Ποιο είναι το μέλλον της Ευρώπης;

Ποιο είναι το μέλλον της Ευρώπης; «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί ως διά μαγείας ούτε με βάση ένα γενικό σχέδιο. Θα οικοδομείται με συγκεκριμένα επιτεύγματα που πρώτα θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη». Αυτό δήλωσε ο Robert Schuman στην περίφημη διακήρυξή του της 9ης Μαΐου 1950, που έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Μετά από 60 χρόνια, τα λόγια του είναι επίκαιρα όσο ποτέ. Η αλληλεγγύη μεταξύ των λαών και των εθνών της Ευρώπης πρέπει να προσαρμόζεται συνεχώς για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που θέτει ο μεταβαλλόμενος κόσμος. Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ήταν ένα μεγάλο επίτευγμα, αλλά δεν ήταν αρκετό.

Για να λειτουργήσει η αγορά αποτελεσματικά, έπρεπε να επινοηθεί το ευρώ, το οποίο εμφανίστηκε το 1999. Για τη διαχείριση του ευρώ και για να διασφαλιστεί η σταθερότητα των τιμών, ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: όμως, η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009 και η κρίση χρέους το 2010 έδειξαν ότι το ευρώ είναι ευάλωτο στις επιθέσεις διεθνών κερδοσκόπων. Αυτό που χρειάζεται, εκτός από την ΕΚΤ, είναι ο συντονισμός των εθνικών οικονομικών πολιτικών, ένας πολύ στενότερος συντονισμός από αυτόν που ασκείται σήμερα από την Ευρωομάδα.

Θα θέσει, λοιπόν, η ΕΕ σύντομα σε εφαρμογή σχέδια για μια πραγματικά κοινή οικονομική διακυβέρνηση; Ο Jean Monnet, ο μεγάλος αρχιτέκτονας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, έκλεινε τα απομνημονεύματά του το 1976 με την ακόλουθη διαπίστωση: «Τα κυρίαρχα έθνη του παρελθόντος δεν μπορούν πλέον να επιλύουν τα προβλήματα του παρόντος: δεν μπορούν να διασφαλίσουν τη δική τους πρόοδο ούτε να ελέγξουν το μέλλον τους. Και η ίδια η Κοινότητα είναι μόνο ένα στάδιο στην πορεία προς τον οργανωμένο κόσμο του αύριο».

Δεδομένης της σημερινής παγκόσμιας οικονομίας, πρέπει να θεωρήσουμε ήδη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει πλέον πολιτική σημασία; Ή μήπως πρέπει μάλλον να αναρωτηθούμε πώς θα απελευθερώσουμε το πλήρες δυναμικό μισού δισεκατομμυρίου και πλέον Ευρωπαίων που έχουν τις ίδιες αξίες και συμφέροντα;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να έχει σύντομα περισσότερα από 30 κράτη μέλη, με πολύ διαφορετικές ιστορίες, γλώσσες και πολιτισμούς. Μπορεί μια τόσο πολύμορφη οικογένεια εθνών να αποτελέσει μια κοινή πολιτική «δημόσια σφαίρα»; Μπορούν οι πολίτες της να αναπτύξουν μια κοινή αντίληψη ότι «είναι Ευρωπαίοι» ενώ θα παραμένουν βαθιά προσηλωμένοι στη χώρα τους, την περιοχή και την τοπική κοινότητά τους; Ίσως να μπορούν, εάν τα σημερινά κράτη μέλη ακολουθήσουν το παράδειγμα της πρώτης Ευρωπαϊκής Κοινότητας, της ΕΚΑΧ, η οποία γεννήθηκε από τα συντρίμμια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ηθική νομιμοποίησή της βασιζόταν στη συμφιλίωση και την εδραίωση της ειρήνης ανάμεσα σε πρώην εχθρούς. Υιοθέτησε την αρχή ότι όλα τα κράτη μέλη, μεγάλα ή μικρά, είχαν ίσα δικαιώματα και σέβονταν τις μειονότητες. Θα είναι δυνατό να συνεχιστεί η προσπάθεια ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με τον ισχυρισμό ότι όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και οι λαοί τους επιθυμούν το ίδιο πράγμα; Ή θα κάνουν οι ηγέτες της ΕΕ εκτενέστερη χρήση των διατάξεων για την «ενισχυμένη συνεργασία», σύμφωνα με τις οποίες περιστασιακά ομάδες κρατών μελών θα βαδίσουν μπροστά χωρίς τους υπόλοιπους προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση; Εάν ρυθμίσεις αυτού του τύπου αποτελέσουν συνήθη πρακτική, θα οδηγηθούμε σε μια Ευρώπη κατ’ επιλογή ή «μεταβλητής γεωμετρίας», όπου το κάθε κράτος μέλος θα μπορεί να διαλέγει αν θα εφαρμόσει μια συγκεκριμένη πολιτική ή αν θα συμμετέχει σε ένα συγκεκριμένο θεσμικό όργανο.

Η λύση αυτή μπορεί να φαίνεται ελκυστικά απλή, θα σηματοδοτούσε ωστόσο την αρχή του τέλους για την ΕΕ, η οποία εργάζεται για τα κοινά συμφέροντα των κρατών μελών της, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, και έχει ως βάση την έννοια της αλληλεγγύης, που σημαίνει επιμερισμό των εξόδων, αλλά και των πλεονεκτημάτων. Σημαίνει ότι υπάρχουν κοινοί κανόνες και κοινές πολιτικές. Οι εξαιρέσεις, οι παρεκκλίσεις και οι δυνατότητες μη συμμετοχής πρέπει να είναι εξαιρετικά περιορισμένες και μικρής διάρκειας.

Μπορεί, ορισμένες φορές, να είναι απαραίτητες οι μεταβατικές ρυθμίσεις και οι περίοδοι σταδιακής ένταξης. Αν όμως όλα τα κράτη μέλη δεν παραμείνουν προσηλωμένα στους ίδιους κανόνες και δεν εργαστούν για να επιτύχουν τους ίδιους στόχους, η αλληλεγγύη θα πάψει να υπάρχει και τα πλεονεκτήματα μιας ισχυρής και ενωμένης Ευρώπης θα εξανεμιστούν.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy