Μεταναστευτικό: Αποφάσεις και εκκρεμότητες εν μέσω ανθρωπιστικής κρίσης

Για πρώτη φορά, ο αριθμός των ανθρώπων που εγκαταλείπουν τη χώρα τους λόγω διώξεων, συγκρούσεων και βίας αγγίζει τα 79,5 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο. Αυτό ισοδυναμεί με σχεδόν κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί στη Γερμανία. Τα παιδιά αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού προσφύγων. Οι χώρες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων είναι η Τουρκία, η Κολομβία, το Πακιστάν, η Ουγκάντα και η Γερμανία. Μόνο το 15% των προσφύγων παγκοσμίως φιλοξενούνται σε ανεπτυγμένες χώρες.

Άσυλο στην Ελλάδα: Η πυρκαγιά στη Μόρια και η επόμενη μέρα

Στο πλαίσιο συζήτησης με εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΜΚΟ Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εξέτασε τον Δεκέμβριο του 2020 τα δεδομένα σχετικά με τις αφίξεις και την πληρότητα των χώρων υποδοχής και έκτακτης ανάγκης, και αξιολόγησε την κατάσταση που επικρατεί υπό ανθρωπιστικό πρίσμα. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, υπάρχουν σήμερα περίπου 18.500 μετανάστες και αιτούντες άσυλο εγκλωβισμένοι στα νησιά του Αιγαίου.

Οι ευρωβουλευτές ενημερώθηκαν επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το σχέδιο στο οποίο συμμετέχουν φορείς της ΕΕ και οι ελληνικές Αρχές για τη δημιουργία νέου κέντρου υποδοχής στη Λέσβο έως τις αρχές Σεπτεμβρίου 2021. Το σχέδιο καταρτίστηκε μετά την πυρκαγιά που κατέστρεψε τον καταυλισμό στη Μόρια. Ο νέος χώρος θα πρέπει να συμβάλει στην παροχή κατάλληλων συνθηκών υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο, διασφαλίζοντας παράλληλα τον αναγκαίο έλεγχο και ταυτοποίηση και την ταχύτερη διαχείριση των διαδικασιών ασύλου και επιστροφής.

Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών έχει επανειλημμένα καλέσει την ΕΕ και την ελληνική κυβέρνηση να λάβουν μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των προσφύγων στα νησιά του Αιγαίου και τη διασφάλιση της ομαλής διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου τους.

Περισσότερη αλληλεγγύη για χώρες «πρώτης γραμμής»

Στο πλαίσιο της «δυσανάλογης ευθύνης σε μία μειοψηφία κρατών», οι ευρωβουλευτές ζήτησαν τον περασμένο Δεκέμβριο ένα μηχανισμό αλληλεγγύης για τη διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος ασύλου στην ΕΕ και την ισότιμη κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών-μελών. Το κείμενο εγκρίθηκε με 448 ψήφους υπέρ, 98 κατά και 149 αποχές.
Η αναποτελεσματικότητα στις μεταφορές αυξάνει την πίεση σε ορισμένες χώρες, και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Μάλτα, την Κύπρο και την Ισπανία, ενώ οι ευρωβουλευτές εξέφρασαν τη λύπη τους για το γεγονός ότι το Συμβούλιο, σε αντίθεση με το Κοινοβούλιο, δεν ενέκρινε θέση σχετικά με την πρόταση του 2016 για τη μεταρρύθμιση του κανονισμού του Δουβλίνου, εμποδίζοντας με τον τρόπο αυτό τη μεταρρύθμιση και αφήνοντας την Ένωση με το ίδιο σύνολο κανόνων που έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικοί όσον αφορά τη διαχείριση του μεγάλου αριθμού αφίξεων.

Χρηματοδότηση κοινών πολιτικών ασύλου, μετανάστευσης και ένταξης

Επίσης τον Δεκέμβριο του 2020, το ΕΚ και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με τις δημοσιονομικές προτεραιότητες της επόμενης επταετίας για το άσυλο, τη μετανάστευση και την ένταξη. Τα κονδύλια του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ), το οποίο αποτελεί μέρος του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2021-2027, θα ανέλθουν σε 9,882 δισ. ευρώ.
Όπως συμφωνήθηκε, το νέο ΤΑΜΕ θα πρέπει να συμβάλει στην ενίσχυση της κοινής πολιτικής ασύλου, στην προώθηση της νόμιμης μετανάστευσης σύμφωνα με τις οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες των κρατών-μελών, στη στήριξη των υπηκόων τρίτων χωρών για την αποτελεσματική ένταξή τους στις κατά τόπους κοινωνίες, αλλά και στην καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης. Άλλοι στόχοι περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της επιστροφής και επανεισδοχής όσων δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ με αποτελεσματικό, ασφαλή και αξιοπρεπή τρόπο. Το ταμείο θα στηρίξει επίσης τα άτομα αυτά ώστε να αρχίσουν να επανεντάσσονται σε χώρες εκτός ΕΕ στις οποίες έχουν επιστρέψει.
Το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων (63,5%) θα πρέπει να διατεθεί σε προγράμματα τα οποία διαχειρίζονται από κοινού η ΕΕ και τα κράτη-μέλη. Ή θα διαφοροποιείται, μεταξύ άλλων, ανάλογα με τον αριθμό των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν στη χώρα, τις αιτήσεις ασύλου που λαμβάνονται, τις αποφάσεις επιστροφής που λαμβάνονται και τις πραγματικές επιστροφές που πραγματοποιούνται. Το υπόλοιπο 36,5% θα τελεί υπό την άμεση διαχείριση της ΕΕ και θα χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων δράσεων, για την παροχή βοήθειας έκτακτης ανάγκης, την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους από τρίτες χώρες, καθώς και τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο και προσφύγων σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της αλληλεγγύης.

Νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο: Αντιδράσεις και κενά

Αναφερόμενοι στην πυρκαγιά που ξέσπασε στη Μόρια τον Σεπτέμβρη του 2020, αμέσως μετά ορισμένοι ευρωβουλευτές αναρωτήθηκαν αν οι νέοι κανόνες (του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου) θα μπορέσουν να αποτρέψουν επανάληψη μιας παρόμοιας ανθρωπιστικής καταστροφής και αν οι νέες διαδικασίες ελέγχου ατόμων και φύλαξης των συνόρων θα γίνουν με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα. Αρκετοί ευρωβουλευτές αποδοκίμασαν τη μη αφαίρεση από τον Κανονισμό του Δουβλίνου της αρχής ότι η χώρα εισόδου πρέπει να εξετάζει τις αιτήσεις ασύλου που υποβάλλονται. Σε αντίθεση με την προηγούμενη πρόταση της Επιτροπής, η νέα πρόταση δεν προβλέπει την επιβολή υποχρεωτικών ποσοστώσεων μετεγκατάστασης, η οποία είχε προκαλέσει αμφιλεγόμενες αντιδράσεις στο παρελθόν. Οι χώρες της ΕΕ θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα στη μεταφορά των προσφύγων στο έδαφός τους ή στη χρηματοδότηση της επιστροφής όσων δεν δικαιούνται να παραμείνουν στην ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές αναρωτήθηκαν τι θα συμβεί αν οι περισσότερες χώρες επιλέξουν αυτόν το δρόμο και ζήτησαν διευκρινίσεις ως προς τον τρόπο πρακτικής εφαρμογής των προτεινόμενων κανόνων και την αποτελεσματική συνεργασία με τρίτες χώρες.

Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή: Μόνιμο σώμα 10.000 φυλάκων μέχρι το 2027
Το νέο μόνιμο Σώμα θα συσταθεί για να παρέχει επιχειρησιακή βοήθεια στις χώρες της ΕΕ όσον αφορά τους συνοριακούς ελέγχους και τις επιστροφές προσώπων, καθώς και την καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος. Ξεκινώντας από μια δύναμη 5.000 ατόμων το 2021, το Σώμα θα είναι επιχειρησιακά πλήρες μέχρι το 2027 με 10.000 προσωπικό. Θα περιλαμβάνει επίσης δύναμη ταχείας ανταπόκρισης για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Το μόνιμο Σώμα θα αποτελείται από φύλακες που θα απασχολούνται από την υπηρεσία, καθώς και από προσωπικό σε υποχρεωτική απόσπαση από τις χώρες της ΕΕ.

Τα τελευταία στοιχεία της Eurostat για τους αιτητές ασύλου: Στην πρώτη θέση η Κύπρος, πάνω από Μάλτα και Ελλάδα (κατ’ αναλογία πληθυσμού)

Σε σύγκριση με τον πληθυσμό κάθε κράτους-μέλους, ο υψηλότερος αριθμός αιτούντων ασύλου (πρώτη φορά το 2020) καταγράφηκε στην Κύπρο (8.448 ανά εκατομμύριο πληθυσμού), πάνω από τη Μάλτα (4.686) και την Ελλάδα (3.532).
Υπενθυμίζεται ότι στην Κύπρο παρατηρείται μία χαρακτηριστική καθυστέρηση από τις Αρχές ως προς την εξέταση αιτήσεων ασύλου.