Ανιχνευτικά τεστ για τον καρκίνο

Του Καθηγητή Λοΐζου Γ. Λοΐζου*

Η πρόληψη, η ανίχνευση και η έγκαιρη κλινική διάγνωση του καρκίνου σώζουν ζωές. Η διάγνωση του καρκίνου µπορεί να γίνεται πριν από την εκδήλωση των συµπτωµάτων ή σηµείων της νόσου.

Ο πολύτιµος, προσυµπτωµατικός αυτός έλεγχος, δυστυχώς δεν µπορεί να γίνεται για όλες τις µορφές καρκίνου, λόγω της φυσικής τους εξέλιξης. Ο προσυµπτωµατικός έλεγχος γίνεται µε τα τεστ ανίχνευσης του καρκίνου. Αρχικά πρέπει να γίνεται λεπτοµερής λήψη του ιστορικού και ενδελεχής κλινική εξέταση (που πρέπει να περιλαµβάνει και προσεκτική εξέταση του δέρµατος) του ατόµου που υποβάλλεται σε τσεκάπ.

Τα τεστ ανίχνευσης καρκίνου στοχεύουν να εντοπίσουν την κακοήθη νεοπλασία πριν προκαλέσει συµπτώµατα. Εντοπίζοντας τόσο νωρίς τον καρκίνο, η αντιµετώπιση είναι ευκολότερη και µε µεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.

Τα τεστ ανίχνευσης του καρκίνου είναι απαραίτητα για την έγκαιρη ανίχνευση και αντιµετώπιση των προκαρκινικών καταστάσεων. Αποτρέπει την εξέλιξή τους σε καρκίνο. Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου αυξάνει στις πλείστες περιπτώσεις τις πιθανότητες επιτυχίας της θεραπείας και της ίασης. Τα συνήθη ανιχνευτικά τεστ για τον καρκίνο είναι:

1. Κολονοσκόπηση: Ο ανιχνευτικός έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου µε κλασική κολονοσκόπηση (µε εύκαµπτο ενδοσκόπιο) πρέπει να αρχίζει στην ηλικία των 50 ετών ή νωρίτερα σε άτοµα µε οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου. Επιπλέον, υπάρχει και η κολονοσκόπηση µε µαγνητική τοµογραφία (MRI) που µπορεί να χρησιµοποιηθεί (ιδιαίτερα όταν ο εξεταζόµενος δεν ανέχεται την κλασική κολονοσκόπηση). Επίσης, η ανίχνευση αίµατος σε λανθάνουσα µορφή στα κόπρανα χρησιµοποιείται για ανίχνευση της νόσου.

2. Μαστογραφία: Από την ηλικία των 50 ετών και µετά ή νωρίτερα, εάν υπάρχουν παράγοντες αυξηµένου κινδύνου ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου, είναι καλό να γίνεται µια µαστογραφία κάθε 1 µε 2 χρόνια. Σε γυναίκες υψηλού κινδύνου για καρκίνο µαστού, µε οικογενειακό ιστορικό µεταλλάξεων BRAC1 ή BRAC2, χρησιµοποιείται η µαγνητική τοµογραφία (MRI) µαστών για να µη χορηγείται ιονίζουσα ακτινοβολία σε άτοµα µε σύνδροµο προδιάθεσης για καρκίνο. Επιπλέον, η γυναίκα µπορεί τακτικά να κάνει αυτοεξέταση µαστών, αφού µάθει πώς να την κάνει.

3. Τεστ Παπανικολάου: Το τεστ Παπανικολάου είναι καλό να γίνεται κάθε 1 µε 3 χρόνια στις γυναίκες που είχαν ή έχουν σεξουαλική δραστηριότητα ή που είναι άνω των 21 ετών. Μαζί µε το τεστ πρέπει να γίνεται εξέταση των εξωτερικών και εσωτερικών γεννητικών οργάνων της γυναίκας.

4. Ο έλεγχος για καρκίνο του προστάτη: Τα τεστ για την ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη είναι η δακτυλική εξέταση από το ορθό µε την ψηλάφηση του προστάτη και η µέτρηση στο αίµα του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA). Οι άνδρες άνω των 50 ετών ή νεότεροι, µε οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη, θα πρέπει να συζητούν µε το γιατρό τους την αναγκαιότητα, τα υπέρ και τα κατά του τσεκάπ για τον προστάτη.

5. Εξέταση των όρχεων: Η εξέταση των όρχεων είναι δυνατόν να ανιχνεύσει έγκαιρα τον καρκίνο των όρχεων. Η ανώδυνη αύξηση του µεγέθους των όρχεων µπορεί να εντοπισθεί έγκαιρα είτε κατά την αυτοεξέταση από τον ίδιο τον άνδρα είτε από τον γιατρό κατά την κλινική εξέταση.

Ο γιατρός µπορεί να αποφασίσει να ζητήσει και άλλα εξειδικευµένα ανιχνευτικά τεστ ανάλογα µε το ιστορικό του ασθενούς (αξονική τοµογραφία – low dose CT scan σε βαρείς καπνιστές, αFP για καρκίνο ήπατος και CA-125 για καρκίνο ωοθηκών σε άτοµα υψηλού κινδύνου για τις εν λόγω νόσους).

* Κλινικός Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Λευκωσίας

τέως ∆ιευθυντής Παιδογκολογικής – Παιδοαιµατολογικής Κλινικής, Νοσοκοµείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