Η άνοδος στο θρόνο της βασίλισσας Ελισάβετ και ο κυπριακός τύπος

Του Μιχάλη Μιχαήλ

 

Ο θάνατος της βασίλισσας του Ηνωμένου Βασιλείου, Ελισάβετ, προκάλεσε διάφορες συζητήσεις τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό.

Οι απόψεις σε σχέση με τον θεσμό της βασιλείας διίστανται και χοντρικά χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες, σε εκείνους που θεωρούν ότι ο θεσμός της βασιλείας (οποιασδήποτε μορφής) πρέπει να τελειώνει και σε εκείνους που θεωρούν ότι είναι απλά ένας συμβολικός θεσμός, άσχετα αν κατατρώει εκατομμύρια το μήνα από τις φορολογίες των υπηκόων του.

 

Στην Κύπρο βέβαια, η συζήτηση επεκτάθηκε και στο ρόλο της βασίλισσας, ιδιαίτερα στην περίοδο της δράσης της ΕΟΚΑ και ειδικότερα σε σχέση με τις εκτελέσεις μελών της οργάνωσης, θέμα με το οποίο ασχοληθήκαμε στο προηγούμενο σημείωμα.

 

Θα ήταν όμως ενδιαφέρον να δούμε πώς αντιμετώπισαν στην Κύπρο, την άνοδο της Ελισάβετ στο θρόνο το 1952, τρία χρόνια πριν από την έναρξη δράση της ΕΟΚΑ. Τι έγραφε ο τύπος, πώς αντιδρούσαν οι πολιτικοί σχηματισμοί και οι επίσημοι θεσμοί, όπως π.χ. η Εκκλησία της Κύπρου.

 

Η Ελισάβετ ανήλθε στο θρόνο το 1952, μετά το θάνατο του πατέρα της Γεώργιου ΣΤ’, αλλά η στέψη της έγινε στις 2 Ιουνίου 1953, σε τελετή που έγινε στο Αββαείο του Ουεστμίνστερ.

 

Μεμονωμένες εκδηλώσεις αντίδρασης

Στην Κύπρο η άνοδος της νέας βασίλισσας στο θρόνο της, αντιμετωπίστηκε με διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, κυρίως μαθητών, από τη μια και με ευχές για την ένωση από την άλλη.

Έτσι, όταν έγινε η στέψη της, τον Ιούνιο του 1953, πραγματοποιήθηκαν δυναμικές διαδηλώσεις μαθητών οι οποίοι είχαν εχθρική στάση, λόγω της κατοχής της Κύπρου από τη Μ. Βρετανία, αρχηγός της οποίας θα γινόταν η Ελισάβετ.

Μαθητές που φοιτούσαν στα ελληνικά σχολεία της Κύπρου ξεχύθηκαν στους δρόμους εκφράζοντας τη διαμαρτυρία τους. Την ίδια ώρα πολλοί μαθητές και μαθήτριες δεν αποδέχθηκαν τα αναμνηστικά φλυτζάνια που κυκλοφόρησαν τότε και δίνονταν δωρεάν με το πορτρέτο της Ελισάβετ.

Ως συνέπεια των μαθητικών εκδηλώσεων, συνελήφθησαν τότε αρκετοί μαθητές, ανάμεσα τους και ο 15χρονος, τότε, Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Οι γαμήλιες ευχές για ένωση από τον Μακάριο Β’

Η εντύπωση που έχει δημιουργηθεί στην Κύπρο και μεταφέρεται μέσα στο χρόνο, είναι ότι η κυπριακή Δεξιά, με επικεφαλής την Εκκλησιαστική ηγεσία, ήταν ανέκαθεν εναντίον των βρετανών. Αυτό όμως δεν ισχύει.

Και δεν ισχύει διότι στον τύπο των δεκαετιών 1940-1950 βρίσκουμε πολλές αναφορές για το αντίθετο.

Και έχουμε την άποψη πως το ότι δεν είναι γνωστό δεν είναι τυχαίο.

Στους τόμους των παλιών εφημερίδων, λοιπόν, βρίσκουμε πολλές αναφορές που δημιουργούν ως επί το πλείστο μια διαφορετική εικόνα. Ή για να είμαστε πιο μετριοπαθής, διαφοροποιούν την εντύπωση που υπάρχει.

Έτσι, μια τέτοια αναφορά βρίσκουμε στην εφημερίδα «Νέος Κυπριακός Φύλαξ» του Σαββάτου 22 Νοεμβρίου 1947.

Στη συγκεκριμένη εφημερίδα, δίπλα από κείμενο που αναφέρονταν στα Οκτωβριανά του 1931, υπήρχε κείμενο για τους πριγκηπικούς γάμους και την «Αισθηματική ιστορία του Φίλιππου και της Ελισάβετ» (αυτός ήταν ο τίτλος) πληροφορώντας μας και για το «Πώς εγνωρίσθησαν».

Στα δεξιά της συναισθηματικής ιστορίας βρίσκουμε ένα άλλο κείμενο, με την υπογραφή του Τοποτηρητή της Αρχιεπισκοπής, του Κυρηνείας Μακάριου.

Το κείμενο, ημερομηνίας 20/11/1947, έχει τίτλο «Αι ευχαί της Κύπρου προς το Πριγκηπικόν ζεύγος».

Το κείμενο είναι το ακόλουθο: «Υπό του Π.Μ. Κυρηνείας και Τοποτηρητού της Αριχιεπσικοπής απεστάλη προχθές το ακόλουθον τηλεγράφημα, επί τοις γάμοις της Διαδόχου του Βρετανικού Θρόνου. Προς την Α. Β. Υψηλότητα την Πριγκήπισσαν Ελισάβετ.

Ανάκτορα Ουίνδσωρ, -Λονδίνον.

Επί τη τελετή των γάμων Υμών μετά του πρίγκηπος Φίλιππου της Ελλάδος, εκφράζομεν τας εγκαρδίους ευχάς της Εκκλησίας και του λαού της Κύπρου υπέρ πάσης ευδαιμονίας αμφοτέρων Υμών. Πεποίθαμεν, ότι το χαρμόσυνον τούτο γεγονός θα ισχυροποιήσει έτι πλείον την πατροπαράδοτον φιλίαν μεταξύ Αγγλίας και Ελλάδος, με πρώτην εκδήλωσιν την εκχώρησιν της Κύπρου εις την Μητέρα Ελλάδα

20/11/1947

+Ο Κυρηνείας ΜΑΚΑΡΙΟΣ, Τοποτηρητής Αρχιεπισκοπής».

 

Η όλη προσέγγιση σε σχέση με τον γάμο του Φίλιππου και της Ελισάβετ, επικεντρωνόταν στο ότι ο Φίλιππος ήταν ελληνικής καταγωγής και θα έδειχνε κατανόηση στο θέμα της ένωσης, εξου και η αναφορά του Τοποτηρητή του Αρχιεπισκοπικού θρόνου.

 

Ο θάνατος του Γεώργιου ΣΤ’ και η διάδοχος Ελισάβετ στον κυπριακό τύπο

Πάντως έχει ενδιαφέρον η υποτακτικότητα που επέδειξε ο ε/κυπριακός εθνικόφρονας τύπος προς την αποικιοκρατία, συμμετέχοντας στη λύπη για το θάνατο του Βασιλιά αλλά και στη χαρά για την διαδοχή από την Ελισάβετ.

Οι λεγόμενες εθνικόφρονες εφημερίδες δημοσίευαν μεγάλα κείμενα και φωτογραφίες στις πρώτες και στις υπόλοιπες σελίδες για το θάνατο του βασιλιά και τη νέα βασίλισσα Ελισάβετ, σε αντίθεση με τις εφημερίδες της Αριστεράς, «Νέος Δημοκράτης» και «Ανεξάρτητος» όπου είχαν μονόστηλες ή δίστηλες και ολιγόγραμμες αναφορές.

 

Θ. Δέρβης και άλλοι αναγνωρίζουν την εξουσία της Βασίλισσας

Στις 8 Φεβρουαρίου 1952 πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία τελετές με την ευκαιρία της ανόδου στο θρόνο της Ελισάβετ.

 

Η εφημερίδα «Έθνος», εκφραστικό όργανο του δημάρχου Λευκωσίας Θεμιστοκλή Δέρβη, αναφερόταν στις εκδηλώσεις που έγιναν την προηγούμενη μέρα με τον τίτλο «ΑΙ ΧΘΕΣΙΝΑΙ ΤΕΛΕΤΑΙ ΕΝ ΚΥΠΡΩ ΕΠΙ ΤΗ ΑΝΑΡΡΗΣΕΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΘΡΟΝΟΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΝΑΣΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ».

 

Η εκδήλωση έγινε στην πλατεία Δικαστηρίων στη Λευκωσία και εκτός από τους επίσημους της βρετανικής κυβέρνησης, από κυπριακής πλευράς συμμετείχαν μεταξύ άλλων, ο δήμαρχος Λευκωσίας Θ. Δέρβης, ο αντιδήμαρχος Πούλιας και άλλα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου Λευκωσίας, ο δήμαρχος Μόρφου Νικολόπουλος, ο δήμαρχος Κυθρέας Αθανασιάδης και ο δήμαρχός Λεύκας Φατίλ.

Παρόντες επίσης, σύμφωνα με το δημοσίευμα ήταν και οι θρησκευτικοί αρχηγοί των μειονοτήτων της Κύπρου.

 

Στη διακήρυξη που εκδόθηκε τονιζόταν ότι οι παρευρισκόμενοι, «δια του παρόντος δια μίας φωνής και συμφωνίας γλώσσης και καρδίας, κοινοποιούμεν και διακηρύττομεν ότι η Υψηλή και Κραταιά Πριγκήπισσα Ελισάβετ, Αλεξάνδρα, Μαρία τώρα δια του θανάτους του αγαθής μνήμης πρώην Βασιλεών καθίσταται Βασίλισσα Ελισάβετ Β’ ελέω Θεού Βασίλισσα όλου του Βασιλείου και των εδαφών της, Κεφαλή της Κοινοπολιτείας…».

 

Το συλλυπητήριο μήνυμα του Αρχ. Μακαρίου Γ’

Η πλειονότητα των ε/κυπριακών αρχών, Αρχιεπισκοπή, δημοτικοί άρχοντες, παράγοντες, νομικοί κι άλλοι συμμετείχαν επίσημα τόσο στις τελετές ανακήρυξης της βασίλισσας όσο και στο πένθος για το θάνατο του πατέρα της Γεώργιου ΣΤ’.

 

Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στην εφημερίδα «Πρωτεύουσα», η οποία τη Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου 1952, μας πληροφορεί με κεφαλαία γράμματα ότι «ΕΤΕΛΕΣΘΗΣΑΝ ΧΘΕΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ ΚΑΘ’ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑΝ».

 

Σε ανταπόκριση από τον Λονδίνο η εφημερίδα πληροφορεί ανάμεσα σ’ άλλα ότι «Καθ’ όλην την Μ. Βρεττανίαν και εις πολλά μέρη της Κοινοπολιτείας ετελέσθησαν σήμερον (χθες) μνημόσυνα υπέρ του εκλιπόντος Βασιλέως Γεωργίου Στ’ και αναπέμθησαν δεήσεις υπέρ της νέας Βασιλίσσης Ελισάβετ».

Στο ρεπορτάζ γίνεται αναφορά και στην Κύπρο, όπου αναφέρεται ότι «Υπό της Α. Μ. του Αρχιεπισκόπου κ. Μακαρίου απεστάλησαν εκ μέρους της Εκκλησίας της Κύπρου και του Ελληνικού Κυπριακού λαού συλλυπητήρια τηλεγραφήματα προς την Α. Μ. την Βασίλισσαν της Αγγλίας και προς την Βρεττανικήν Κυβέρνησιν. Η Α. Μακαριότης θα ορίση βραδύτερον ημέραν επιμνημόσυνου δεήσεως υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του Άγγλου Άνακτος. Εις την Αρχιεπισκοπήν υψώθη μεσίστιος η σημαία.

Μεσίστιος σημαία υψώθη επίσης επί των οικημάτων των Προξενείων, των Κυβερνητικών Γραφείων και διαφόρων σωματείων.

Ο Δήμαρχος Λευκωσίας κ. Θ. Δέρβης απέστειλε συλλυπητήριον τηλεγράφημα προς την Κυβέρνησιν εκ μέρους του Δημοτικού Συμβουλίου και των Δημοτών της πρωτευούσης».

 

Στη συνέχεια δημοσιεύεται μεγάλο βιογραφικό του Γεώργιο Στ’ και στο τέλος της ανταπόκρισης, δημοσιεύεται το βιογραφικό της νέας Βασίλισσας, της Ελισάβετ.

Παρόμοια ήταν, όπως αναφέραμε και οι δημοσιεύσεις σε άλλες εφημερίδας πλην της Αριστεράς.

 

Στο επόμενο σημείωμα θα εξετάσουμε πώς η εφημερίδα του ΑΚΕΛ «Νέος Δημοκράτης» αντιμετώπισε όλα όσα προαναφέραμε και κυρίως τη συμμετοχή στην τελετή για την Ελισάβετ.