Ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο στην πράξη

• Υποδειγματικό πρόγραμμα στο Λύκειο Αγίου Ιωάννη για τους μαθητές με παραβατική συμπεριφορά

• «Το Πρόγραμμα μάς ενθάρρυνε στο να ψάξουμε μέσα μας και να βρούμε ποιοι πραγματικά είμαστε»

Του Σπύρου Σωτηρίου

Η κυλιόμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση με στόχο τη δημιουργία ενός ανθρώπινου και δημοκρατικού σχολείου εγκαταλείφθηκε από την κυβέρνηση και τη θέση της πήρε μια άλλη μεταρρύθμιση με ενίσχυση του εξεταστικοκεντρικού χαρακτήρα της Παιδείας. Εντούτοις κάποια κομμάτια της πραγματικής μεταρρύθμισης των δύο προηγούμενων κυβερνήσεων διατηρούνται με πολύ θετικά αποτελέσματα. Ενα από αυτά είναι η Ομάδα Αμεσης Παρέμβασης (ΟΑΠ) που ασχολείται με περιπτώσεις παραβατικής συμπεριφοράς μαθητών και σε συνεργασία με τις σχολικές μονάδες εκπονεί προγράμματα για διαχείριση των σοβαρών και πολύ λεπτών αυτών ζητημάτων.

Ενα από τα πετυχημένα προγράμματα ήταν αυτό που εφαρμόστηκε στο Λύκειο Αγίου Ιωάννη στη Λεμεσό. Στη «Χ» μιλούν εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα.

sxoleio ag. ioannis lemesos

Εξατομίκευση για κάθε μαθητή

Στο Λύκειο Αγίου Ιωάννη παρουσιάστηκαν σοβαρά φαινόμενα παραβατικής συμπεριφοράς από ομάδα μαθητών (30 παιδιά). Το σχολείο αποφάσισε να ζητήσει τη βοήθεια της Ομάδας Αμεσης Παρέμβασης του Υπουργείου Παιδείας. Η Ομάδα επισκέφθηκε το σχολείο και αφού καταρτίστηκε μια επιτροπή στην οποία συμμετείχαν καθηγητές και βοηθοί διευθυντές ετοιμάστηκε ένα σχέδιο δράσης. Αρχικά διερευνήθηκαν με ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις οι αιτίες που οδηγούσαν τους μαθητές στο να εκδηλώνουν αυτή τη συμπεριφορά. Στη συνέχεια, αφού εντοπίστηκαν οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή ξεχωριστά, καθορίστηκε συγκεκριμένο Πρόγραμμα για τον κάθε μαθητή. Ενημερώθηκαν οι γονείς και υπογράφηκε συμβόλαιο μεταξύ καθηγητών, γονιών και μαθητών. Η στενή συνεργασία καθηγητών-γονιών ήταν σημαντική για την επιτυχία του Προγράμματος. Οι καθηγητές επιμορφώθηκαν σε πρωινό, αλλά και απογευματινό χρόνο.

Λειτούργησε ένα εναλλακτικό Πρόγραμμα μάθησης με τη βοήθεια αρχικά δύο εξωτερικών συνεργατών και στη συνέχεια το Πρόγραμμα συνεχίστηκε με έναν εξωτερικό συνεργάτη. Στόχος του ήταν η βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών με εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης, αλλά και η βελτίωση της συμπεριφοράς τους. Παράλληλα ορίστηκαν καθηγητές μέντορες για κάθε μαθητή, οι οποίοι είχαν καθημερινή επαφή με τον μαθητή στηρίζοντάς τον σε ό,τι χρειαζόταν.

Κάποιοι κατάφεραν να αριστεύσουν

Αφού είχαν ήδη εντοπιστεί οι μαθησιακές αδυναμίες των μαθητών, αλλά και τα ταλέντα τους και οι δεξιότητές τους, δόθηκε έμφαση στην ανάπτυξη των ταλέντων, ενδιαφερόντων του κάθε μαθητή ξεχωριστά μέσα από τη διαδικασία της μάθησης. Αυτό βοήθησε πραγματικά στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Ολα τα παιδιά βελτίωσαν τους βαθμούς τους και αρκετά κατάφεραν να αριστεύσουν. Αρχισαν να βάζουν στόχους συλλογικούς και ατομικούς και να αγωνίζονται για να τους πετύχουν.

sxoleio ag. ioannis lemesos

Βελτίωση της συμπεριφοράς τους

Τους ανατέθηκαν διάφορες ευθύνες και δράσεις στα πλαίσια της σχολικής μονάδας, δράσεις εντός και εκτός σχολείου (συνέδρια, αθλητικές και μουσικές εκδηλώσεις, σχολικές γιορτές, διαγωνισμοί, επισκέψεις σε γηροκομεία-ιδρύματα, στη μητρόπολη, διαλέξεις, σεμινάρια, φιλανθρωπικά παζαράκια κ.ά.). Οι μαθητές άρχισαν να νιώθουν ικανοποίηση, να νιώθουν μέρος της σχολικής μονάδας και να αλλάζουν σιγά σιγά συμπεριφορά. Ολα τα παιδιά κατάφεραν να βελτιώσουν τη συμπεριφορά τους κι αυτό βοήθησε στη βελτίωση του γενικού κλίματος του σχολείου. Το Πρόγραμμα δεν βοήθησε μόνο τα παιδιά που συμμετείχαν σ’ αυτό, αλλά ολόκληρη τη σχολική μονάδα.

Κάθε μαθητής, μοναδική προσωπικότητα

Παρόλο που στην αρχή οι καθηγητές, οι γονείς και οι μαθητές αντιμετώπισαν με κάποια δυσπιστία το Πρόγραμμα, στη συνέχεια και βλέποντας τα αποτελέσματά του το αγκάλιασαν και το στήριξαν. Το Πρόγραμμα βραβεύτηκε και από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το Υπουργείο Παιδείας για την προώθηση καλών πρακτικών πρόληψης της βίας και της νεανικής παραβατικότητας. Η φιλοσοφία του Προγράμματος ήταν να αντιμετωπίσει τον κάθε μαθητή ως μοναδική προσωπικότητα και αφού λάβει υπόψιν τις ιδιαιτερότητες, τις ανάγκες και ενδιαφέροντά του, να του προσφέρει πραγματικά ίσες ευκαιρίες μάθησης μέσα από μια σωστή ανθρωπιστική παιδεία. Σίγουρα τα παιδιά του Προγράμματος κατάφεραν να βρουν το δρόμο τους και να πετύχουν τους στόχους τους. Ομως αυτό το Πρόγραμμα αποτελεί μια μεμονωμένη δράση της σχολικής μονάδας και αγκαλιάζει έναν συγκεκριμένο αριθμό μαθητών που για να τους κοιτάξει το σύστημα έπρεπε να γίνουν πρώτα «πρόβλημα».

Η εμπειρία των πρωταγωνιστών του Προγράμματος

Εκπαιδευτικοί, συνεργάτες, γονείς και μαθητές που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα καταθέτουν στη «Χ» τα συναισθήματα από την εμπειρία τους:

Μαθητής: «Καλλιεργήσαμε το σεβασμό και την αλληλεγγύη»

«Το σχολείο είναι η πρώτη κοινότητα στην οποία εντάσσεται ο άνθρωπος. Είναι η αρχή της ζωής του, καθώς περνά πολλές ώρες μακριά από το σπίτι και την οικογένειά του. Ο χαρακτήρας του αλλάζει, όπως αλλάζει και η συμπεριφορά του. Σταδιακά φτάνει σε μια ηλικία που οι ορμές του, αλλά και η επιθυμία για επανάσταση τον οδηγούν στα άκρα. Το θέμα είναι ο έφηβος να καταφέρει να χαλιναγωγήσει την όλη αναστάτωση που επικρατεί μέσα του και να βρει τον εαυτό του. Στη διάρκεια όλης αυτής της διαδικασίας υπάρχουν έφηβοι που ξεσπούν στο σχολείο, στους καθηγητές, στους συμμαθητές ακόμα και στις οικογένειές τους. Είναι πολύ δύσκολο ένας νέος μεταξύ 15-18 ετών να αποδεχτεί τον προβληματικό τρόπο που το σύστημα λειτουργεί.

Το Πρόγραμμα μάς έκανε να δούμε τα πράγματα αλλιώς και μας έμαθε να αντιμετωπίζουμε την κάθε δυσκολία σαν μια εμπειρία που θα μας δυνάμωνε περισσότερο και θα μας βοηθούσε να ελέγχουμε με το διάλογο όλες τις προκλήσεις, ακόμα και τον κάθε άγριο καβγά. Μας ενθάρρυνε ακόμη στο να ψάξουμε μέσα μας και να βρούμε ποιοι πραγματικά είμαστε, να θέσουμε στόχους, να νιώσουμε σημαντικοί και, το κυριότερο, να γίνουμε δέκτες μιας σωστής ανθρωπιστικής παιδείας μέσα από τις διάφορες δραστηριότητες που πραγματοποιήσαμε. Αναδείξαμε τα ταλέντα μας και μέσα από έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης ξεπεράσαμε, σε διαφορετικό βαθμό ο καθένας, μαθησιακές αδυναμίες που για χρόνια κουβαλούσαμε. Μέσα από την ομαδικότητα που χαρακτήριζε το Πρόγραμμα καλλιεργήσαμε το σεβασμό και την αλληλεγγύη και δεχθήκαμε ο ένας τη διαφορετικότητα του άλλου.

Τα συναισθήματα είναι πολλά και αν δεν το ζήσει κάποιος, δεν μπορεί να νιώσει αυτά που νιώσαμε εμείς. Οι άνθρωποι που δούλεψαν γι’ αυτό το Πρόγραμμα και στάθηκαν δίπλα μας, αυτοί μας έδωσαν την ώθηση προς την αλλαγή. Ηταν μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία για μας, ένα υπέροχο ταξίδι που ελπίζουμε πως θα ζήσουν και άλλοι μαθητές, γιατί η κοινωνία μας έχει ανάγκη από άτομα με σωστή ανθρωπιστική παιδεία και όχι από “εξευγενισμένα υποκείμενα” που αγνοούν το ”είναι” και νοιάζονται για το ”φαίνεσθαι”».

Καθηγήτρια: «Είμαι πολύ περήφανη που έλαβα μέρος στο Πρόγραμμα»

«Πριν δύο χρόνια περίπου μας ενημέρωσαν πως θα ξεκινούσε να εφαρμόζεται στο σχολείο μας το Πρόγραμμα Αμεσης Παρέμβασης και ότι θα ήμουν μέντορας σε κάποιο μαθητή. Ομολογώ πως στην αρχή δεν πίστευα πως θα μπορούσε ένα Πρόγραμμα σαν και αυτό να λειτουργήσει στο σχολείο μας με επιτυχία. Οι μαθητές που ονομάσαμε “παραβατικοί” ήταν πάρα πολλοί και θεωρούσα ότι δεν θα ήταν εφικτό να βελτιωθούν μέσα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα. Στην πορεία όμως τα πράγματα άλλαξαν. Οι μαθητές πίστεψαν στο Πρόγραμμα, έβαλαν στόχους και κυρίως πίστεψαν στον εαυτό τους. Οι περισσότεροι από αυτούς κατάφεραν να φτάσουν τους στόχους τους, βελτίωσαν τη συμπεριφορά τους και κατάφεραν να μας διαψεύσουν όλους. Ολα αυτά όμως δεν θα μπορούσαν να γίνουν εφικτά χωρίς τη βοήθεια όλων των καθηγητών και ειδικά του σχολικού μας συνεργάτη, ο οποίος ξεπέρασε πραγματικά τον εαυτό του και έγινε ένα με τους μαθητές. Είμαι πολύ περήφανη που έλαβα μέρος σε ένα τέτοιο Πρόγραμμα. Ελπίζω να συνεχίσει να εφαρμόζεται και την επόμενη σχολική χρονιά, γιατί πραγματικά το έχουμε απόλυτη ανάγκη».

sxoleio ag. ioannis lemesos

Μητέρα: «Συνεχίστε αυτό το Πρόγραμμα και κάντε το καλύτερο για τα παιδιά μας»

