Αυτά είναι τα ευρήματα της Ελ. Υπηρεσίας για τα rapid tests και Velorius

Για την αγορά τεστ ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου COVID-19 με τη μέθοδο της ανοσοχρωματογραφίας κατά τη δεύτερη περίοδο έξαρσης της πανδημίας, η Διεύθυνση Αγορών και Προμηθειών (ΔΑΠ) του Υπουργείου Υγείας (ΥΥ), ως Αναθέτουσα Αρχή (ΑΑ), διεξήγαγε μέχρι την ημέρα του ελέγχου 12 διαγωνισμούς/προγράμματα, εκ των οποίων εννέα με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης στη βάση επίκλησης της κατεπείγουσας ανάγκης που είχε προκύψει και τρείς με την ανοικτή διαδικασία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία υποβλήθηκαν στην Ελεγκτική Υπηρεσία από την ΔΑΠ, μέχρι την ημέρα του ελέγχου είχαν ανατεθεί οι εννέα συμβάσεις με διαπραγμάτευση και η μία εκ των τριών με ανοικτό διαγωνισμό, για συνολικά 3.491.000 τεστ. Περιλαμβανομένων και των δικαιωμάτων προαίρεσης η συνολική τους αξία ήταν €9.182.590. .

Οι αναθέσεις έγιναν σε πέντε διαφορετικές εταιρείες/αναδόχους, όπως αναλύονται στην παρούσα Έκθεση και όπως φαίνονται στα γραφήματα που ακολουθούν:

 

Από τη μελέτη των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν για τα 12 προγράμματα που διερεύνησε η Υπηρεσία, διαπιστώθηκε ότι η ΔΑΠ του ΥΥ έχει σε ικανοποιητικό βαθμό ακολουθήσει και εφαρμόσει τις διαδικασίες που προβλέπονται στη σχετική νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων για τέτοιες κατ’ εξαίρεση έκτακτες συνθήκες, υπάρχουν ωστόσο επιμέρους παρατηρήσεις/διαπιστώσεις που καταγράφονται για το κάθε πρόγραμμα ξεχωριστά.

Η υπηρεσία θεωρεί ότι, με καλύτερη διαχείριση των επιμέρους θεμάτων/παραλείψεων που διαπιστώθηκαν για κάθε διαγωνισμό και αναλύονται στην παρούσα Έκθεση, θα μπορούσε ενδεχομένως να διασφαλισθεί μεγαλύτερος ανταγωνισμός και ισότιμη μεταχείριση ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων και να εξασφαλισθούν πιθανόν χαμηλότερες τιμές από την αρχή.

Η πιο πάνω διαπίστωσή ενισχύεται και από το αποτέλεσμα του μοναδικού ανοικτού διαγωνισμού ο οποίος κατακυρώθηκε από τη ΔΑΠ τον Μάρτιο του 2021, στον οποίο η τιμή κατακύρωσής του (€1,489/τεστ) ήταν κατά 24% περίπου χαμηλότερη από την πιο χαμηλή κατακυρωθείσα τιμή των εννέα διαδικασιών διαπραγμάτευσης (€1,97/τεστ), καθώς και 53% χαμηλότερη από τη μέση τιμή κατακύρωσης (€3,17/τεστ) και 50% χαμηλότερη από το μέσο κόστος ανά τεστ, βάσει των συνολικών ποσοτήτων (€2,97/τεστ), των διαδικασιών διαπραγμάτευσης. Σημειώνουμε ότι η ΔΑΠ είχε προκηρύξει, μεταξύ των διαδικασιών διαπραγμάτευσης, ακόμα ένα ανοικτό διαγωνισμό στο τέλος Δεκεμβρίου του 2020, ο οποίος ωστόσο ακυρώθηκε στα μέσα Φεβρουαρίου του 2021, γεγονός το οποίο επηρέασε τις μετέπειτα ενέργειές της.

Από τους εννέα διαγωνισμούς που διεξήχθησαν με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης, για επτά από αυτούς η Αναθέτουσα Αρχή (ΔΑΠ) είχε ζητήσει προσφορά από πέραν τους ενός οικονομικού φορέα, γεγονός που συνέτεινε στην εξασφάλιση έστω και του ελάχιστου ανταγωνισμού, ο οποίος εκ του αποτελέσματος οδήγησε στη σταδιακή – υπό τις περιστάσεις – μείωση των τιμών, και τη διατήρησή τους με την πάροδο του χρόνου σε χαμηλά επίπεδα.

Σημειώνεται ότι παρόμοιες συνθήκες, όπως η παρούσα πανδημία, κατά κανόνα δεν ευνοούν την εξασφάλιση ανταγωνιστικών τιμών, εάν μια ΑΑ δεν δρα εφαρμόζοντας, κατά το δυνατόν, τις αρχές που πρέπει να διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις, αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία.

Όπως πληροφόρησε το ΥΥ, η Κύπρος είναι από τις πρώτες χώρες που έθεσε σε εφαρμογή πληθυσμιακό έλεγχο με τεστ ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου COVID-19, από το Νοέμβριο του 2020. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας των εν λόγω τεστ από τις κατασκευάστριες εταιρείες και η εξέλιξή τους ώστε να είναι αξιόπιστα προς χρήση, έγινε σταδιακά. Ενόψει έλλειψης στοιχείων ως προς την αξιοπιστία των τεστ ταχείας ανίχνευσης που υπήρχαν στην αγορά, χρησιμοποιήθηκαν αρχικά οι προδιαγραφές προϊόντων που εισηγείτο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO). Μετέπειτα, με τη χρήση των τεστ σε καθημερινή βάση οι προδιαγραφές βελτιώθηκαν και η ΑΑ πέτυχε την προμήθεια τεστ από 5 διαφορετικές κατασκευάστριες εταιρείες. Σημαντικό ρόλο στις ενέργειες της ΔΑΠ και στην προσφυγή σε τόσο μεγάλο αριθμό διαδικασιών διαπραγμάτευσης, ως εξάγεται από τα γεγονότα, διαδραμάτισε η πίεση που της προκαλείτο από τις πολιτικές αποφάσεις διαχείρισης της πανδημίας, που συνδέονταν άμεσα με τις αυξημένες και επείγουσες ανάγκες προμήθειας των υπό αναφορά τεστ, οι οποίες ωστόσο δεν κρίνονται/ εξετάζονται στην παρούσα Έκθεση.

Όπως προκύπτει από τον έλεγχο, σε διάστημα τεσσάρων μηνών (Οκτώβριος του 2020 – Φεβρουάριος του 2021) οι τιμές ανάθεσης ανά τεστ, οι οποίες έγιναν σε τέσσερις διαφορετικές εταιρείες/ αναδόχους, έστω και μέσω διαδικασιών διαπραγμάτευσης χωρίς προκήρυξη διαγωνισμού, μειώθηκαν κατά 60% περίπου, λαμβάνοντας υπόψη την υψηλότερη (€5,00/τεστ) και τη χαμηλότερη (€1,97/τεστ) τιμή στις οποίες έγινε ανάθεση μέχρι την ολοκλήρωση του ελέγχου με την πιο πάνω διαδικασία. Η διακύμανση των τιμών αγοράς των υπό αναφορά τεστ καταγράφεται στο πιο κάτω γράφημα, στο οποίο φαίνεται η πτωτική τάση με την πάροδο του χρόνου και η περαιτέρω μείωση στον τελευταίο διαγωνισμό ο οποίος έγινε με την ανοικτή διαδικασία:

Ορισμένες αυξομειώσεις/διακυμάνσεις στις τιμές παρατηρούνται στις περιπτώσεις όπου δεν μπορούσαν να υποβληθούν πέραν της μίας προσφοράς, επιβεβαιώνοντας τη διαπίστωση ότι ο έστω και ελάχιστος ανταγωνισμός βοήθησε στη συγκράτηση και μείωση των τιμών, αφού στις περιπτώσεις όπου υπήρχαν έστω και δύο προσφοροδότες οι τιμές μειώνονταν, σε αντίθεση με τις περιπτώσεις όπου ζητείτο τιμή ή συμμετείχε μόνο ένας οικονομικός φορέας. Όπως μας πληροφόρησε το ΥΥ, η διακύμανση των τιμών αγοράς συγκρινόμενες και με τις ποσότητες, για τις αγορές που έγιναν με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης, καταγράφεται στο πιο κάτω γράφημα, στο οποίο φαίνεται η μικρή ποσότητα τεστ που προμηθεύτηκε στην τιμή των €5,00/τεστ.

Η Υπηρεσία πληροφορήθηκε πως μέχρι την πλήρη ανάπτυξη του στρατηγικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της πανδημίας, έγινε προμήθεια μικρότερης ποσότητας αφού με την πάροδο του χρόνου έχει αποδειχθεί σε πολλές ανάλογες περιπτώσεις η σταδιακή μείωση των τιμών. Ενδεικτικά μας ανάφερε ότι, στην περίπτωση των υπό αναφορά τεστ, εάν αποφασιζόταν να αγοραστεί με τον πρώτο διαγωνισμό Σ.Υ.103/20 ολόκληρη η ποσότητα των 2.691.000 τεστ που αγοράστηκαν με τις διαδοχικές διαδικασίες διαπραγμάτευσης, τότε με βάση την τιμή των €5/τεστ του εν λόγω διαγωνισμού θα κόστιζαν €13.455.000, αντί €7.991.390 που έχουν κοστίσει με βάση τη μέση σταθμισμένη τιμή των διαδικασιών διαπραγμάτευσης η οποία ανέρχεται σε €2,97/τεστ (σχετικός είναι και ο Πίνακας 2 στο Παράρτημα της παρούσας Έκθεσης).

Χάριν πληρότητας του συνολικού κόστους των εν λόγω προγραμμάτων η Υπηρεσία αναφέρει ότι, με βάση στοιχεία που υποβλήθηκαν από τη ΔΑΠ, μέχρι την ημέρα ολοκλήρωσης του ελέγχου είχαν επίσης γίνει και εννέα αναθέσεις συμβάσεων αγοράς υπηρεσιών από κινητές μονάδες δειγματοληψίας ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου για COVID-19. Η συνολική αξία των εν λόγω συμβάσεων ανέρχεται σε €11.809.100+ΦΠΑ, η οποία είναι ενδεικτική, αφού το τελικό κόστος εξαρτάται από τον συνολικό αριθμό των τεστ που θα διεκπεραιωθούν από τις εν λόγω μονάδες.

Οι πιο πάνω διαδικασίες ενδεχομένως να διερευνηθούν ξεχωριστά από την Υπηρεσία , και εάν κριθεί σκόπιμο/αναγκαίο τα αποτελέσματα θα περιληφθούν σε ξεχωριστή Έκθεση. Όσον αφορά στους ελέγχους ποιότητας των υπό αναφορά τεστ, σύμφωνα με το ΥΥ γίνεται έλεγχος κατά την παραλαβή τους από την αρμόδια Επιτροπή παραλαβής, κατά πόσο το προϊόν (κωδικός) που παραλαμβάνεται είναι το ίδιο με το κατακυρωμένο προϊόν, ενώ για τον έλεγχο για τον οποίο απαιτείται διενέργεια μεγάλου αριθμού δειγμάτων, τα τεστ δίδονται αρχικά στοχευμένα σε συγκεκριμένα συνεργεία, στα οποία παρακολουθείται από το Υπουργείο στενά η πορεία υλοποίησης και τα αποτελέσματά τους.

Σύμφωνα με το ΥΥ, για τον έλεγχο των εν λόγω τεστ πραγματική αξία έχει ο προσδιορισμός της θετικής προγνωστικής τους αξίας, διαδικασία η οποία γίνεται ανά κατασκευαστή και, οι οδηγίες στα συνεργεία διενέργειας των εξετάσεων είναι η επανάληψη των θετικών αποτελεσμάτων με δεύτερο τεστ ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου διαφορετικής εταιρείας, για σκοπούς επιβεβαίωσης.

Διερευνήθηκε η Velorius

Διερεύνηση στην παρούσα Έκθεση έγινε και για καταγγελίες/παράπονα και δημοσιεύματα, που αφορούν στη διαδικασία ανάθεσης και εκτέλεσης των συμβάσεων της εταιρείας VELORIUS LTD, οι οποίες αφορούσαν σε ισχυρισμούς για ευνοϊκή μεταχείριση της εν λόγω εταιρείας εκ μέρους του ΥΥ, το ιδιοκτησιακό της καθεστώς, καθώς και την καταλληλότητα των προϊόντων που είχε προσφέρει.

Από τη διερεύνηση διαπιστώθηκε ότι, όσον αφορά στη διαδικασία ανάθεσης και EΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΥΥ/02/2021 5 εκτέλεσης των συμβάσεων, εφαρμόστηκαν από τη ΔΑΠ οι σχετικές πρόνοιες σχετικά με την αποκοπή των προβλεπόμενων ρητρών καθυστέρησης από τις πληρωμές της πρώτης σύμβασης με την εν λόγω εταιρεία.

Διερευνήθηκε επίσης το θέμα των προβλημάτων που παρουσίασε μερίδα των τεστ, τα οποία είχε παραδώσει η εταιρεία VELORIUS LTD κατά την εκτέλεση της δεύτερης σύμβασής της, για τα οποία, όπως περιγράφεται στη παρούσα Έκθεση, έγιναν ενέργειες για τον έλεγχό τους από τη ΔΑΠ, σε συνεργασία με την Αρμόδια Αρχή Ιατροτεχνολογικού Εξοπλισμού του ΥΥ.

Τελικά, μετά από έλεγχο και αποδοχή τους από την Αρμόδια Αρχή Ιατροτεχνολογικού Εξοπλισμού και κατόπιν τροποποίησης των οδηγιών χρήσης από την κατασκευάστρια εταιρεία, τα εν λόγω τεστ έχουν χρησιμοποιηθεί και έχει πληρωθεί η αρχική ποσότητα των 150.000 τεστ, ενώ η ποσότητα των 150.000 τεστ του δικαιώματος προαίρεσης έχει παραληφθεί και χρησιμοποιηθεί, με την πληρωμή τους να εκκρεμεί μέχρι την ημέρα ολοκλήρωσης του παρόντος ελέγχου. Πέραν των πιο πάνω, καθ΄ όλη την περίοδο των ελέγχων που γίνονταν αναφορικά με την καταλληλόλητα των προϊόντων της εν λόγω εταιρείας, διαπιστώθηκε ότι η ΔΑΠ την είχε αποκλείσει από πέντε διαδικασίες διαπραγμάτευσης.

Τέλος, με βάση τον έλεγχο που διεξήγαγε η Υπηρεσία μέσω του Εφόρου Εταιρειών, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που της παρέχει η ισχύουσα νομοθεσία, δεν έχει διαπιστωθεί συμμετοχή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της εν λόγω εταιρείας άλλων προσώπων πέραν ενός, το οποίο είναι μοναδικός μέτοχος, διευθυντής και γραμματέας της εταιρείας. Σημειώνουμε ότι τυχόν τεκμηριωμένες πληροφορίες/στοιχεία περί του αντιθέτου, θα πρέπει να υποβληθούν για να διερευνηθούν από άλλη αρμόδια προς τούτο Υπηρεσία του κράτους, η οποία έχει την εκ του Νόμου δυνατότητα να το πράξει. Τέλος, καταγγελίες οι οποίες είχαν υποβληθεί στην Υπηρεσία μας από πολίτες κατά τη διάρκεια της ετοιμασίας της παρούσας Έκθεσης, ότι ενώ είχαν κάνει μια φορά την υπό αναφορά εξέταση τούς είχαν σταλεί πέραν του ενός αποτελέσματος στο κινητό τους τηλέφωνο ή, ενώ δεν είχαν κάνει καθόλου εξέταση, λάμβαναν αποτελέσματα στο κινητό τους, στάλθηκαν στο Υπουργείο Υγείας/ΔΑΠ για διερεύνηση.

Όπως πληροφόρησε το ΥΥ, κατά τις διερευνήσεις των περιστατικών αποστολής μηνύματος χωρίς τη διενέργεια τεστ, εντοπίστηκε ότι είχε γίνει λανθασμένη καταγραφή τηλεφώνου και, ως εκ τούτου, το μήνυμα λαμβανόταν από άλλο παραλήπτη και όχι το άτομο που διενήργησε το τεστ. Επίσης, εντοπίστηκαν έλεγχοι σε ανήλικα άτομα ή άτομα ΑΜΕΑ σε στέγες, για τα οποία καταγραφόταν ο αριθμός του γονέα/κηδεμόνα. Επειδή η διαδικασία της καταγραφής του τηλεφώνου είναι σε έντυπο εξέτασης και, ακολούθως γίνεται μεταφορά του αριθμού σε ηλεκτρονικό αρχείο και μαζική αποστολή μηνυμάτων, υπάρχει η πιθανότητα λανθασμένης μεταφοράς των αριθμών. Εισηγηθήκαμε όπως εφαρμοσθούν αυστηροί έλεγχοι και δικλείδες ασφαλείας κατά τις πληρωμές των υπηρεσιών που παρέχονται από τις κινητές μονάδες δειγματοληψίας. Παρόμοιες εισηγήσεις είχαν γίνει από την Υπηρεσία και είχαν υιοθετηθεί από το ΥΥ για τις πληρωμές των μοριακών εξετάσεων για COVID-19 (σχετική είναι η Ειδική Έκθεση της Υπηρεσίας μας με αρ. ΥΠΥΓ/01/2020), EΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΥΥ/02/2021 6 για αποφυγή πληρωμής εξετάσεων που δεν έχουν διενεργηθεί, και είχαν γίνει ανάλογες και σημαντικές αποκοπές. Κατά τη διάρκεια ετοιμασίας της παρούσας Έκθεσης, από τη διερεύνηση μιας τέτοιας καταγγελίας, το ΥΥ, εφαρμόζοντας όπωςπληροφόρησε ενδελεχείς και σε βάθος ελέγχους όλων των κατατεθειμένων αρχείων που υπέβαλλαν, ως είχαν υποχρέωση οι ανάδοχοι, προέβη σε καταγγελία στην Αστυνομία συγκεκριμένου αναδόχου/παρόχου υπηρεσιών διενέργειας των εν λόγω τεστ, ενώ αποτάθηκε και στη Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας για γνωμάτευση για λήψη περαιτέρω μέτρων εναντίον του