κωμικό τρόπο. Όποιος έχει δει για παράδειγμα την « Καθαρή Πόλη», το έργο που κάναμε μαζί με τον Πρόδρομο Τσινικόρη και παρουσιάστηκε στην Κύπρο στο Φεστιβάλ της Λευκωσίας το 2019, θα θυμάται ότι αν και το θέμα ήταν ο θεσμικός ρατσισμός και η βία που έχουν υποστεί οι γυναίκες μετανάστριες, η παράσταση είχε πολύ αστείες στιγμές.

Στο συγκεκριμένο έργο εκτός από τον Μιχάλη Πητίδη που είναι βασικός συνεργάτης μου τα τελευταία χρόνια στη δραματουργία, συνεργάστηκα και με τον Γεράσιμο Μπέκα, έναν πολύ ταλαντούχο Έλληνα συγγραφέα της Διασποράς (Γερμανία), με ένα ιδιαίτερο χάρισμα για την ειρωνεία και το χιούμορ.

Το εύρημα για τη δημιουργία από τους ήρωες του έργου ενός δικού τους κράτους είναι ένα είδος αριστοφανικής ουτοπίας, μια καινούργια Νεφελοκοκκυγία;

Πράγματι εμπνευστήκαμε πολύ από τον Αριστοφάνη, που είναι ο κατεξοχήν κωμικός και νομίζω ο πιο «πολιτικός» συγγραφέας της αρχαιοελληνικής δραματουργίας. Στον Αριστοφάνη έχουμε συχνά το τέχνασμα μέσα από μια εξαιρετική συνθήκη φαντασίας, να προσπαθεί να μιλήσει για φλέγοντα ζητήματα της εποχής του. Βέβαια για τον Μπακλαβά το πρότυπο δεν ήταν τόσο οι «Όρνιθες», όσο οι «Αχαρνείς», ένα έργο που γράφτηκε ενώ μαίνονταν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Εκεί ο Δικαιόπολις συνάπτει ειρήνη με τους Σπαρτιάτες μόνος του, για το σπίτι του και την οικογένεια του, πυροδοτώντας τεράστιες αντιδράσεις. Βλέπουμε ότι ο συγγραφέας μιλάει ευθέως για ένα ζήτημα που στην εποχή του θα θεωρούνταν σίγουρα ευαίσθητο και να ασκήσει κριτική και να πάρει θέση για το θέμα αυτό.

Τελικά η Δημοκρατία του Μπακλαβά ήταν καταδικασμένη να αποτύχει;

Το συγκεκριμένο εγχείρημα, όπως θα δείτε και στο έργο, είχε πολλά στοιχεία που το καθιστούσαν καταδικασμένο να αποτύχει. Ωστόσο, δεν θεωρώ ότι όλες οι ανθρώπινες προσπάθειες για την οικοδόμηση μιας πιο δίκαιης κοινωνίας είναι καταδικασμένες στην ίδια αποτυχία. Το δικό μας έργο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού της επετείου του 1821 κι έτσι υπάρχει ένας παραλληλισμός της ιστορίας μας με την Ελληνοτουρκική διαμάχη. Επομένως, η αποτυχία συνδέεται και με την απροθυμία εξεύρεσης συμβιβαστικών λύσεων που χαρακτηρίζει αυτό το θέμα.

Η «Δημοκρατία του μπακλαβά» είναι ένα παραμύθι, που όμως το αφηγούμαστε στη σκηνή σαν να επρόκειτο για αληθινή ιστορία, σαν ένα ντοκιμαντέρ δηλαδή

Πρέπει να παραδεχτούμε άραγε ότι αποτελεί ουτοπία να πιστεύουμε ότι κάποια στιγμή θα παύσει η αντιπαράθεση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και γενικότερα  οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις στον κόσμο;

