Άρης Βελουχιώτης: Ο θρύλος της Εθνικής Αντίστασης

Στις 15 Ιουνίου 1945 έφυγε για πάντα από τη ζωή ο θρύλος της Εθνικής Αντίστασης, ο Άρης Βελουχιώτης. Το όνομά του εξακολουθεί να συγκινεί, να προκαλεί, να είναι θρύλος. Τόσο η δράση του όσο και οι συνθήκες θανάτου του, ενέπνευσαν το λαό που τον ανήγαγε σε άγιο των φτωχών και των καταπιεσμένων. Το πραγματικό όνομα του Άρη Βελουχιώτη ήταν Αθανάσιος Κλάρας και γεννήθηκε στη Λαμία στις 27 Αυγούστου 1905. Ο Βελουχιώτης ήταν ηγετική μορφή της Εθνικής Αντίστασης κατά την περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής της Ελλάδας, σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη του ΕΛΑΣ και από τους πιο επίμονους υπέρμαχους για τον αντιστασιακό αγώνα και την ελεύθερη διενέργεια δημοψηφίσματος μετά την απελευθέρωση, που θα αποφάσιζε για την επιστροφή του βασιλιά και τον τύπο του πολιτεύματος. Ο Άθ. Κλάρας, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1905 στη Λαμία. Ο πατέρας του Δημήτριος ήταν δικηγόρος. Αποφοίτησε από την Αβερώφειο Γεωργική Σχολή της Λάρισας το 1922. Για σύντομο χρονικό διάστημα εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος στη Δράμα και τα Τρίκαλα.

Κάθοδος στην Αθήνα, μέλος του ΚΚΕ

Το 1924 κατέβηκε στην Αθήνα και ήρθε σε επαφή με κύκλους του ΚΚΕ και σε σύντομο χρονικό διάστημα εντάχθηκε στην κομμουνιστική νεολαία και κατόπιν στο Κόμμα. Από νωρίς άρχισαν οι διώξεις εναντίον του λόγω της ιδεολογικής του επιλογής. Ένα χρόνο μετά την κάθοδό του στην Αθήνα κατατάσσεται στο στρατό και λόγω των γνώσεών του γίνεται δεκανέας Πυροβολικού. Καθαιρέθηκε όμως μόλις έγινε γνωστή η κομμουνιστική του δράση και στάλθηκε σε μονάδα ανεπιθύμητων στο Καλπάκι. Μετά την απόλυσή του αφοσιώθηκε ψυχή τε και σώματι στον αγώνα για τη διάδοση των αρχών του κομμουνισμού με το ψευδώνυμο «Μιζέριας».

Διώξεις και φυλακίσεις

Ο Θανάσης Κλάρας φυλακίστηκε επανειλημμένα και εξορίστηκε πολλές φορές έως το 1940 για την πολιτική του δράση. Το 1936 καταδικάστηκε σε τετραετή φυλάκιση από τη δικτατορία Μεταξά για παράβαση το νόμου 117/36 «Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών». Τον Ιούλιο του 1939 αποφυλακίστηκε από τις φυλακές της Κέρκυρας, αφού προηγουμένως είχε υπογράψει «δήλωση μετανοίας», αποκηρύσσοντας τον κομμουνισμό και το ΚΚΕ, ενέργεια ατιμωτική για έναν κομμουνιστή, που θα τον ακολουθούσε σε όλη του τη ζωή. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου υπηρέτησε στη Μακεδονία ως στρατιώτης του πυροβολικού στο 3ο Σύνταγμα. Μετά την κατάρρευση του μετώπου επέστρεψε στην Αθήνα.

Στην Αντίσταση

Η αντιστασιακή δράση του άρχισε τον Μάιο του 1942, όταν συγκρότησε ομάδα από 15 άνδρες και άρχισε τον αγώνα από το χωριό Δομνίστα της Ευρυτανίας στις 7 Ιουνίου, όπου διακήρυξε πως ο αγώνας γίνεται και κατά των ντόπιων συνεργατών του κατακτητή. Την περίοδο εκείνη απέκτησε και το ψευδώνυμο Άρης Βελουχιώτης, από τον Άρη, τον θεό του πολέμου και το βουνό Βελούχι. Ο Άρης είχε έντονη αντικατοχική δράση αλλά η φήμη του εδραιώθηκε μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου (25-26 Νοεμβρίου 1942), η οποία πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ υπό τον Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα και Άγγλων αξιωματικών. Ο Βελουχιώτης έδρασε κυρίως στη Ρούμελη και στην Πελοπόννησο και πολέμησε ως επικεφαλής του ΕΛΑΣ της περιοχής εναντίον των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας, που αποτελούσαν τις δυνάμεις ασφαλείας της κατοχικής κυβέρνησης Ράλλη. Ιδιαίτερα αιματηρές για τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν οι συγκρούσεις που έγιναν σε πολλές πόλεις της Πελοποννήσου μετά τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν άρχισαν να αποχωρούν οι Γερμανοί. Η Μάχη του Μελιγαλά (13-15 Σεπτεμβρίου 1944) και η επακολουθήσασα σφαγή «επί δικαίων και αδίκων» από τους άνδρες του Άρη εξακολουθεί να διχάζει μέχρι σήμερα.

Άρνηση της Βάρκιζας, σύγκρουση με το ΚΚΕ

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουάριου 1945) υπέγραψε με τον στρατιωτικό αρχηγό του ΕΛΑΣ, Στέφανο Σαράφη, την αποστράτευση των αντάρτικων ομάδων, κατηγόρησε όμως με δριμύτητα την πολιτική ηγεσία του ΕΑΜ για την εσφαλμένη τακτική της, που κατά την άποψή του οδηγούσε στην εγκαθίδρυση των Άγγλων στην Ελλάδα και στη δίωξη των αγωνιστών του ΕΑΜ. Οι θέσεις του Άρη προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του ΚΚΕ το οποίο τον αποκήρυξε, τον κατηγόρησε για τυχοδιωκτισμό και τον χαρακτήριζε ως ύποπτο στοιχείο. Το τραγικό στην όλη ιστορία είναι ότι το ΚΚΕ προχώρησε στη διαγραφή του και από το Κόμμα και η σχετική ανακοίνωση δημοσιεύθηκε την ημέρα που ο Άρης έθετε τέρμα στη ζωή του στη Μεσούντα της Άρτας, κοντά στον Αχελώο.

 

Το τραγικό τέλος

Στις 15 Ιουνίου 1945 ο Άρης με τους άντρες του είχε περικυκλωθεί από τα κυβερνητικά στρατεύματα. Ο Δημήτρης Καραθάνου που ήταν μαζί με τον Άρη στις τελευταίες του στιγμές, αλλά συνέταξε για το ΚΚΕ και την ομώνυμη έκθεση για το θάνατο του Άρη, ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ αυτοκτόνησε με το περίστροφό του και στη συνέχεια ο Τζαβέλας αγκαλιάζοντας τον Άρη αυτοκτόνησε με χειροβομβίδα. Στο βιβλίο του Λευτέρη Αποστόλου για τον Άρη Βελουχιώτη [«Ο Άρης Βελουχιώτης όπως τον γνώρισα», εκδόσεις Φιλίστωρ, 2004] παρατίθεται συνέντευξη του τότε αντάρτη του ΕΔΕΣ Άγγελου Λύκκα, ο οποίος αναφέρει ότι «ο Άρης και ο Τζαβέλας αυτοκτόνησαν με χειροβομβίδα στην κοιλιά». Πάντα σύμφωνα με τον Λύκκα, οι εθνοφύλακες του Βόιδαρου υποχρέωσαν τον συλληφθέντα αντάρτη του τμήματος με το ψευδώνυμο Δράκο να κάνει τους αποκεφαλισμούς των πτωμάτων.

Άλλες πηγές αναφέρουν ότι ο Βελουχιώτης αυτοκτόνησε με περίστροφο [βλ. Τριανταφυλλίδης Κων., «Το μυστικό του Άρη Βελουχιώτη», δημοσίευση σε συνέχειες στην εφημ. Απογευματινή, 1955, και συνέντευξη Βαγγέλη Γκονέζου, όπως αναφέρονται στο Διονύσης Χαριτόπουλος, «Άρης ο αρχηγός των ατάκτων», Β’ έκδοση, Ελληνικά Γράμματα, 2003]. Επίσης ανακοινώσεις του Εθνικού Στρατού ανέφεραν τότε ότι ο Άρης σκοτώθηκε από πυρά των στρατιωτών που τον κατεδίωκαν. Σύμφωνα με τον Τριανταφυλλίδη, η σύγχυση σχετικά με τα αίτια θανάτου του Βελουχιώτη προκλήθηκε επειδή ο Τζαβέλας αυτοκτόνησε ο ίδιος με χειροβομβίδα αγκαλιάζοντας τον ήδη νεκρό Βελουχιώτη. Επίσης εξέταση της κεφαλής του Άρη μετά από ημέρες στα Τρίκαλα, έδειξε θανάσιμο τραύμα από σφαίρα στο δεξί αυτί. Την επόμενη μέρα 16 Ιουνίου το τάγμα εθνοφυλάκων του Βόιδαρου βρήκε τα δύο πτώματα και τα αποκεφάλισε. Τους αποκεφαλισμούς έκανε ο αντάρτης του Άρη με το ψευδώνυμο Δράκος.

Έκοψαν και κρέμασαν τα κεφάλια τους

Μετά το θάνατο των Βελουχιώτη και Τζαβέλα, οι εθνοφύλακες αποφάσισαν να αποκεφαλίσουν τα πτώματα του Άρη και του Τζαβέλα, αναθέτοντας τη δουλειά αυτή στον αντάρτη με το ψευδώνυμο «Δράκος», ο οποίος έκοψε τα κεφάλια τους με σουγιά. Τα κυβερνητικά στρατεύματα μετέφεραν τα κομμένα κεφάλια στο χωριό Μυρόφυλλο, όπου τα επέδειξαν ακουμπισμένα σ’ ένα πεζούλι έξω από το καφενείο του χωριού. Οι παρακρατικοί τραγουδούσαν και χόρευαν. Απ’ εκεί μετακινήθηκαν στα Τρίκαλα.

Τα κρεμασμένα κεφάλια

Στην κεντρική πλατεία Ρήγα Φεραίου κρέμασαν τα δύο κεφάλια από τον φανοστάτη και έμειναν εκεί κρεμασμένα για δύο μέρες. Ήταν πιασμένα με σκοινί από τις άκρες ενός πασσάλου, που δέθηκε πάνω στον πανύψηλο φανοστάτη με τρόπο που να είναι εύκολο να το διακρίνει κανείς ακόμα και μέσα από το πυκνό πλήθος. Το κρέμασμα ακολούθησε γιορτή ζούγκλας, που οι πρωταγωνιστές της συναγωνίζονταν σε επίδειξη ανθρωποβόρων ενστίκτων. Η κανιβαλιστική τελετή κράτησε ολόκληρη τη νύχτα με τους δήμιους να παίζουν νταούλια και ζουρνάδες και να τραγουδούν Βασιλικά θούρια. Δύο μέρες μετά έφτασε στα Τρίκαλα και ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Ναπολέων Ζέρβας, θανάσιμος εχθρός του Βελουχιώτη και μακρινός του ξάδελφος. Συνεχάρη τους εθνοφύλακες για το κατόρθωμά τους να εξοντώσουν τον «αρχιληστή» και «αρχισυμμορίτη». Τα κεφάλια είχαν φυλαχτεί στη Διεύθυνση Χωροφυλακής με αλάτι και πάγο μέσα σε τσίγκινο τενεκέ

Αγνοούνται τα σώματά τους

Κανείς δεν ξέρει την τύχη που είχαν τελικά τα κρανία και τα πτώματα. Στις εφημερίδες της εποχής γράφτηκε πως τα κεφάλια μεταφέρθηκαν ταριχευμένα στην Αθήνα. Για τις σορούς δεν υπάρχει κάποια αναφορά. Μπορεί να πετάχτηκαν στον Αχελώο. Μπορεί πάλι να έγινε περιφορά τους στα χωριά για να παραδοθούν τελικά βορά στα όρνια και τα αγρίμια. Το βέβαιο είναι ότι δεν τάφηκαν.

Η αποκατάσταση από το ΚΚΕ

Μετά από 66 χρόνια, το 2001, το ΚΚΕ αποκατέστησε τον Άρη Βελουχιώτη. Το μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Τηλέμαχος Δημουλάς, μιλώντας στην ειδική εκδήλωση που διοργανώθηκε, τόνισε ότι «δεν καταδικάστηκε η γνώμη του Άρη Βελουχιώτη από το ΚΚΕ αλλά η επιμονή του σε μια πρακτική που δεν ήταν σύμφωνη με τις αρχές οργάνωσης και λειτουργίας του κόμματος». Όπως εξήγησε, «δεν εξέφραζε άλλη στρατηγική αντίληψη από εκείνη που είχε το ΚΚΕ και το ΕΑΜ τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Επέλεξε την ένοπλη πάλη και καταδίκασε τη συμφωνία της Βάρκιζας. Ως προς αυτό δικαιώθηκε και αυτό δεν το λέμε σήμερα για πρώτη φορά».

Μιχάλη Μιχαήλ