Άθλοι του Ηρακλή: Θαμμένο το σπουδαίο ψηφιδωτό – Κτηματολόγιο & Τμήμα Αρχαιοτήτων ανταλλάσσουν αιχμές

• «Άθλοι» της γραφειοκρατίας για τους Άθλους του Ηρακλή
• Παραμένει θαμμένο το σπουδαίο ψηφιδωτό, ενώ Κτηματολόγιο και Τμήμα Αρχαιοτήτων ανταλλάσσουν αιχμές

 

Του Τάσου Περδίου

 

Ο κρατικός μηχανισμός στα χειρότερά του εμφανίζεται και στην περίπτωση της ανάδειξης του περίφημου ψηφιδωτού που αποτυπώνει μεγαλοπρεπώς τους Άθλους του Ηρακλή στη Λάρνακα. Παρ’ όλον ότι το ερχόμενο καλοκαίρι θα συμπληρωθούν τρία χρόνια από την πολύ σπουδαία ανακάλυψη και μολονότι υπάρχουν μεγάλα σχέδια για πολύπλευρη αξιοποίηση του αρχαιολογικού θησαυρού, μέχρι στιγμής έχει καταστεί αδύνατο να ολοκληρωθεί η ανασκαφή ώστε να έρθει στο φως ολόκληρο το έργο. Ο λόγος είναι η γραφειοκρατία και οι διαδικασίες που ακολουθούνται κυρίως για την απαλλοτρίωση της παλιάς κατοικίας, κάτω από την οποία εκτείνεται το ψηφιδωτό στην οδό Αγίου Νεοφύτου. Σχεδόν τρία χρόνια μετά την ανακάλυψη των Άθλων του Ηρακλή, οι μόνοι «άθλοι» που πέτυχαν τα αρμόδια κρατικά τμήματα είναι να ανταλλάσσουν αιχμές μεταξύ τους και να καθυστερούν.

 

Αγρόν ηγόρασε από τον Ιούλιο του 2016!

Το θέμα ανακινήθηκε με επιστολή του βουλευτή Λάρνακας του ΔΗΚΟ, Χρίστου Ορφανίδη, προς τον Υπουργό Εσωτερικών στις 15 Νοεμβρίου 2018, σχεδόν δυόμισι χρόνια μετά την αρχαιολογική ανακάλυψη, η οποία, να θυμίσουμε, έγινε τον Ιούλιο του 2016. Στις 14 Νοεμβρίου 2018 το ζήτημα συζητήθηκε στην Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού της Βουλής, όπου διαφάνηκε ότι αφενός η γραφειοκρατία, κυρίως από πλευράς Κτηματολογίου, αφετέρου η οικονομική λιτότητα και η ανεπαρκής στελέχωση του Τμήματος Αρχαιοτήτων κρατούν θαμμένο τον αρχαιολογικό θησαυρό. Το μεγάλο μερίδιο της ευθύνης όμως βαραίνει το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας που έχει αναλάβει τη διεκπεραίωση της απαλλοτρίωσης της εγκαταλελειμμένης κατοικίας, κάτω από την οποία κείτεται το υπόλοιπο του ψηφιδωτού.

Η νεότερη εξέλιξη ήταν απαντητική επιστολή του Υπουργείου Εσωτερικών στην ερώτηση του βουλευτή Ορφανίδη, από την οποία όμως, δυστυχώς, δεν διαφαίνεται άμεση λύση στο πρόβλημα. Στην επιστολή, ημερομηνίας 13 Φεβρουαρίου 2019, το υπουργείο ως πολιτικά προϊστάμενη αρχή του Κτηματολογίου παραδέχεται ότι υπάρχει καθυστέρηση, την οποία αποδίδει στον όγκο εργασίας του Τμήματος. Ταυτόχρονα, όμως, κατηγορεί και το Τμήμα Αρχαιοτήτων ως απαλλοτριώνουσα αρχή ότι δεν επέδειξε το ανάλογο ενδιαφέρον για ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως σημειώνει.

 

Μόνη λύση η επίταξη

Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών, μετά τη δημοσίευση της νέας γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης της οικίας από το Τμήμα Αρχαιοτήτων στις 23 Νοεμβρίου 2018, οι ιδιοκτήτες τού υπό απαλλοτρίωση ακινήτου ενημερώθηκαν προσωπικά για το ύψος της αποζημίωσης που προσφέρει το κράτος, με την οποία όμως δεν συμφωνούν. Ως εκ τούτου, θέση του Υπουργείου Εσωτερικών είναι ότι η μόνη οδός είναι ο καθορισμός του ποσού της αποζημίωσης από το Δικαστήριο. Αυτό όμως σημαίνει νέες μεγαλύτερες καθυστερήσεις εξ ου και το Υπουργείο Εσωτερικών εκτιμά ότι ο μόνος τρόπος άμεσης απόκτησης κατοχής του ακινήτου είναι μέσω επίταξης με σχετικό διάταγμα επίταξης, σύμφωνα με τον Περί Επιτάξεως Ιδιοκτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας Νόμο 21/62. Η διαδικασία αυτή δεν έχει μέχρι σήμερα ενεργοποιηθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.

Τμήμα του μεγάλου ψηφιδωτό που απεικονίζει τους Άθλους του Ηρακλή ανακαλύφθηκε στις 12 Ιουλίου 2016, στο πλαίσιο των εκσκαφών για το αποχετευτικό σύστημα της Λάρνακας. Βρίσκεται στην οδό Αγίου Νεοφύτου στην περιοχή του αρχαίου Κιτίου και σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων είναι ένα εύρημα μεγάλης αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας, καθώς είναι το μοναδικό ψηφιδωτό με εικονιστικές παραστάσεις που έχει βρεθεί στην πόλη της Λάρνακας. Χρονολογείται στη ρωμαϊκή περίοδο και απεικονίζει σε πίνακες σκηνές από τους άθλους του Ηρακλή. Το ψηφιδωτό αποτελεί τμήμα ενός εκτεταμένου χώρου με κατάλοιπα από τον οικισμό των ρωμαϊκών χρόνων του Κιτίου και τόσο τα άλλα κατάλοιπα όσο και το ψηφιδωτό μαρτυρούν ότι η περιοχή αποτελούσε ένα κεντρικής σημασίας σημείο στην πόλη του Κιτίου των ρωμαϊκών χρόνων.

Μετά την ανακάλυψη, το Τμήμα Αρχαιοτήτων ολοκλήρωσε την ανασκαφή του ψηφιδωτού στον ελεύθερο από κτίρια και υπηρεσίες χώρο και αναμένει την ολοκλήρωση της διαδικασίας απαλλοτρίωσης της διπλανής ακατοίκητης οικίας, κάτω από την οποία εκτείνεται το υπόλοιπο.

Όταν ολοκληρωθεί η απαλλοτρίωση του τεμαχίου και η κατεδάφιση της παλιάς οικίας που βρίσκεται σ’ αυτό, θα ακολουθήσει ανασκαφή, ώστε να ανευρεθούν, εάν υπάρχουν, σωζόμενα τμήματα του ψηφιδωτού. Για προστασία του ψηφιδωτού, μέχρι να καταστεί δυνατή η συνέχιση της ανασκαφής, το αποκαλυμμένο τμήμα του καλύφθηκε με βάση την ενδεικνυόμενη μέθοδο προστασίας και συντήρησης ευρημάτων αυτού του τύπου, ώστε να προστατευτεί από περιβαλλοντικούς και ανθρωπογενείς κινδύνους.

Πάνω από αυτό τοποθετήθηκε επίσης προσωρινό στέγαστρο. Όταν πραγματοποιηθεί η ανασκαφή εντός τού υπό απαλλοτρίωση τεμαχίου, θα είναι δυνατό να συλλεγούν και αξιολογηθούν τα δεδομένα, ώστε να αποφασιστεί πού και πώς θα διατηρηθεί το μνημείο, ώστε να αναδειχθεί, στον μέγιστο δυνατό βαθμό, η μεγάλη του αρχαιολογική και ιστορική σημασία με πιθανότερο σενάριο τη δημιουργία επιτόπου ειδικού εκθεσιακού χώρου.

 

Μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού

Η ανάδειξη του ψηφιδωτού με τους άθλους του Ηρακλή είναι πλέον μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού που αποβλέπει στη μετατροπή της ευρύτερης περιοχής του αρχαίου Κιτίου σ’ ένα μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο, το οποίο εκτιμάται ότι θα εκτοξεύσει την ελκυστικότητα της Λάρνακας ως τουριστικού προορισμού μεταξύ άλλων. Ήδη ως γνωστόν έχει τροχιοδρομηθεί η διαδικασία πλήρους ανάδειξης του αρχαίου λιμανιού του Κιτίου που είναι θαμμένο κάτω από τα γήπεδα τένις. Τα γήπεδα μετακομίζουν σύντομα σε καινούργιες εγκαταστάσεις που κατασκευάζονται πίσω από το Κοινοτικό Κέντρο στην περιοχή Αγίου Λαζάρου και έτσι ανοίγει ο δρόμος για ολοκλήρωση της ανασκαφής του αρχαίου λιμανιού από τη γαλλική αρχαιολογική αποστολή. Έτσι θα μπορέσει να προχωρήσει ο σχεδιασμός για δημιουργία του Αρχαιολογικού Πάρκου, στη βάση της μελέτης και προσχεδίων που έχουν ετοιμαστεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Γαλλικής Πρεσβείας και το Δήμο Λάρνακας.

Ο σχεδιασμός όμως είναι ευρύτερος. Όπως αποκάλυψε στη συνέντευξη του στη «Χαραυγή» ο δήμαρχος Λάρνακας, Ανδρέας Βύρας, στις 17 Φεβρουαρίου, ένα από τα δέκα νέα έργα τα οποία έχουν μπει σε τροχιά άμεσης ωρίμανσης είναι η ανάπλαση της περιοχής περιμετρικά της Χρυσοπολίτισσας και η σύνδεσή της με το αρχαίο Κίτιο. Οι εργασίες που θα γίνουν θα αναδείξουν τη συγκεκριμένη εκκλησία, που αποτελεί αρχαίο μνημείο, θα την ενώσουν με το αρχαίο Κίτιο και το αρχαίο λιμάνι και θα αναζωογονήσουν την περιβάλλουσα περιοχή, σύμφωνα με τον δήμαρχο.

 

Στο φως και το Ιερό των Καμηλαρκών

Πρόσφατα, στην ευρύτερη περιοχή είδε το φως ένα άλλο σημαντικό αρχαιολογικό μνημείο, το περίφημο «Ιερό των Καμηλαρκών». Σύμφωνα με την Υπουργό Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, Βασιλική Αναστασιάδου, το λεγόμενο «Ιερό των Καμηλαρκών» εντοπίστηκε και ανασκάφτηκε το 1894 από τον Βρετανό αρχαιολόγο J.L. Myres. Οι ανασκαφές αυτές εντόπισαν στην περιοχή Καμηλάρκα (σημερινή συμβολή οδών Τεύκρου και Νικόδημου Μυλωνά) τα θεμέλια ενός ιερού αρκετά κατεστραμμένα και έναν αποθέτη με πολλά θραύσματα, από λίθινα και πήλινα αγάλματα και ειδώλια. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το γεγονός ότι ο χώρος γειτνίαζε με το τείχος της πόλης (τη βορειοδυτική του πλευρά) και πιθανώς να βρισκόταν κοντά σε μια από τις πύλες εισόδου στην πόλη, μαρτυρεί ότι επρόκειτο για ένα σημαντικό ιερό.  Ακολούθως, κατά τις εκσκαφές του αποχετευτικού συστήματος στην οδό Τεύκρου βρέθηκαν διάφορα λιθόκτιστα αρχιτεκτονικά στοιχεία (τοίχοι, δάπεδα). Δεδομένου, όμως, του αποσπασματικού χαρακτήρα που έχουν οι σωστικές ανασκαφές στο αποχετευτικό και της ανάγκης περιορισμού, κατά το δυνατόν, εντός των προγραμματισμένων τομών, δεν ήταν δυνατό να διευκρινιστεί αν αυτά τα στοιχεία ανήκουν στον ίδιο χώρο που ανασκάφτηκε το 1894. Εντούτοις, στον ίδιο χώρο, ανευρέθηκαν και αρκετά πήλινα ειδώλια γυναικείου τύπου, τα οποία είναι πιθανό να προέρχονται από το ιερό των Καμηλαρκών, σημειώνει η κα Αναστασιάδου.