Αύρα Σιδηροπούλου: Οι κοινωνίες εξακολουθούν να λειτουργούν ως μηχανή που καταβροχθίζει 

Συναντήσεις/ Ορίζοντας/ Φωτογραφίες Παναγιώτης Μηνά

Αύρα Σιδηροπούλου: Οι κοινωνίες εξακολουθούν να λειτουργούν ως μηχανή που καταβροχθίζει 

 Ο Αντώνης Γεωργίου συναντά την Αύρα Σιδηροπούλου που σκηνοθετεί στη Νέα Σκηνή του ΘΟΚ το Machinal της Σόφι Τρέντγουελ.

Να εδραιωθούν πιο διαυγείς αντιλήψεις για τη γυναικεία ταυτότητα

Πώς θα περιγράφατε το Machinal ; 

Πρόκειται για ένα έργο-σπουδή πάνω στην ανθρώπινη ανάγκη για ουσιαστική σύνδεση και επικοινωνία. Η εξπρεσιονιστική γραφή της Αμερικανίδας Sophie Treadwell, διαποτισμένη από τους ρυθμούς της πόλης, την «μεταλλική» αντήχηση, τη στίξη της αποξένωσης, συμπυκνώνει τη σύγχρονη ανθρώπινη εμπειρία και μας υπενθυμίζει ότι ο αγώνας για αυτοπροσδιορισμό και αυτόβουλη δράση ήταν ανέκαθεν στρωμένος με αγκάθια. Τόσο ο λόγος, με όλες του τις ασυνέχειες και τις αμφισημίες όσο και η ιδιαίτερη, σπονδυλωτή φόρμα του έργου φιλοξενούν μία τεράστια υπαρξιακή αγωνία.

Τι είναι αυτό που σας έκανε να «θυμηθείτε» αυτό το έργο του 1928;

Το έργο αυτό μου είχε κάνει φοβερή εντύπωση όταν το είχα πρωτοδιαβάσει, στη Nέα Yόρκη, χρόνια πριν. Αποτύπωνε μοναδικά το συναίσθημα της ασφυκτικής πίεσης που χαρακτήριζε τους χαοτικούς ρυθμούς της Μητρόπολης, τα χρώματα και τους ήχους της. Η πρόταση να σκηνοθετήσω το Machinal ήρθε σε μια μοναδική συγκυρία, όταν αναδύθηκαν έντονα ζητήματα που αφορούν τη στάση και τις αντιλήψεις της κοινωνίας απέναντι στις γυναίκες. Ωστόσο, αν και το γυναικείο ζήτημα είναι κεντρικής σημασίας στο έργο, η παράσταση επιχειρεί να διευρύνει τον προβληματισμό ως προς το γεγονός ότι οι κοινωνίες εξακολουθούν να λειτουργούν ως μηχανή που καταβροχθίζει όλους όσοι επιμένουν να αναζητούν μια αυθεντική ζωή. Λίγα έχουν αλλάξει από την εποχή της Τρέντγουελ: η κοινωνία διαρκώς μας κρίνει και μας καταδικάζει να συμμορφωνόμαστε με το απρόσωπο, το μέτριο, το ασφαλές, το αναμενόμενο.

 Πρόκειται για ένα έργο-σπουδή πάνω στην ανθρώπινη ανάγκη για ουσιαστική σύνδεση και επικοινωνία.

Η συγγραφέας του έργου Σόφι Τρέντγουελ ήταν επίσης μια σημαντική μορφή της γυναικείας χειραφέτησης;

Η Τρέντγουελ υπήρξε σημαντική μορφή για το φεμινιστικό κίνημα των Η.ΠΑ., αφού μαζί με δεκάδες άλλες γυναίκες της εποχής της αψήφησε την πατριαρχική δομή της κοινωνίας με σκοπό την προώθηση της αυτονομίας των γυναικών. Ως δημοσιογράφος και καλλιτέχνης, έζησε μία μη συμβατική ζωή, ενώ επικεντρώθηκε στον αγώνα των γυναικών για το δικαίωμα της ψήφου και την ανάγκη να ορίζουν οι ίδιες τη ζωή τους. Το να ακουστεί η γυναικεία φωνή σε όλες της τις εντάσεις αποτελεί βασική στόχευση σε όλο το συγγραφικό της έργο.

Μπορούμε να πούμε ότι αν και πολυπρόσωπο το έργο στη σύλληψη, είναι ουσιαστικά ένα έργο με δύο πρόσωπα: μια Πόλη και μια Γυναίκα; Ποια ήταν η σκηνοθετική γραμμή σας;

Απέναντι στη Γυναίκα στέκονται οι διαφορετικές εκφάνσεις της κοινωνικής υπόστασης που καθορίζουν τη ζωή της. Εν τω μέσω έντονης καπιταλιστικής ανάπτυξης, η Πόλη  αναδύεται ως μία εμπειρία που καταπίνει την ατομικότητα, ρουφάει τον ζωτικό αέρα και συνθλίβει τις μονάδες της. Στο έργο κυριαρχούν εικόνες από την καθημερινή ρουτίνα στο μετρό, τα απρόσωπα γραφεία, από ανθρώπους που μιλούν ο ένας πάνω από τον άλλον και επικοινωνούν με φτηνά κλισέ. Παρόλο που η Τρέντγουελ στηλιτεύει τον Αμερικανικό τρόπο στο κατώφλι του Μεγάλου Κραχ, το πορτρέτο της Νέας Γυναίκας ζωγραφίζεται με όρους οικουμενικούς.

Το σημαντικό είναι να προκύψουν και να εδραιωθούν διαφορετικές και πιο διαυγείς αντιλήψεις για τη γυναικεία ταυτότητα ευρύτερα.

Ένα έργο που εστιάζει στη γυναικεία ταυτότητα και εμπειρία. Πώς ορίζουμε σήμερά αυτούς τους όρους;

Οι ορισμοί αυτοί δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα –οτιδήποτε ξεχωρίζει/απομονώνει  παραπέμπει συνήθως σε μειωτικές αποχρώσεις της ταυτότητας.

Η γυναίκα ανέκαθεν καθοριζόταν από τους ρόλους της κόρης, συζύγου και μητέρας. H προδιαγεγραμμένη πορεία που όφειλε να ακολουθήσει μια γυναίκα προνοούσε για μια υπάκουη κόρη, μια καλή σύζυγος και μια στοργική μητέρα, τιμωρώντας την όποια παρέκκλιση από τα επιβεβλημένα πρότυπα. Παρόλο που τα πρότυπα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν, υπάρχει μια σημαντική μετατόπιση στον τρόπο που μια γυναίκα βιώνει τη ζωή της γύρω από αυτά, ιδίως στην ανεπτυγμένη Δύση. Σε πιο  πατριαρχικές κοινωνίες ωστόσο η γυναικεία ανεξαρτησία, ισότητα και αυτονομία παραμένουν ουτοπικές. Σε μια εποχή συνεχούς εξέλιξης, σε πολλά μέρη του πλανήτη μας η γυναίκα αδυνατεί να ορίσει το ίδιο της το σώμα και τη ζωή της, αφού η άμβλωση αντιμετωπίζεται ως έγκλημα. Σε θεοκρατικές κοινωνίες, εκατομμύρια γυναίκες ζουν βουτηγμένες στην καταπίεση. Χιλιάδες κορίτσια κάθε χρόνο εξαναγκάζονται σε υποχρεωτικό ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων, όπως επιβάλλει η πολιτισμική τους παράδοση, ενώ ακόμη περισσότερες γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας, πέφτουν θύματα trafficking. Τέλος, τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά έμφυλης βίας και γυναικοκτονιών αυξάνονται, ενώ η ορθότητα της χρήσης του όρου «γυναικοκτονία» παραμένει αμφιλεγόμενη τόσο ως προς το νομικό πλαίσιο, αλλά και την πρόσληψη του από το κοινωνικό σύνολο.

Λίγα έχουν αλλάξει από την εποχή της Τρέντγουελ: η κοινωνία διαρκώς μας κρίνει και μας καταδικάζει να συμμορφωνόμαστε με το απρόσωπο, το μέτριο, το ασφαλές, το αναμενόμενο.

Ένα χρόνο μετα τις καταγγελίες για παρενόχλησεις και στο χώρο του θεάτρου πιστεύετε ότι υπάρχει πια περισσότερη ενσυναίσθηση  για τέτοια ζητήματα σε ανθρώπους και φορείς; Έχει θεσμικά κατι επιτευχθεί; 

Είναι πολύ σημαντικό ότι δόθηκε χώρος και έδαφος για τις καταγγελίες αυτές. Η παρενόχληση οποιασδήποτε μορφής υπάρχει σε όλους τους χώρους, είτε αφορά το εργασιακό  είτε το οικογενειακό περιβάλλον. Δεν νομίζω ότι υπάρχει γυναίκα που δεν την έχει βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή της. Αναμφισβήτητα, άνθρωποι και φορείς κινητοποιούνται πλέον με πιο γρήγορα αντανακλαστικά. Πιο συγκεκριμένα, στο χώρο του θεάτρου, ο οποίος εκ φύσεως απαιτεί σωματική επαφή, έχει συνταχθεί ένας κώδικας για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης. Το σημαντικό όμως είναι να προκύψουν και να εδραιωθούν διαφορετικές και πιο διαυγείς αντιλήψεις για τη γυναικεία ταυτότητα ευρύτερα.

Αναφέρεται στο δελτίο τύπου ότι  η παράσταση αφηγείται «τη συντριβή ενός πλάσματος, που από ένστικτο θέλησε στη ζωή του κάτι διαφορετικό από όσα του έμαθαν να θέλει». Πόσο έχει αλλάξει αυτό σήμερα, πόσο εύκολα κάποιος και κυρίως κάποια μπορεί να αποφύγει τη συντριβή προσπαθώντας να ζήσει διαφορετικά;

Συχνά η συντριβή μοιάζει να είναι η μοναδική κατάληξη αυτού που δείχνει να «περισσεύει» σε ένα παγιωμένο σύστημα αξιών. Το ίδιο το σύστημα δηλαδή θα επιχειρεί πάντα να αποβάλλει την «ελαττωματική» παρτίδα, αρχή στην οποία εδραιώνεται ο Φασισμός. Η αντίσταση στην ακαταμάχητη γοητεία του κοινού, του μέσου και μέτριου μεγέθους αποτελούσε ανέκαθεν ηρωϊκή πράξη. Η Νέα Γυναίκα κολυμπάει μέσα στη χυδαιότητα του κοινότοπου, ζητώντας κάτι ταυτόχρονα φυσικό και απίστευτα δύσκολο: να επικοινωνήσει, να συνδεθεί, να περπατήσει πέρα από τα μονοπάτια που ορίστηκαν γι’ αυτήν χωρίς αυτήν.

Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας,

Σκηνοθεσία: Αύρα Σιδηροπούλου, Σκηνικά: Γιώργος Τενέντες, Κοστούμια: Λύδια Μανδρίδου, Μουσική: Βάνιας Απέργης, Κίνηση: Παναγιώτης Τοφή, Video Art: Άρτεμις Τζάβρα-Bulloch, Σχεδιασμός φωτισμών: Σταύρος Τάρταρης, Βοηθός σκηνοθέτιδας: Μαρία Χατζηστυλλή

Παίζουν: Γιώργος Αναγιωτός, Φώτης Αποστολίδης, Χριστίνα Κωνσταντίνου, Πάνος Μακρής, Τζωρτζίνα Τάτση, Κωνσταντίνος Τσίτσιος, Μήδεια Χάννα, Μυρσίνη Χριστοδούλου

Λευκωσία: Θέατρο ΘΟΚ, Νέα Σκηνή

Κάθε Παρασκευή, Σάββατο στις 20:30 και Κυριακή στις 18:00

Λάρνακα: Δημοτικό Θέατρο Γιώργος Λυκούργος

Τετάρτη 25 Μαΐου 2022 στις 20:30

Σωτήρα:Δημοτικό Θέατρο

Παρασκευή 27 Μαΐου 2022 στις 20:30

Λεμεσός: Θέατρο Ριάλτο

Τετάρτη 1 Ιουνίου 2022 στις 20:30

Πάφος: Μαρκίδειο Θέατρο

Παρασκευή 3 Ιουνίου 2022 στις 20:30