Αντί να ενθαρρύνεται, χειραγωγείται η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης

Της Γεωργίας Στεφάνου

 

Το δικαίωμα έκφρασης και συμμετοχής είναι από τα βασικά δικαιώματα του παιδιού. Οι μαθητικές εφημερίδες είναι το εργαλείο και το μέσο έκφρασής τους, ανέφερε μεταξύ άλλων η Επίτροπος Δικαιωμάτων του Παιδιού, στηρίζοντας τη 16χρονη μαθήτρια από τη διαδικτυακή λεκτική επίθεση που δέχθηκε για το άρθρο της «Θρησκευτικά στο σχολείο: Επιλογή ή υποχρέωση;» Προφανώς υπάρχει ακόμη συντηρητισμός στα σχολεία και έλλειψη κουλτούρας να δεχόμαστε την αντίθετη και διαφορετική άποψη των άλλων με επιχειρήματα αντί ύβρεις και σπίλωση. Μέσα από τις απόψεις, όπως εκφράστηκαν τόσο από την Επίτροπο Παιδιού, όσο και από θεολόγους, εκπαιδευτικές και μαθητικές οργανώσεις, καταγράφονται οι διαφορετικές αντιλήψεις και σκέψεις και αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει.

 

Στη σελίδα του Συνδέσμου Θεολόγων-ΟΕΛΜΕΚ στο Facebook ανέβασαν μια δημοσίευση ως απάντηση στο άρθρο της μαθήτριας, η οποία δημοσίευση έλεγε χαρακτηριστικά: «Ντροπή, ντροπή, ντροπή για το Λύκειο της Δασούπολης… Πρόκειται για θεσμικό ΑΙΣΧΟΣ που προσβάλλει και εκθεμελιώνει διακριτό πεδίο του Συστήματος… Δεν πρόκειται για ελευθερία του Λόγου…» Για να αναγκαστεί να παρέμβει η Επίτροπος Παιδιού, η οποία σημειώνει: «H επίθεση με απαράδεκτους και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς προς το πρόσωπο της μαθήτριας και την ομάδα των εκπαιδευτικών, υπευθύνων της έκδοσης της μαθητικής εφημερίδας, είναι προσπάθεια στέρησης του δικαιώματος του παιδιού στην ελευθερία έκφρασης και συμμετοχής, προσπάθεια χειραγώγησης και περιορισμού της ανάπτυξης της κριτικής του σκέψης. Εκφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν, όπως ”ντροπή” και ”αίσχος”, αποτελούν στοιχεία προσωπικής επίθεσης και όχι προσπάθεια για δημόσιο διάλογο ή κριτική των θέσεων της μαθήτριας».

 

Κριτική σκέψη μαθητών και για άλλα μαθήματα

Η διευθύντρια του Λυκείου Αρχιεπισκόπου Γ’ Δασούπολης, κα Μαρία Γεωργίου, δήλωσε πως στην ίδια σελίδα της εφημερίδας υπήρχε και άρθρο μαθητή με κριτική στο μάθημα των Μαθηματικών διατυπώνοντας την άποψή του, χωρίς όμως να προκύψει οποιοδήποτε θέμα. Αυτό είναι κάτι το οποίο μας κάνει να διερωτηθούμε γιατί προκλήθηκε ντόρος για το μάθημα των Θρησκευτικών και όχι των Μαθηματικών; Ο πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ, κ. Χατζησάββας, ανέφερε πως το μάθημα των Θρησκευτικών διέπεται από κάποια ιδιαιτερότητα και κάθε μαθητής έχει την ελευθερία έκφρασης, αρκεί να μην προσβάλλει τους άλλους.

 

Δεν αξίζουν ούτε απολυτήριο Δημοτικού…

Ο κύριος Χάρης Ψάλτης, αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, έδωσε συγχαρητήρια στη μαθήτρια λέγοντας ότι είναι «ίσως η μοναδική περίπτωση μαθήτριας που πέτυχε το στόχο του ΥΠΠΑΝ για καλλιέργεια κριτικής σκέψης. Στο Πανεπιστήμιο Κύπρου θα ήταν χαρά μας να έχουμε τέτοιους φοιτητές. Όσοι έκριναν την άποψη της μαθήτριας», προσθέτει ο κ. Ψάλτης, «δεν αξίζουν ούτε απολυτήριο Δημοτικού να πάρουν».

 

Δικαίωμα «αρνητικής ελευθερίας» και στιγματισμός

Το βιβλίο του Γιώργου Καταλιάκου, «Ελευθερίες Υπό Διαπραγμάτευση» ασχολείται με το θέμα της διδασκαλίας των Θρησκευτικών τόσο στην Κύπρο όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Συγκεκριμένα για την Κύπρο, αναφέρεται στις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες ένας/μια μαθήτρια δικαιούται να απαλλαχθεί από το μάθημα των Θρησκευτικών. Χαρακτηρίζει αυτό το δικαίωμα «αρνητική ελευθερία» αφού για να παραχωρηθεί σε ένα μαθητή/τρια πρέπει, αφού πρώτα βέβαια το αιτηθούν οι γονείς του/της στο αρμόδιο υπουργείο, να δημοσιοποιήσουν το θρήσκευμα του παιδιού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να στιγματίζονται αυτά τα παιδιά, αφού γίνονται γνωστά με το θρήσκευμά τους (Μουσουλμάνος, Ιεχωβάς κ.λπ.) και όχι με το όνομά τους. Όσον αφορά το περιεχόμενο του μαθήματος των Θρησκευτικών, στην Κύπρο αυτό εντάσσεται στο Ομολογιακό Μοντέλο Διδασκαλίας, του οποίου το κύριο χαρακτηριστικό είναι η προώθηση της επικρατούσας σε κάθε χώρα θρησκείας.

 

Φαινόμενα θρησκευτικού φανατισμού…αδιάφορα σφυρίζει το Υπ. Παιδείας

Η Παγκύπρια Συντονιστική Επιτροπή Μαθητών ανέφερε: «Είναι ανεπίτρεπτο η κοινωνία και το εκπαιδευτικό σύστημα που καταδικάζουν φαινόμενα θρησκευτικού φανατισμού σε άλλες περιοχές του πλανήτη να ανέχονται επιθέσεις ενάντια σε μια μαθήτρια γιατί εξέφρασε μια άποψη διαφορετική για το μάθημα των Θρησκευτικών. Ο θρησκευτικός φανατισμός δεν μπορεί να είναι καταδικαστέος μόνο για άλλες χώρες, αλλά όχι για τη δική μας. Στο τέλος της ημέρας τα σχολεία μας είναι κοσμικά και σε αυτά φοιτούν παιδιά με διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις του κάθε μαθητή πρέπει να είναι σεβαστές και αυτό πρέπει να διαφαίνεται τόσο από τις σχολικές αίθουσες όσο και από το πρόγραμμα μαθημάτων».

Τέλος, πρόσθεσε: «Θεωρούμε απαράδεκτη τη στάση του Υπουργείου Παιδείας. Επιθέσεις σε βάρος μαθήτριας γιατί εξέφρασε την άποψή της και το Υπουργείο Παιδείας, που κατά τα άλλα νοιάζεται για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, σφυρίζει αδιάφορα. Επικριτική για τη στάση του Υπουργού Παιδείας και η βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος Αννίτα Δημητρίου, η οποία ανέφερε ότι ”έχουμε υποχρέωση να προστατεύσουμε τις απόψεις των παιδιών”».

 

Παρέμβαση στη διαμόρφωση του χαρακτήρα… είδος προσηλυτισμού

Ο κ. Κυριάκος Δημητρίου, Καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, δήλωσε ότι: «Η θρησκευτική συνείδηση ανήκει στο χώρο της ιδιωτικής σφαίρας, είναι ένα πνευματικά οριοθετημένο πεδίο στοχασμού σε σχέση με την υπερβατική πίστη, την ύπαρξη ή όχι μιας ανώτερης πραγματικότητας, τη σωτηρία της ψυχής, την αποκάλυψη, την επιθανάτια ζωή. Η διασύνδεση των πολιτικών θεσμών με τη θρησκευτική εμπειρία παραβιάζει το δικαίωμα της διαμόρφωσης του χαρακτήρα, ως ένα είδος προσηλυτισμού, αφού τα παιδιά δεν έχουν ακόμη αναπτύξει την κριτική ικανότητα και μια επαρκή θεωρητική στάση για να αξιολογούν και ν’ αποφασίζουν. Η διάκριση θρησκείας και πολιτικής (τα σχολεία είναι ισχυροί φορείς πολιτικής κοινωνικοποίησης) έχει προ πολλού ξεκαθαριστεί. Συνεπώς, η συζήτηση αυτή μπορεί να θεωρηθεί ετεροχρονισμένη ή αναχρονιστική. Ωστόσο, η εποχή μας θέτει ένα σοβαρό ζήτημα: από τη μια, είναι μια περίοδος ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης που αποπνευματικοποιεί τον κόσμο, καθιστώντας τον άνθρωπο έναν παθητικό παρατηρητή, συνεπώς πρέπει ν’ αναπτύσσονται παράλληλα οι διανοητικές του ικανότητες να κρίνει, να ερευνά, ν’ αμφισβητεί και να διαλέγεται έτσι ώστε ν’ αναπτύξει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα».

 

Στείρο παιδαγωγικό εργαλείο το μάθημα των Θρησκευτικών

Ο κ. Κυριάκος Δημητρίου συμπληρώνει ότι: «Το μάθημα των Θρησκευτικών είναι, πιστεύω, ένα στείρο παιδαγωγικό εργαλείο, όταν διδάσκεται ως δόγμα και όχι ως χώρος πραγμάτευσης ιδεών και αντιλήψεων σε σχέση με το εξωκοσμικό, το υπερβατικό και το Επέκεινα. Ειδικά η φιλοσοφία του διαφωτισμού και της νεωτερικότητας κατέδειξε πως οι παραδοσιακές θρησκείες είναι ακατάλληλα παιδαγωγικά εργαλεία για τη διαμόρφωση του καλού, συμμετοχικού και χρηστού πολίτη. Η πνευματική ενηλικίωσή του επιτυγχάνεται όταν ο άνθρωπος, με την αρωγή της γνώσης, συνειδητοποιήσει την ωριμότητά του, αποβάλλοντας το μυστικισμό και τις ριζωμένες πλάνες, όταν το κριτικό πνεύμα τιθασεύσει τις αρχαίες ορθοδοξίες. Επίσης, είναι ψευδο-δίλημμα, εάν και κατά πόσον τα παιδιά είναι ”ελεύθερα” ν’ αποφασίζουν αν επιθυμούν να παρακολουθήσουν αυτό το μάθημα, καθώς η εγκυρότητα του επιχειρήματος πάσχει, διότι δεν είναι ποτέ ελεύθερα σε αυτή την ηλικία, δεν διαθέτουν ακόμη τη βουλητική ικανότητα, αλλά καθοδηγούνται από τους γονείς, την Εκκλησία και τους ασφυκτικούς κοινωνικούς δεσμούς. Προτείνω την αντικατάσταση του μαθήματος των Θρησκευτικών μ’ ένα μάθημα καθολικής αποδοχής και ευρύτητας, όπως είναι πρωτίστως η Φιλοσοφία ή η Ιστορία των Ιδεών, ένα τμήμα του οποίου θα μπορούσε να καταπιάνεται με τη θεολογία και τη διαχρονική σχέση του ανθρώπου με την υπερβατικότητα και την ηθική πράξη. Μια παιδαγωγική τομή που θ’ αποκαθιστά την ελευθερία της βούλησης και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου ως διαλογικού όντος, διευρύνοντας ριζικά τους ορίζοντες μιας ανθρωπιστικής αγωγής με απώτερο στόχο την αυτοπραγμάτωση και τον αυτοκαθορισμό».

 

Μ. Κασσιανίδης: Η μαθήτρια είχε το θάρρος της γνώμης της

Ο θεολόγος Μάριος Κασσιανίδης ανέφερε πως το μάθημα των Θρησκευτικών στην Κύπρο δεν αποτελεί «κατηχητικό». Είναι ξεκάθαρο ότι η κατήχηση είναι έργο της Εκκλησίας. Από την άλλη, το μάθημα των Θρησκευτικών είναι ένα κρατικό μάθημα όπου το κράτος στην προσπάθειά του να διαμορφώσει την ταυτότητα των πολιτών του, παρέχει το μάθημα αυτό με τη συγκεκριμένη μορφή. Η Κύπρος, πρόσθεσε, είναι μία χώρα με την πλειοψηφία των πολιτών της να είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, επομένως είναι αυτονόητο ότι το μάθημα των Θρησκευτικών θα έχει και τον ανάλογο χαρακτήρα.

Στο εν λόγω άρθρο, ανέφερε ο κ. Κασσιανίδης, η μαθήτρια εξέφρασε την άποψή της και δεν προσέβαλε κανέναν. Ούτε θέλησε να στοχοποιήσει τον οποιονδήποτε παρά μόνο να εκφράσει το αίτημά της ως πολίτης ενός δημοκρατικού κράτους. Δεν μπορούμε να ρίχνουμε πυρά εναντίον ενός ατόμου που είχε το θάρρος της γνώμης της και που πρότεινε κάτι όχι παράλογο κατ’ εμένα.

Πρέπει, κατέληξε, να κατανοήσουμε ότι ζούμε σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και αν πράγματι θέλουμε να λεγόμαστε δημοκρατική χώρα θα πρέπει να αφήσουμε τον καθένα να εκφράζει τη σκέψη του και όχι να τον στοχοποιούμε μέσω των ΜΚΔ και να ασκούμε bullying, επειδή η συγκεκριμένη άποψη δεν μας βρίσκει σύμφωνους.

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy