Αύρα Σιδηροπούλου: Γυναίκες εξακολουθούν να εισπράττουν την ίδια υποτίμηση με τη Νόρα του Ίψεν

Ορίζοντας/Συναντήσεις

Δεν είναι λίγες οι γυναίκες που εξακολουθούν να εισπράττουν την ίδια υποτίμηση με τη Νόρα του Ίψεν

Το Κουκλόσπιτο, αποτελεί μια διαρκή υπενθύμιση του χρέους μας προς τον εαυτό μας

Ο Αντώνης Γεωργίου συζητά με την Αύρα Σιδηροπούλου που σκηνοθετεί στην ΕΘΑΛ το Κουκλόσπιτο του Ίψεν

 

Προτιμάτε να σκηνοθετείτε κλασικά κείμενα ή σύγχρονα έργα; Τα αντιμετωπίζετε με διαφορετικό τρόπο;

Και τα δύο. Οφείλω όμως να ομολογήσω πως υπάρχει κάτι πραγματικά συναρπαστικό στην προσπάθεια να φέρεις το κλασικό στο «τώρα.» Αυτά τα «ιερά» κείμενα είναι δώρα αλλά και παγίδες: οφείλεις καταρχήν να εντοπίσεις τον κειμενικό πυρήνα που παραμένει αμετάβλητος στον χώρο και στον χρόνο. Αντίστροφη και αντίστοιχα σύνθετη είναι η διαδικασία «διαχρονοποίησης» του σύγχρονου έργου: και εδώ, η αναζήτηση αφορά τον πυρήνα του έργου, την κυρίαρχη δραματική κατάσταση που ακουμπάει πάνω σε βασικά ανθρώπινα ερωτήματα. Η έννοια του σύγχρονου λειτουργεί στην ουσία ως ένα βαρόμετρο συνάφειας, που θα επιτρέψει να κουμπώσουν οι λέξεις στην πολιτική και κοινωνική συνθήκη των ημερών. Από εκεί και πέρα, η διαδικασία παραμένει η ίδια. Ψάχνω πάντα την πόρτα που θα μας επιτρέψει (σε μένα, στην ομάδα, στο κοινό) να περάσουμε μέσα από αυτό το τούνελ της ερμηνείας στο φως μιας κάποιας συναισθηματικής και νοητικής μετατόπισης.

 

Γιατί Ίψεν και ειδικά αυτό το έργο, το «Κουκλόσπιτο», πόσο σύγχρονο παραμένει και τι απαντάτε σε όσους το θεωρούν «ξεπερασμένο»;

Καταρχήν, είναι τεράστια πρόκληση για έναν σκηνοθέτη σήμερα να σταθεί απέναντι στον «Πατέρα του Ρεαλισμού». Η γραφή του Ίψεν είναι γεμάτη εσωτερικές ανατροπές και συνεχείς αποκαλύψεις, και πρέπει να σκάψεις πολύ βαθιά για να τις φέρεις στο φως. Είναι απαραίτητο να παρουσιάζονται τα κείμενα αυτά σήμερα, να επενδύουμε δηλαδή στους κλασικούς γιατί οι αλήθειες τους είναι πάντοτε διατυπωμένες με απόλυτη διαύγεια και θάρρος. Το Κουκλόσπιτο, εν προκειμένω, αποτελεί μια διαρκή υπενθύμιση του χρέους μας προς τον εαυτό μας.

 

Ο κάθε χαρακτήρας κινείται στην κόψη του ξυραφιού, ανάμεσα στο κοινωνικά αποδεκτό και τη δική του αλήθεια. Ο Ίψεν μάς δείχνει ότι αυτή η ισορροπία τρόμου δεν μπορεί να συνεχίσει για πάντα. Προσωπικά νιώθω ελεύθερη μόνο όταν καταφέρω να βουτήξω βαθιά μέσα στους φόβους μου. Το να αναμετρηθούμε με την αμφιβολία και το άγνωστο είναι η βασικότερη ευθύνη στον εαυτό μας.