Αυτή είναι μια αρκετά δύσκολη ερώτηση στην οποία δεν αισθάνομαι ειδικός για να απαντήσω. Πιθανόν η ανθρωπότητα να μην απαλλαγεί ποτέ από τους πολέμους, για την Ελλάδα και την Τουρκία όμως, δεν νομίζω ότι ο πόλεμος αποτελεί επιλογή. Πιστεύω ότι θα έπρεπε να αφήσουμε την αντιπαλότητα στο παρελθόν και να πάμε παραπέρα.  Νομίζω ότι οι σημερινές και οι μελλοντικές γενιές θα έρθουν αντιμέτωπες με προκλήσεις που αντιμετωπίζονται καλύτερα με τη συνεργασία και όχι με τη σύγκρουση, πχ φυσικές καταστροφές, λόγω της μη αναστρέψιμης πλέον κλιματικής κρίσης. Θεωρώ πρόβλημα ότι δαπανώνται δισεκατομμύρια για εξοπλισμούς και «ψίχουλα» για την πυροσβεστική, τα δίκτυα και τις υπηρεσίες υγείας. Όταν γράφαμε τη «Δημοκρατία του Μπακλαβά» βλέπαμε καθημερινά στην τηλεόραση πολιτικούς κι από τις δύο χώρες  να κάνουν εμπρηστικές δηλώσεις εκατέρωθεν. Το ίδιο εκείνο καλοκαίρι όμως είχαμε την τεράστια οικολογική καταστροφή με τις πυρκαγιές στη βόρεια Εύβοια και ενάμισι χρόνο μετά, δηλαδή πριν 2 μήνες, το δυστύχημα με τα τρένα στα Τέμπη. Βλέπουμε λοιπόν ότι έχουμε ένα πολύ πιο σοβαρό και άμεσο πρόβλημα, που απειλεί τις περιουσίες και τις ζωές των πολιτών. Κατά τη γνώμη μου η ρητορική της σύγκρουσης εξυπηρετεί πολύ περισσότερο τα συμφέροντα του στρατιωτικού- βιομηχανικού λόμπι, παρά τα πραγματικά συμφέροντα των λαών της περιοχής μας.

Τι χρειάζεται νομίζετε για να μπορούν να γίνουν, έστω, κάποιες αλλαγές και ποιος ο ρόλος της τέχνης σε αυτό;

Η τέχνη μπορεί να μας θυμίσει ότι αυτά που μας ενώνουν είναι περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν, μπορεί να απαλύνει τον πόνο και να ανακουφίσει την ψυχή, να μας προβληματίσει, να συγκινήσει, να μας κάνει να γελάσουμε. Επίσης μπορεί να δώσει χώρο για αυτοκριτική. Η τέχνη από μόνη της όμως δεν μπορεί να αλλάξει κάτι,  οι αποφάσεις παίρνονται αλλού.

Εμπνευστήκαμε πολύ από τον Αριστοφάνη, που είναι ο κατεξοχήν κωμικός και νομίζω ο πιο «πολιτικός» συγγραφέας της αρχαιοελληνικής δραματουργίας.

Ποια η θέση των καλλιτεχνών στην Ελλάδα; Πώς αντιμετωπίζονται από Πολιτεία και κοινωνία;

Θα γνωρίζετε φαντάζομαι ότι στην Ελλάδα ο σύγχρονος πολιτισμός υποχρηματοδοτείται και υποτιμάται συστηματικά από την επίσημη Πολιτεία. Το περίφημο ΠΔ 85 πρόσφατα ανέδειξε  με τον χειρότερο δυνατό τρόπο το πρόβλημα των αδιαβάθμητων πτυχίων στην καλλιτεχνική εκπαίδευση και πυροδότησε την τεράστια αντίδραση των καλλιτεχνών. Αυτή η αντίδραση όμως αντικατοπτρίζει, αν θέλετε, και την αυτοπεποίθηση που χαρακτηρίζει τον κλάδο, που είναι από τους πιο ενεργούς και δυναμικούς της ελληνικής κοινωνίας. Θεωρώ ότι συμβαίνουν σημαντικά πράγματα στις τέχνες στην Ελλάδα. Είδαμε και στην πρόσφατη πανδημία πόσο σημαντικός ήταν ο ρόλος του πολιτισμού, κι έπειτα συγκεκριμένα για το θέατρο, η  φετινή σαιζόν θεωρείται από πολλούς ως η πιο πετυχημένη εισπρακτικά της τελευταίας 20ετίας, κάτι που μας δείχνει ότι ο κόσμος έχει ανάγκη, παρακολουθεί και στηρίζει τη σύγχρονη παραγωγή.

Η ρητορική της σύγκρουσης εξυπηρετεί πολύ περισσότερο τα συμφέροντα του στρατιωτικού- βιομηχανικού λόμπι, παρά τα πραγματικά συμφέροντα των λαών της περιοχής μας.

Στην Κύπρο συνεχίζεται να υφίσταται ο διαχωρισμός του νησιού και των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων μετά την τουρκική εισβολή του 1974 ενώ συγκρούσεις ανάμεσα στις δυο κοινότητες υπάρχουν από τη δεκαετία του 50 χωρίς να βρεθεί μια λύση. Πώς είναι για σας να παρουσιάζετε τη Δημοκρατία του Μπακλαβά μέσα σε αυτό τον πλαίσιο;

Eίναι πολύ σημαντικό και συγκινητικό για εμάς ότι θα παίξουμε εδώ. Φίλοι Κύπριοι που είδαν το έργο στην Αθήνα, μας είπαν ότι ταυτίστηκαν με την ιστορία. Επίσης όταν παίξαμε στο Σεράγεβο, υπήρχαν άνθρωποι από το κοινό που μας έλεγαν ότι αισθάνθηκαν σαν να γράψαμε το έργο για τη Βοσνία. Σε έναν τόπο που έχει υποφέρει τόσο πολύ από τις εθνοτικές συγκρούσεις κι έχει βιώσει τον πόλεμο, ελπίζω ότι το έργο θα κινήσει το ενδιαφέρον και θα λειτουργήσει λυτρωτικά.

Μήπως να άνοιγαν το εστιατόριο με μπακλαβά στη δική μας Νεκρή ζώνη;

Γιατί  όχι; Εγώ θα έτρωγα εκεί.

Σύλληψη – Σκηνοθεσία: Ανέστης Αζάς
Κείμενο: Γεράσιμος Μπέκας, Μιχάλης Πητίδης, Ανέστης Αζάς
Βοηθός σκηνοθέτη- Δραματουργική Συνεργασία: Μιχάλης Πητίδης, Σκηνογραφία: Ελένη Στρούλια, Συνεργασία στησκηνογραφία: Ζαΐρα Φαληρέα, Προσαρμογή Σκηνικών για το Αμφιθέατρο:David Negrin, Γεώργιος Κολιός, Κοστούμια: Βασιλεία Ροζάνα, Φώτα: Ελίζα Αλεξανδροπούλου, Προσαρμογή φωτισμών για το Αμφιθέατρο: Δήμητρα Αλουτζανίδου, Μουσική: Παναγιώτης Μανουηλίδης, Χορογραφία: Ζωή Χατζηαντωνίου, Βίντεο: Δημήτρης Ζάχος, Φωτογραφίες Παράστασης: Πηνελόπη Γερασίμου, Διεύθυνση Παραγωγής: Κωστής Παναγιωτόπουλος
Ηθοποιοί: Cem Yigit Üzümoglu, Κατερίνα Μαυρογεώργη, Γιώργος Κατσής, Gary Salomon

Θέατρο Ριάλτο, Λεμεσός

Πέμπτη , Παρασκευή και Σάββατο

18, 19 και 20 Μαΐου, 21:00

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy