Απουσιάζει η πολυθεματική και πολυπρισματική προσέγγιση

Με αφορμή… την έκδοση και την παρουσίαση του βιβλίου «Education in a Multicultural Cyprus» (Η Εκπαίδευση σε μια Πολυπολιτισμική Κύπρο) που θα γίνει την Τρίτη 13 Μαρτίου στο Σπίτι της Συνεργασίας στη Λευκωσία ο Ιάκωβος Ψάλτης, εκ των επιμελητών του τόμου, μιλάει στον Ορίζοντα:

Πώς προέκυψε η συγγραφή του βιβλίου και τι περιλαμβάνει; Η συγγραφή του βιβλίου προέκυψε από ένα διεθνές συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το 2013 στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και περιλαμβάνει τρεις ενότητες με διάφορα κεφάλαια η καθεμία: η πρώτη καταπιάνεται με διεθνείς και θεωρητικές προσεγγίσεις που αναφέρονται στην εκπαίδευση σε διχασμένες ή διαιρεμένες κοινωνίες και η δεύτερη διερευνά το παρελθόν και το παρόν των εκπαιδευτικών συστημάτων στην Κύπρο, τη διδασκαλία της Ιστορίας και τις αλλαγές πολιτικής. Η τρίτη περιλαμβάνει κεφάλαια που εξετάζουν σενάρια συνύπαρξης και τις προσπάθειες που καταβάλλονται προς αυτή την κατεύθυνση.

Ποιος ο σκοπός αυτού του βιβλίου και του συνεδρίου που προηγήθηκε; Τόσο το συνέδριο που προηγήθηκε, όσο και η παρούσα έκδοση αποσκοπούν στη διερεύνηση του ρόλου που η τυπική, μη τυπική και η άτυπη παιδεία έχουν διαδραματίσει στη δημιουργία και τη διαιώνιση του πολιτικού προβλήματος στην Κύπρο και διερευνά τη δυνατότητα αξιοποίησής της ως εργαλείο συμφιλίωσης και ειρηνικής συνύπαρξης.

Μελετάτε τα συστήματα εκπαίδευσης και στις δύο κοινότητες; Υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία; Το κυρίαρχο κοινό στοιχείο που υπάρχει στα εκπαιδευτικά συστήματα στην Κύπρο είναι πως, τουλάχιστον μέχρι το 1974, ο πρωταρχικός τους στόχος ήταν η καλλιέργεια εθνικού φρονήματος για προώθηση της Ένωσης και της Διχοτόμησης.

Το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου πόσο αντανακλά την πολιτισμική ποικιλομορφία του τόπου;  Παρ’ όλο ότι μετά το ‘74, και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση, βασικά η εκπαίδευση αναπαράγει τα επίσημα εθνικιστικά αφηγήματα των δύο βασικών κοινοτήτων της πατρίδας μας, ενώ θετικές αναφορές για την «άλλη» κοινότητα απουσιάζουν . Η εκπαίδευση πάντα διαμορφώνει τις απόψεις του κοινού για την πολιτική κατάσταση είτε θετικά είτε αρνητικά, ανάλογα με το περιεχόμενό της και τις διδακτικές προσεγγίσεις.

Ειδικότερα πώς διδάσκεται η Ιστορία του τόπου στα σχολεία των δύο κοινοτήτων; Από τη διδασκαλία της Ιστορίας στις δύο κοινότητες απουσιάζει η πολυθεματική και πολυπρισματική προσέγγιση. Περιορίζεται δηλαδή στην πολιτική διάσταση και παραγνωρίζει κοινωνικές, πολιτισμικές και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Συνήθως υπάρχει ένα μόνο βιβλίο και η διερευνητική προσέγγιση σπάνια χρησιμοποιείται.

Το Σύνταγμα της Ζυρίχης πρόκρινε τη χωριστή εκπαίδευση για τις δύο κοινότητες. Ποια η σημερινή άποψη, ποια είναι τα υπέρ και τα κατά της μεικτής και χωριστής εκπαίδευσης; Η χωριστή εκπαίδευση της Ζυρίχης, που εδραιώθηκε μετά το ‘74, διαιώνισε το κοινοτικό σύστημα που επικρατούσε επί τουρκοκρατίας και βρετανικής διακυβέρνησης. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Κύπρου, η πλειοψηφία των Κυπρίων είναι υπέρ της δημιουργίας μεικτών σχολείων και της επαφής Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων μαθητών και εκπαιδευτικών. Σε παρόμοια περιβάλλοντα που δοκιμάστηκε ο θεσμός, έχει φέρει σημαντικά θετικά αποτελέσματα αν και κάποτε οι μειοψηφούντες μαθητές ένιωθαν απειλημένοι (βλέπε Β. Ιρλανδία). Επομένως, ο βαθμός που τα εκπαιδευτικά συστήματα θα ενοποιηθούν είναι καλό να αποτελούν θέμα επιλογής και όχι επιβολής. Από κει και πέρα, αυτό που έχει σημασία είναι η καλλιέργεια κοινών οικουμενικών αξιών όπως η αλληλοαποδοχή, ο αμοιβαίος σεβασμός και η προώθηση των πανανθρώπινων δικαιωμάτων, ανεξάρτητα από το σύστημα που επικρατεί.

Υπάρχει πρόγραμμα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στα σχολεία και πόσο επαρκές είναι; Το πρόγραμμα αυτό, που άρχισε να μορφοποιείται τα τελευταία είκοσι χρόνια, συνίσταται, κυρίως, στην παροχή επιπρόσθετων ωρών για αντιμετώπιση του προβλήματος της γλώσσας και η όποια επιτυχία του στηρίζεται κυρίως πάνω σε εκπαιδευτικούς που επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το θέμα. Μέσα από την πάροδο του χρόνου γίνονται προσπάθειες από το αρμόδιο υπουργείο για να τεθεί το σύστημα πάνω σε μια πιο ορθολογιστική βάση για ομαλή ένταξη των ξένων μαθητών στη μαθητική κοινότητα, αφού αυτές συνήθως καταλήγουν στην αφομοίωση των ξενόγλωσσων μαθητών. Ένα διαχρονικό αίτημα για δημιουργία τάξεων υποδοχής αυτών των μαθητών παραμένει ακόμα ζητούμενο.

Ποιος ο ρόλος των εκπαιδευτικών σε μια διαπολιτισμική εκπαίδευση και πόσο έτοιμοι είναι οι εκπαιδευτικοί στις δύο κοινότητες να αντιμετωπίσουν αυτή την πρόκληση; Η τεράστια πλειοψηφία των εκπαιδευτικών μας θα ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που δημιουργούνται από την ύπαρξη μεγάλου αριθμού ξένων μαθητών, μέσα από την κατάλληλη ολιστική επιμόρφωση, ώστε αυτού του είδους η εκπαίδευση να αποσκοπεί στην καλλιέργεια των διαπολιτισμικών αξιών της ομαλής ένταξης και όχι της αφομοίωσης, απευθυνόμενη στον συνολικό αριθμό της μαθητικής κοινότητας και όχι μόνο τους ξένους μαθητές.

Έχει μελετηθεί ο ρόλος της Εκκλησίας στην εκπαίδευση, πόσο επηρεάζει και σε ποια κατεύθυνση; Παρ’ όλο ότι συνταγματικά οι ρόλοι της Εκκλησίας και του κράτους είναι διακριτοί, η διαιώνιση του κοινοτικού χαρακτήρα της Παιδείας επιτρέπει την ανάμειξη της Εκκλησίας στα εκπαιδευτικά θέματα συνήθως προς μια αρνητική κατεύθυνση, αφού αυτή επιμένει στη διατήρηση του προ της ανεξαρτησίας εθναρχικού της ρόλου, ο οποίος ήταν καταλυτικός στην παροχή εκπαίδευσης.

Το βιβλίο εξετάζει και άλλες μορφές εκπαίδευσης εκτός από την εκπαίδευση στα σχολεία; Παρ’ όλο ότι ο τόμος εστιάζει στην περιοχή της τυπικής εκπαίδευσης, εξετάζεται και η προσφορά της μη τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης στην παραγωγή εναλλακτικού εκπαιδευτικού υλικού και δημιουργίας ευκαιριών για ανάπτυξη επαφής ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας των πολιτών και την προώθηση ειρηνικής συμβίωσης.

Υπάρχουν κάποιες εισηγήσεις/προτάσεις μέσα από τα άρθρα του βιβλίου, ποιες είναι οι βασικές; Οι βασικές εισηγήσεις που προκύπτουν μέσα από τον τόμο είναι ότι για να καταστεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα σύγχρονο, κοσμικό και ευρωπαϊκό πρέπει να αναδιαμορφωθούν τα αναλυτικά προγράμματα, η διδακτέα ύλη, το διδακτικό υλικό και οι διδακτικές προσεγγίσεις.

Παρουσίαση του βιβλίου στο Σπίτι της Συνεργασίας, Λευκωσία, Τρίτη 13 Μαρτίου 2018 στις 18:00.