 

Προχωρήσατε σε διασκευή του έργου. Είναι απαραίτητο τα κλασικά έργα να διασκευάζονται ή να προσαρμόζονται για το σήμερα;

Το βασικό εργαλείο κάθε καλλιτέχνη είναι η εποχή του. Από αυτήν προέρχεται και σε αυτήν απευθύνεται. Κάθε καινούριο ανέβασμα είναι μια τεράστια ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε μια ιστορικότητα που μεταλλάσσεται, με απόλυτη συναίσθηση, ωστόσο, ότι οι θεμελιώδεις ανθρώπινοι νόμοι που την δομούν παραμένουν ίδιοι. Μπήκα στην πρόβα έχοντας αποφασίσει να αφήσω τον Ίψεν στο δωμάτιο μαζί μας, χωρίς φόβο αλλά με αγάπη. Μέσα στο εξαιρετικά (συμ)πιεσμένο πρόγραμμα των δοκιμών, αφιερώσαμε το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς μας στο κείμενο, το οποίο, από την αρχική μεταφρασμένη μορφή του, πέρασε από πολλά και συχνά επώδυνα στάδια δραματουργικής ανάλυσης και επεξεργασίας. Καταλήξαμε σε μία ανάγνωση που επιχειρεί να συμφιλιώσει το δίπολο «πίστη/υπακοή στον συγγραφέα»-«σκηνοθετική ελευθερία». Δεν έχω αποφασίσει αν πρόκειται τελικά για διασκευή ή απλώς για μία πιο σύγχρονη απόδοση του έργου –τα όρια της διασκευής είναι πολύ ρευστά, άλλωστε.

 

Ποια η σκηνοθετική σας προσέγγιση; Θεωρείτε ότι στο θέατρο και ειδικά σε έργα με τέτοια θεματολογία υπάρχει γυναικεία και αντρική προσέγγιση;

Με ενδιαφέρει πρωτίστως το ανθρώπινο, η υπαρξιακή ουσία της αναζήτησης, κάτι που υπερβαίνει το φύλο. Ο φόβος για το άγνωστο, η ανάγκη για ψυχική επαφή, η μοναξιά και η λαχτάρα να υπερπηδήσουμε τις ανασφάλειές μας για να κερδίσουμε ένα μικρό κομμάτι ελευθερίας, όλα αυτά είναι κυτταρικά συστατικά ανδρών και γυναικών. Το να προσεγγίσω το έργο μέσα από μια ακτιβιστική φεμινιστική ματιά δεν θα μου πρόσφερε κάτι περισσότερο, γιατί το ίδιο το έργο είναι ύμνος στα ανθρώπινα δικαιώματα –των γυναικών και των ανδρών, των ενηλίκων και των παιδιών.

 

Πως ήταν η συνεργασία με τους ηθοποιούς; Τι είναι το ζητούμενο για ένα σκηνοθέτη να πετύχει στη σχέση μαζί τους;

Ήταν εξαιρετικά δημιουργική για μένα, ελπίζω και για εκείνους. Είχα την ευτυχία να δουλέψω με ηθοποιούς που δέχτηκαν να με ακολουθήσουν σε αυτή την αναζήτηση του τώρα μέσα από μία πιο λιτή, αφαιρετική φόρμα. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στη Βασιλική Κυπραίου, η οποία έφτιαξε την Νόρα που πάντοτε ονειρευόμουν να συναντήσω σκηνικά. Την ευγνωμονώ για το αλάνθαστο ένστικτο αλλά και την «εμμονή» της με το τι κρύβεται πίσω από κάθε λέξη, κάθε σιωπή του κειμένου.

 

Από την ακαδημαϊκή γνώση στην πρακτική και αντίστροφα βέβαια.  Πόσο βοηθά και πόσο δυσκολεύει η ακαδημαϊκός την  σκηνοθέτιδα;

Πλέον όλο και λιγότερο, αν και υπάρχουν στιγμές που η συνύπαρξη –κυρίως σε πρακτικό επίπεδο— είναι δύσκολη. Διακρίνω δυστυχώς μία αμοιβαία καχυποψία (από τους ακαδημαϊκούς για την καλλιτέχνη, από τους καλλιτέχνες για την πανεπιστημιακό) για αυτή τη διττή μου ταυτότητα, μια φοβική αντίληψη που θεωρώ πολύ ξεπερασμένη. Η θεωρητική πλαισίωση μπορεί να σπρώξει τη σκηνοθετική ματιά πιο πέρα, στο λιγότερο αναμενόμενο, να διευρύνει τα ερευνητικά μονοπάτια στην πρόβα. Σίγουρα όμως και η καλλιτέχνης υποστηρίζει το ακαδημαϊκό κομμάτι. Για παράδειγμα, όταν ανακαλύπτω κάτι στην πρόβα ή σε μία συζήτηση με τον σκηνογράφο ή τον μουσικό μου, σπεύδω να το μοιραστώ με τους φοιτητές μου. Αυτή η αλληλοτροφοδότηση είναι πολύτιμη όταν διδάσκεις θέατρο. Είναι συγκινητικό να ξέρω ότι τώρα που διδάσκω Το Κουκλόσπιτο στο Μεταπτυχιακό μας, βασανίζομαι από τις ίδιες αγωνίες με τους φοιτητές μου, μοιράζομαι τις ίδιες απορίες. Αυτή η κοινή μας αναζήτηση κάνει το μάθημα πολύ πιο ζωντανό.

Συντελεστές

Μετάφραση /σκηνοθεσία: Αύρα Σιδηροπούλου, Σκηνικά/ κοστούμια: Γιώργος Τενέντες, Μουσική σύνθεση: Βάνιας Απέργης, Σχεδιασμός φωτισμών: Αλεξάντερ Γιότοβιτς, video art: Άρτεμις Τζάβρα Bulloch

Παίζουν: Βασιλική Κυπραίου, Νεοκλής Νεοκλέους, Θανάσης Δρακόπουλος, Φώτης Αποστολίδης, Μυρτώ Κουγιάλη, Μαρία Πόβη, Λεωνίδας Έλληνας

Οι παραστατικές τέχνες στην Κύπρο βλέπετε να διαιωνίζουν ή αποδομούν έμφυλα στερεότυπα;

Έχω την αίσθηση ότι πνέει αέρας ανανέωσης, κάτι που είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο. Παρακολουθώ την τάση των νέων σχημάτων να επανεξετάζουν παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους στην Κυπριακή σκηνή του 21^ου αιώνα. Η ασφυξία που επιβάλλουν οι κοινωνικά επιβεβλημένες ταυτότητες φαίνεται ότι σταδιακά να αποδομείται μέσα από τη σύγχρονη θεατρική γραφή, τις νέες παραστασιακές φόρμες, αλλά και τις επιλογές ρεπερτορίου των κρατικών και ελεύθερων σκηνών.

Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνουμε για ξεπεραστούν τέτοιες και άλλες προκαταλήψεις στο χώρο του θεάτρου αλλά και της κοινωνίας;

Να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας ως θεατές να μετατοπιστούμε, να ακούσουμε τον «άλλο», να ανοίξουμε τα μάτια μας στο τι συμβαίνει γύρω μας. Ως άνθρωποι του θεάτρου οφείλουμε να μεταφέρουμε τον παλμό της κοινωνίας, «επιβάλλοντας» μια πιο κριτική ματιά στα πράγματα. Είναι επίσης σημαντικό να ξεκινήσει η συζήτηση για το τι σημαίνει «πολιτικό θέατρο» σήμερα, να αναζητήσουμε περισσότερο διαδραστικούς τρόπους για να βάλουμε την τέχνη πιο δυναμικά στον δημόσιο χώρο και έτσι να θέσουμε επί τάπητος κάποια από τα σοβαρά ζητήματα που αντιμετωπίζει η παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας σήμερα.

 Μια Νόρα της εποχής μας πώς θα ενεργούσε πιστεύετε; 

Με πολύ πόνο και συναισθηματικά πισω-γυρίσματα, με δεκάδες αναπάντητα ερωτηματικά, με το βλέμμα στο κενό. Ακριβώς δηλαδή όπως η Νόρα στην εποχή της. Αυτό είναι που κάνει το έργο τόσο σπουδαίο. Δεν είναι λίγες οι γυναίκες στον 21^ο αιώνα που εξακολουθούν να εισπράττουν την ίδια υποτίμηση με την Νόρα του Ίψεν και παλεύουν διαρκώς ώς ότου κάνουν την υπέρβαση.

Προσωπικά τι σας συγκινεί σε αυτό το έργο;

Οι δύσκολες αποφάσεις. Ο κάθε χαρακτήρας κινείται στην κόψη του ξυραφιού, ανάμεσα στο κοινωνικά αποδεκτό και τη δική του αλήθεια. Ο Ίψεν μάς δείχνει ότι αυτή η ισορροπία τρόμου δεν μπορεί να συνεχίσει για πάντα. Προσωπικά νιώθω ελεύθερη μόνο όταν καταφέρω να βουτήξω βαθιά μέσα στους φόβους μου. Το να αναμετρηθούμε με την αμφιβολία και το άγνωστο είναι η βασικότερη ευθύνη στον εαυτό μας.

Τεχνοχώρος της ΕΘΑΛ

17 Νοεμβρίου, 18:30

Θέατρο Αποθήκες ΘΟΚ:

20, 21, 22 Νοεμβρίου, 8.30μ.μ.|