«Ο γιος μου φοίτησε πέρσι στην Α’ Λυκείου, αλλά λόγω κάποιων προβλημάτων αποφασίστηκε να ενταχθεί σε αυτό το Πρόγραμμα, το οποίο τον βοήθησε πράγματι πάρα πολύ. Κατ’ αρχήν ξεκίνησε να συνεργάζεται και να συμπεριφέρεται σωστά στους καθηγητές και τους συμμαθητές του. Επειτα με τη στήριξη που του δόθηκε άρχισε να προσπαθεί και να καταφέρνει πολλά, να νιώθει καλά με τον εαυτό του, να αποκτά αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Είχε όμως διαρκώς ένα χέρι βοηθείας από τον σχολικό συνεργάτη, που τον έκανε να νιώθει ότι είναι πάντα εκεί έξω για να του δώσει το χρόνο και την αγάπη του. Με την υπομονή αυτού του ανθρώπου κατόρθωσε να αλλάξει και να γράψει καλά και στις εξετάσεις του. Εκτός όμως από αυτό ο γιος μου αγκαλιάστηκε από όλη την ομάδα του Προγράμματος, τους καθηγητές και τη διεύθυνση του σχολείου. Σας παρακαλώ, συνεχίστε αυτό το Πρόγραμμα, βοηθήστε και κάντε το καλύτερο για τα παιδιά μας».

Καθηγητής: «Τρομακτική η αλλαγή που παρουσίασαν οι “παραβατικοί” μαθητές»

«Τα τελευταία δύο χρόνια ξεκίνησε στο σχολείο μας η εφαρμογή του Προγράμματος Αμεσης Παρέμβασης και ζητήθηκε η συμμετοχή εθελοντών καθηγητών και καθηγητριών για υποστήριξη του προγράμματος δρώντας ως μέντορες και αναλαμβάνοντας μαθητές, οι οποίοι θεωρούνταν “παραβατικοί”.

Η αλήθεια ήταν ότι προσωπικά δεν πίστεψα στο θεσμό ούτε στις προγραμματιζόμενες δράσεις και σχέδια επί χάρτου, τα οποία φάνταζαν στα αυτιά μου ως απλές τοποθετήσεις για σκοπούς εντυπωσιασμού και προβολής από τα εμπλεκόμενα μέρη, κυρίως από πλευράς των λειτουργών του Υπουργείου. Η αμφισβήτηση και η επιφυλακτικότητα ήταν έντονα φωλιασμένες μέσα μου που στην αρχή λειτούργησαν και ως τροχοπέδη προς την αποτελεσματικότητα την οποία έδειχνε το Πρόγραμμα.

Οφείλω να παραδεχτώ ότι δύο χρόνια μετά άλλαξαν άρδην τα αισθήματα και η φιλοσοφία μου προς το Πρόγραμμα. Η τρομακτική αλλαγή που παρουσίασαν οι “παραβατικοί” μαθητές και η βελτίωση της συμπεριφοράς τους, των στόχων και των περαιτέρω επιδιώξεών τους ήταν κάτι το εξωπραγματικό! Κάτι σαν ταινία φαντασίας, που όμως ήταν πέρα για πέρα αληθινά. Δρώντας ως μέντορας σε τρεις μαθητές, ιδίως τη δεύτερη χρονιά, και με την ακούραστη υποστήριξη του σχολικού μας συνεργάτη, έβαλα ένα μικρό λιθαράκι στο να δώσω σε τρεις μαθητές, οι οποίοι πριν τρία χρόνια φάνταζαν ως “παραβατικοί”, ένα καλύτερο μέλλον, προσφέροντας προς αυτούς τους μαθητές πραγματική παιδεία. Νιώθω απεριόριστη χαρά που επιτέλους ασκώ με αποτελεσματικότητα ένα από τα μεγαλύτερα λειτουργήματα της κοινωνίας, του εκπαιδευτικού!

Ελπίζω το Πρόγραμμα να συνεχίσει για να μπορέσουμε να σώσουμε μαθητές και να δώσουμε στόχους, ελπίδα, αξία, αναγνώριση και νόημα ζωής σε εφήβους, οι οποίοι μας έχουν πραγματικά ανάγκη».

Μαθητής: «Μάθαμε τι θα πει αγάπη»

«Μέσα από το Πρόγραμμα καταφέραμε να αναπτύξουμε διάφορες σχέσεις μεταξύ μας και να γνωρίσουμε τις ιδιαιτερότητες που κρύβει ο καθένας μας και συνάμα να τις σεβαστούμε. Μάθαμε τι θα πει “αγάπη”, αφού μέσα από διάφορες επισκέψεις σε Οργανισμούς, Ιδρύματα, στη Μητρόπολη και αλλού και μέσα από ποικίλες εθελοντικές και φιλανθρωπικές δράσεις μας καταφέραμε να γίνουμε καλύτεροι ως άνθρωποι καλλιεργώντας τις ανθρωπιστικές μας αξίες. Αυτό που μας ένωνε ως ομάδα ήταν η εμπιστοσύνη που είχαμε μεταξύ μας. Το Πρόγραμμα, με λίγα λόγια, μας έφερε πιο κοντά.

Από αυτό το επίτευγμα δεν έλειπε φυσικά η ομαδικότητα. Ζωγραφιές στους τοίχους του σχολείου, επιμέλεια των πινακίδων στις γιορτές και εκδηλώσεις, διάφορα παιχνίδια, ομαδικές εργασίες, ήταν μερικές από τις πολλές δραστηριότητες που έγιναν με πολλή προθυμία από εμάς.

Τέλος, το σημαντικότερο που αποκομίσαμε από το πρόγραμμα είναι να γνωρίσουμε τον πραγματικό μας εαυτό. Να αντιληφθούμε τι εκφράζει τον καθένα και ποιες προοπτικές ανοίγονται στη ζωή μας, απαλλαγμένοι πλέον από ανασφάλειες, δισταγμούς και φόβους».

Μητέρα: «Το σχολείο πίστεψε στον γιο μου»

«Πιστεύω ότι το Πρόγραμμα λειτούργησε θετικά για τα παιδιά μας, τα οποία χρειάζονται στήριξη, μιας και η εφηβεία, τυχόν φόβοι τους και δισταγμοί τούς αποπροσανατολίζουν. Οταν τα παιδιά ένιωσαν εμπιστοσύνη, ανοίχτηκαν και πήραν τη στήριξη που είχαν ανάγκη. Υπάρχουν όντως πολλά προβλήματα, τα οποία ο ίδιος ο γονιός δυσκολεύεται να αντιληφθεί, πολύ περισσότερο να τα αντιμετωπίσει. Ετσι θεωρώ ότι η προσπάθεια του σχολείου μπορεί να έχει καλύτερα αποτελέσματα, αν έχει επιπλέον τη συμπαράσταση της οικογένειας. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο ο γονιός να αποδεχτεί τυχόν προβλήματα και να στηρίξει το παιδί του. Κάπως έτσι λοιπόν είδα τον γιο μου να αλλάζει. Η θετική διάθεση και η αγάπη τόσο από τον σχολικό συνεργάτη, όσο και από τους καθηγητές και τη διεύθυνση έφεραν αποτελέσματα. Το σχολείο πίστεψε στον γιο μου κι εκείνος προχώρησε γρήγορα».

Σχολικός συνεργάτης: «Είδαμε μαθητές να αλλάζουν πορεία πλεύσης»

«Με την πρόσληψή μου στο Λύκειο Αγίου Ιωάννη ως σχολικός συνεργάτης ένιωθα μεγάλη αγωνία και αβεβαιότητα όσον αφορά τους μαθητές, οι οποίοι χαρακτηρίζονταν ως “οι παραβατικοί του σχολείου”. Τα πάντα για μένα ήταν άγνωστα, αλλά ήξερα ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να νικήσει τη θέλησή μου να αποδείξω πως όλα μπορούν να επιτευχθούν. Η άψογη συνεργασία από όλη την ομάδα, η οποία ήταν υπεύθυνη για το Πρόγραμμα και η στήριξη των καθηγητών κατάφεραν αυτό που κάποιοι θεωρούσαν ανέφικτο. Η εμπιστοσύνη, η ειλικρίνεια, η πίστη και η αγάπη υπήρξαν οι τέσσερις αξίες που καθόρισαν την πορεία του Προγράμματος και οδήγησαν στην επιτυχία του. Οι εναλλακτικοί τρόποι μάθησης ανάλογα με τις δεξιότητες, τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, τους έδωσαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά στη σχολική κοινότητα λαμβάνοντας πρωτοβουλίες και θέτοντας στόχους για ένα καλύτερο αύριο. Η ηθική ανταμοιβή για εμάς ως ομάδα ήταν όταν είδαμε μαθητές να αλλάζουν πορεία πλεύσης, να βελτιώνονται μαθησιακά, να αριστεύουν και να διεκδικούν θέσεις στο πανεπιστήμιο. Καθηγητές και γονείς νιώσαμε ικανοποίηση και υπερηφάνεια για τα παιδιά αυτά που κάποτε θεωρούνταν ως “χαμένη υπόθεση” και τώρα αποτελούν για όλους μας παράδειγμα προς μίμηση».

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy