Η άνοδος της ακροδεξιάς: Αυτός ο κόσµος ή θα αλλάξει ή θα σαπίσει

Η άνοδος της ακροδεξιάς, ο ρόλος των κρίσεων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η δύναµη της κοινωνίας και των κινηµάτων

Τα αποτελέσµατα των ιταλικών εκλογών µάς φέρνουν θεατές στο ίδιο έργο.

Η ακροδεξιά ανεβαίνει ανά την Ευρώπη, από τη Σουηδία έως και την Ιταλία. Μετά από τις νίκες της, ή τις ραγδαίες ανόδους της, επικρατεί ένα πρόσκαιρο σοκ. Γρήγορα όµως, όλα συνεχίζουν σαν να µη συµβαίνει τίποτα. Μέχρι το επόµενο αποτέλεσµα της κάλπης. Μέχρι να σοκαριστούµε ξανά.

Εδώ και καιρό, πρώτα µε την πανδηµία, µετά µε τη ρωσική εισβολή, ζούµε, δυστυχώς και µε πολύ άσχηµο τρόπο, ιστορικές συνθήκες. Οι ιστορικές αυτές συνθήκες χρειάζονται και ιστορικές, αριστερές απαντήσεις.

Μοιάζει να ήταν απλά θέµα χρόνου…

Η ακροδεξιά έχει ριζώσει στις πρόσφατες ιταλικές κυβερνήσεις µε το κόµµα του Σαλβίνι, ωστόσο µε τη νίκη της Τζόρτζια Μελόνι ανεβαίνει επίπεδο. Στην ηγεσία της χώρας, µιας από τις µεγαλύτερες οικονοµίες του πλανήτη, θα βρεθεί ένα κόµµα µε νεοφασιστικές ρίζες, τα «Αδέρφια της Ιταλίας», ό,τι πιο ακροδεξιό έχει βρεθεί σε τέτοια θέση µετά τον Μπενίτο Μουσολίνι, ακριβώς έναν αιώνα πριν.

Και δυστυχώς, µία τέτοια επικράτηση, σε µία ευρωπαϊκή χώρα τέτοιου µεγέθους, µοιάζει να ήταν απλά θέµα χρόνου.

Από το ξέσπασµα της οικονοµικής κρίσης του 2008, φασιστικά και ακροδεξιά µορφώµατα εµφανίστηκαν µε σηµαντική δυναµική σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Στη Γερµανία, τη χώρα-αφέντη της Ευρωζώνης, εµφανίστηκε το ακροδεξιό AfD (Alternative for Germany). Στη Γαλλία χρειάστηκε δύο φορές µία αναγκαστική συσπείρωση δηµοκρατικών δυνάµεων γύρω από τον Εμµανουέλ Μακρόν, προκειµένου να αποφευχθεί µία νίκη της Μαρίν Λεπέν. Στη Σουηδία, οι «Σουηδοί ∆ηµοκράτες», ακροδεξιοί µε ξεκάθαρα φασιστικές ρίζες, έφτασαν στις εκλογές του Σεπτεµβρίου στο 20%. Η Ουγγαρία και η Πολωνία θεωρούνται πλέον πανευρωπαϊκά ανελεύθερες δηµοκρατίες.

Στην Ελλάδα, η Χρυσή Αυγή είναι στη φυλακή. Τα αντανακλαστικά που ενεργοποιήθηκαν αµέσως µετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα έφραξαν το δρόµο στους νεοναζί, που είχαν φτάσει να είναι τρίτη δύναµη. Αλλά το κενό της «σοβαρής ακροδεξιάς», που κάποιοι προόριζαν για τη Χρυσή Αυγή, καλύπτεται πλέον από ένα µέρος της Νέας ∆ηµοκρατίας.

Η αποχή ανοίγει δρόµους στην ακροδεξιά

Το ερώτηµα είναι πώς αντιµετωπίζεται η ακροδεξιά. Νοµίζω ότι για να απαντηθεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να κοιτάξουµε το πώς εκτρέφεται και το πώς εµφανίζεται ως πιθανή «λύση» για εκατοµµύρια ανθρώπων. Η εύκολη καταγγελία ότι «είναι φασίστες» αρκεί όλο και λιγότερο. Ο φασισµός, ο εθνικισµός φαίνεται να τροµάζουν όλο και λιγότερο τους πολίτες, βρισκόµαστε εξάλλου 80 και 100 χρόνια, δύο και τρεις γενιές, µετά από τον όλεθρο που προκάλεσαν στον πλανήτη. Η ιστορία γίνεται όλο και πιο µακρινή. Ακριβώς ό,τι συµβαίνει µε την προοπτική του γενικευµένου πολέµου…

Είναι πολύ δύσκολο να µιλήσεις για το τι συµβαίνει σε χώρες που δεν ζεις, αλλά τα δεδοµένα δείχνουν ότι πολύς κόσµος στρέφεται στον εθνικισµό από απογοήτευση ή/και αντίδραση. Μετά από αλλεπάλληλες κρίσεις και µε µια-δυο ακόµα να έρχονται, για πρώτη φορά οι νέες γενιές θα ζήσουν χειρότερα από τις προηγούµενες. Φαίνεται επίσης να υπάρχει έντονη η πεποίθηση ότι µε το υπάρχον status quo, «τίποτα δεν αλλάζει προς όφελός µου».

Γιατί πέρα από την άνοδο της ακροδεξιάς, στις ευρωπαϊκές εκλογές νικάει και η αποχή.

Μόλις το 64% των ψηφοφόρων άσκησαν το δικαίωµά τους στην Ιταλία. Στη Γαλλία η αποχή έφτασε σε επίπεδα-ρεκόρ, τόσο στις προεδρικές όσο και στις βουλευτικές εκλογές. Από γαλλικές έρευνες κατά την προεκλογική περίοδο, µπορούµε να δούµε περισσότερα για την αποχή. Χτυπάει περισσότερο στις νεανικές ηλικίες και συνδέεται µε την απάθεια, την αποπολιτικοποίηση και την απογοήτευση, όχι µε κάποιο πολιτικό µήνυµα. Αυτό φαίνεται ότι επηρεάζει περισσότερο την Αριστερά. Μα είναι δυνατόν, εν µέσω τόσο σηµαντικών γεγονότων, όπως η πανδηµία και η ρωσική εισβολή, ο κόσµος να απέχει; Κι όµως, είναι.

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Μεγάλο µερίδιο ευθύνης για την απογοήτευση των λαών της Ευρώπης έχει φυσικά η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι πολιτικές της Ευρωζώνης. Οι αποφάσεις που λαµβάνονται µακριά από αυτούς, χωρίς αυτούς, εναντίον αυτών. Ο µονόδροµος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισµού, της κυριαρχίας των αγορών και της αλλεργίας σε οτιδήποτε δηµόσιο.

Μία Ένωση χωρίς κανένα όραµα, µε κενά λόγια περί «ευρωπαϊκών αξιών», βραδυκίνητες διαδικασίες, που έχει αποτύχει σε οποιαδήποτε κρίση κλήθηκε να διαχειριστεί, µεταφέροντας πάντα το βάρος στους ασθενέστερους.

Μια Ευρώπη που αρκέστηκε για χρόνια να δείχνει τον µπαµπούλα τής κάθε Λεπέν και να ζητάει από τους πολίτες να ψηφίζουν το «µικρότερο κακό». Κι αυτή η τελευταία γραµµή άµυνας φτάνει σε ένα όριο.

Μία Ευρώπη, επίσης, που φαίνεται ότι σιγά-σιγά αγκαλιάζει επίσηµα τη νεοφασιστική ακροδεξιά. Αρκεί αυτή να είναι φιλοΝΑΤΟϊκή, όπως η Μελόνι και όχι φιλορωσική, όπως η Λεπέν. Αυτός ο νέος συµβιβασµός, µόνο αρνητικές συνέπειες µπορεί να φέρει στο µέλλον.

Μέσα λοιπόν σε ένα περιβάλλον όπου λείπει η ελπίδα για κάτι καλύτερο, η ακροδεξιά εµφανίζεται ως αντισυστηµική απέναντι στα «κέντρα αποφάσεων», αλλά µόνο στα λόγια.

∆εν υπάρχει καλύτερο παράδειγµα γι’ αυτό από το κόµµα της Μελόνι: Έµεινε εκτός της κυβέρνησης του Μάριο Ντράγκι, αλλά ψήφιζε µαζί µε την κυβέρνηση τα οικονοµικά νοµοσχέδια. Στην Ελλάδα, οι χρυσαυγίτες υπέβαλλαν συνεχώς κοινοβουλευτικές ερωτήσεις υπέρ των εφοπλιστών και της εγκληµατικής τους δράσης στον Πειραιά.

Η ακροδεξιά πατάει πάνω στο φόβο και την απογοήτευση

Πέρα από την καταγγελία του οικονοµικού µοντέλου για το θεαθήναι, ο νεοφασισµός χτυπάει σε ταυτοτικά ζητήµατα. Ζητήµατα έθνους, καταστολής, «ασφάλειας», την «προστασία» από πρόσφυγες και τις µειονότητες που «έχουν το θράσος» να διεκδικούν τα δικαιώµατά τους. Θέµατα που συσπειρώνουν και παθιάζουν ένα ακροατήριο κατευθύνοντάς το προς την ακροδεξιά ψήφο.

Το τρίπτυχο «Πατρίς Θρησκεία Οικογένεια» ή «Θεός Οικογένεια Πατρίδα», όπως είναι η ιταλική παραλλαγή της Μελόνι, επανέρχεται στο προσκήνιο, παρά το γεγονός ότι η αποδοχή της διαφορετικότητας δεν συγκρίνεται µε προηγούµενες δεκαετίες. Στις σύγχρονες δηµοκρατίες όµως, δεν χρειάζεται η πλειοψηφία. Η Μελόνι χρειάστηκε το 26% του 64% για να πάρει την πρωτιά στη χώρα της και να είναι, κατά πάσα πιθανότητα, η επόµενη Πρωθυπουργός του ακροδεξιού της συνασπισµού.

Η ακροδεξιά εκπορεύεται, έµµεσα ή και άµεσα, από τα ίδια οικονοµικά συµφέροντα που υποτίθεται πως «πολεµά». Φτιασιδώνεται, κουστουµάρεται, αλλά στον πυρήνα της έχει συγκεκριµένους στόχους, συγκεκριµένο δυστοπικό όραµα, σχέδιο και modus operandi.

Καμία αποχή δεν θα σταματήσει τα πράγματα από το να λειτουργούν εναντίον μας

Η απάντηση στα φαινόμενα αυτά δεν είναι παρά η συσπείρωση δημοκρατικών δυνάμε­ων, αριστερών αξιών, για ισότητα, κοινωνική δικαιοσύνη, αναδιανομή του πλούτου. Μία πολιτική με στόχο τη ζωή και όχι την επιβί­ωση. Με απτά αποτελέσματα που θα δίνουν προοπτική στα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας και ξεκάθαρα λόγια. Είναι σημα­ντικό ο κόσμος να πιστέψει ότι «γίνεται». Και είναι εξίσου σημαντικό ο κόσμος να συμμε­τέχει και να καθορίζει ο ίδιος το μέλλον του, μακριά από λογικές ιδιώτευσης.

Μία απάντηση όμως που απαιτεί συ­γκρούσεις, με τεράστια οικονομικά συμφέ­ροντα που προετοιμάζονται να κερδοσκο­πήσουν σε ακόμα μία κρίση και μπορεί να εκφραστεί μόνο με τη συνεχή και συνεπή συμμετοχή των πολλών. Που απαιτεί ριζι­κές τομές (βλ. κρατικοποιήσεις, στέγαση, οικονομική ανεξαρτησία), ανανέωση της πί­στης στη δημοκρατία, που χάνεται μέρα με τη μέρα. Μία πολιτική χωρίς ημίμετρα. Τα ημίμετρα, οι αθετημένες υποσχέσεις, τα «δεν υπάρχει εναλλακτική», θα δώσουν χώρο στην επόμενη επίθεση. Στις σημερινές συγκυρίες, καμία λογική «διαχείρισης» και «μικρότερου κακού» δεν μπορεί να σταματήσει για πολύ την εθνικιστική επέλαση. Καμία αποχή δεν θα σταματήσει τα πράγματα από το να λει­τουργούν μονίμως εναντίον μας.

Ζούμε σε έναν κόσμο που αλλάζει ρα­γδαία. Αυτό δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, θα συμβεί είτε με εμάς, είτε χωρίς εμάς. Αλλά οι κοινωνίες καλούνται να επιλέξουν αν θα αλλάξουν προς το καλύτερο ή αν θα σαπί­σουν, επαναλαμβάνοντας ιστορικά λάθη.

Θάνος Καµήλαλης

Πηγή: thepressproject.gr

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy