Αυξάνεται και διαφοροποιείται η παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών στην Ευρώπη

Σοβαρό προβληματισμό ένεκα της δραστικότητας και ποικιλίας καταγράφει η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2019

 Της Ελένης Κωνσταντίνου

Η παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών στην Ευρώπη, παρά τις δυσχέρειες παρακολούθησής της, μοιάζει να αυξάνεται, να διαφοροποιείται και να εφαρμόζει πιο καινοτόμες μεθόδους. Το συμπέρασμα αυτό αποτυπώνεται στην Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2019 όπου σημειώνεται ότι ενισχύεται και από τα πρόσφατα στοιχεία που δείχνουν αύξηση των κατασχέσεων πρόδρομων ουσιών. Η κοινή έκθεση του EMCDDA και της Europol για τις ευρωπαϊκές αγορές ναρκωτικών, που αναμένεται να δημοσιευθεί στα τέλη του 2019, θα περιέχει διεξοδική ανάλυση αυτών των εξελίξεων. Ο εντοπισμός εργαστηρίων παραγωγής, χώρων εναπόθεσης αποβλήτων, καθώς και η δραστικότητα και η ποικιλία των διαθέσιμων συνθετικών ναρκωτικών στην ευρωπαϊκή αγορά προκαλούν σοβαρό προβληματισμό.

 

 

Όπως τονίζεται, πλέον αυξάνονται οι ενδείξεις για τη σημασία της Ευρώπης στην παγκόσμια αγορά συνθετικών ναρκωτικών, όπως μαρτυρούν οι σημαντικές κατασχέσεις διαφόρων ουσιών στα σύνορα της ΕΕ, το γεγονός ότι πλέον κατάσχονται στην Τουρκία μεγαλύτερες ποσότητες MDMA απ’ ό,τι σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και ο εντοπισμός στην Ευρώπη εγκαταστάσεων παραγωγής μεθαμφεταμίνης και άλλων συνθετικών ναρκωτικών που προορίζονται για εξαγωγή. Η υποδομή που επιτρέπει την ταχεία διακίνηση αγαθών μεταξύ των χωρών χρησιμοποιείται όλο και συχνότερα για την παράνομη διακίνηση ελεγχόμενων ουσιών, νέων ψυχοδραστικών ουσιών, πρόδρομων και άλλων χημικών ουσιών απαραίτητων για την παραγωγή ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ίδια υποδομή χρησιμοποιείται ενίοτε και για την παράνομη διακίνηση συνθετικών ναρκωτικών (ιδίως MDMA, όπως και άλλων) προς τρίτες χώρες εκτός ΕΕ.

 

Εξαρθρώθηκαν τα διπλάσια εργαστήρια παραγωγής μεθαμφεταμίνης

 

Η παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών φαίνεται επίσης ότι ευθύνεται και για την εξάπλωση της χρήσης μεθαμφεταμίνης και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Παγκοσμίως, η μεθαμφεταμίνη αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση όσον αφορά τη χρήση συνθετικών ναρκωτικών. Στην Ευρώπη, προβληματική χρήση μεθαμφεταμίνης γινόταν ανέκαθεν σε μικρό αριθμό χωρών. Αυτό σύμφωνα με την έκθεση ισχύει εν πολλοίς και σήμερα. Ωστόσο, παρά την ευρεία διαθεσιμότητα άλλων διεγερτικών ουσιών, η ανάλυση λυμάτων φανερώνει ότι η χρήση μεθαμφεταμίνης αρχίζει να διαδίδεται σε νέες χώρες. Οι εξαρθρώσεις εργαστηρίων επίσης φανερώνουν σε κάποιο βαθμό αύξηση της παραγωγής και παραγωγή για αγορές εκτός ΕΕ.

Σύμφωνα με την έκθεση, η παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών ουσιών στην Ευρώπη μοιάζει «να αυξάνεται, να διαφοροποιείται και να εφαρμόζει πιο καινοτόμες μεθόδους». Νέες ουσίες χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία των χημικών ενώσεων που απαιτούνται για την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών ουσιών. Οι μέθοδοι αυτές αποσκοπούν στην αποφυγή του εντοπισμού, όμως αυξάνουν επίσης την πολυπλοκότητα της επεξεργασίας. Επίσης, το 2017 εξαρθρώθηκαν 21 εργαστήρια MDMA στην ΕΕ, έναντι 11 το 2016, όλα στις Κάτω Χώρες. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η περιεκτικότητα των δισκίων ecstasy σε MDMA ανήλθε το 2017 στα υψηλότερα ποσοστά της δεκαετίας.

 

Ο ρόλος της Ευρώπης στην προσφορά MDMA παγκοσμίως

 

Παρακολούθηση πληροφοριών από ανοικτές πηγές και της δραστηριότητας στην αγορά του σκοτεινού δικτύου φανερώνει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η Ευρώπη στην προσφορά MDMA παγκοσμίως. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει και από τις κατασχέσεις στις γειτονικές προς την ΕΕ χώρες. Η Τουρκία κατάσχεσε περισσότερα δισκία MDMA (8,6 εκατομμύρια) και μεγαλύτερη ποσότητα αμφεταμίνης (6,6 τόνους) από ό,τι το σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ κατά το ίδιο έτος. Τέλος, η καθαρότητα της μεθαμφεταμίνης και της αμφεταμίνης είναι υψηλότερη από ό,τι πριν από μια δεκαετία.

 

Κύρια χώρα παραγωγής η Τσεχική Δημοκρατία

Η μεθαμφεταμίνη που κατάσχεται στην Ευρώπη παράγεται κυρίως στην Τσεχική Δημοκρατία και στη μεθόριο των γειτονικών της χωρών. Μικρός αριθμός παράνομων εργαστηρίων παρασκευής μεθαμφεταμίνης εντοπίζεται κάθε χρόνο στις Κάτω Χώρες, ενίοτε μάλιστα πρόκειται για αρκετά μεγάλες εγκαταστάσεις που παράγουν μεθαμφεταμίνη κυρίως για αγορές της Άπω Ανατολής και της Ωκεανίας. Στην Τσεχική Δημοκρατία, η μεθαμφεταμίνη παράγεται κυρίως από ψευδοεφεδρίνη, η οποία εκχυλίζεται από φαρμακευτικά προϊόντα. Το 2017, από τα 298 παράνομα εργαστήρια μεθαμφεταμίνης που αναφέρθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα 264 βρίσκονταν στην Τσεχική Δημοκρατία. Τα περισσότερα ήταν μικρά εργαστήρια τα οποία λειτουργούσαν ντόπιοι χρήστες-διακινητές που προμήθευαν την εγχώρια αγορά. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αναφέρθηκαν και μεγαλύτερης κλίμακας εγκαταστάσεις παραγωγής μεθαμφεταμίνης με προορισμό άλλες ευρωπαϊκές χώρες με τη συμμετοχή αλλοδαπών ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος.

Το 2017 τα κράτη-μέλη της ΕΕ ανέφεραν 35.000 κατασχέσεις αμφεταμίνης, οι οποίες απέφεραν συνολικά 6,4 τόνους της ουσίας. Η κατασχεθείσα ποσότητα αμφεταμίνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση κυμαίνεται γενικά μεταξύ 5 και 6 τόνων ετησίως από το 2010, παρότι τα τελευταία δύο χρόνια καταγράφει αύξηση. Οι μεγαλύτερες ποσότητες κατάσχονται κατά κανόνα σε Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο, συνήθως άνω του ενός τόνου σε κάθε χώρα. Οι κατασχέσεις μεθαμφεταμίνης είναι πολύ μικρότερες. Το 2017 αναφέρθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση 9.000 κατασχέσεις μεθαμφεταμίνης, συνολικού βάρους 0,7 τόνων, με τη μεγαλύτερη ποσότητα να κατάσχεται στη Γαλλία (122 κιλά), στη Γερμανία (114 κιλά) και στην Τσεχική Δημοκρατία (93 κιλά) (διάγραμμα 1.8). Ο αριθμός των κατασχέσεων μεθαμφεταμίνης εμφανίζει συνολικά ανοδική τάση από το 2002, τα τελευταία χρόνια όμως υπάρχουν ενδείξεις ότι σταθεροποιείται. Οι κατασχεθείσες ποσότητες αυξάνονται, αν και με κάποιες διακυμάνσεις, από το 2009.

Το 2017 στην Τουρκία κατασχέθηκε μεγαλύτερη ποσότητα αμφεταμίνης (6,6 τόνοι) απ’ ό,τι στο σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ (6,4 τόνοι). Σχεδόν το σύνολο της κατασχεθείσας ποσότητας αμφεταμίνης στην Τουρκία είχε τη μορφή δισκίων (26,3 εκατομμύρια δισκία ή ποσοστό άνω του 99,5% της συνολικής εκτιμώμενης κατασχεθείσας ποσότητας), περιλαμβανομένων μεγάλων ποσοτήτων δισκίων Captagon, τα οποία περιείχαν αμφεταμίνη. Στην Τουρκία κατασχέθηκε επίσης εξαιρετικά μεγάλη ποσότητα μεθαμφεταμίνης το 2017 (658 κιλά), αντίστοιχη με αυτήν που αναφέρθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (662 κιλά).

Σε σύγκριση με μία δεκαετία πριν, τόσο η τιμή όσο και η καθαρότητα της αμφεταμίνης στην Ευρώπη ήταν υψηλότερες το 2017, παρά την ελαφρά κάμψη έναντι του προηγούμενου έτους. Κατά κανόνα, τόσο η μέση αναφερόμενη καθαρότητα όσο και η μέση αναφερόμενη τιμή των δειγμάτων μεθαμφεταμίνης είναι υψηλότερη από αυτήν των δειγμάτων αμφεταμίνης.

 

Νέες ψυχοδραστικές ουσίες: μια πολύπλοκη αγορά

Στα τέλη του 2018, το EMCDDA παρακολουθούσε πάνω από 730 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, εκ των οποίων 55 εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 2018. Οι ουσίες αυτές περιλαμβάνουν ευρύ φάσμα ναρκωτικών, όπως συνθετικά κανναβινοειδή, διεγερτικές ουσίες, οπιοειδή και βενζοδιαζεπίνες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες παράγονται σε χύδην ποσότητες από επιχειρήσεις χημικών και φαρμακευτικών προϊόντων στην Κίνα. Από κει μεταφέρονται στην Ευρώπη, όπου μεταποιούνται σε προϊόντα, συσκευάζονται και πωλούνται, ενίοτε μάλιστα και απροκάλυπτα σε συμβατικά καταστήματα. Παρότι οι περιοριστικοί όροι έχουν μειώσει την απροκάλυπτη πώληση των προϊόντων αυτών σε κάποιες χώρες, δεν αποκλείεται να συνεχίζουν να διατίθενται πιο συγκεκαλυμμένα. Επίσης, μπορούν να αγοραστούν από ηλεκτρονικά καταστήματα ή από το σκοτεινό δίκτυο, καθώς και από τα σημεία πώλησης παράνομων ουσιών. Στις περιπτώσεις αυτές, μπορεί να πωλούνται υπό το όνομά τους ή ως άλλες παράνομες ουσίες, όπως ηρωίνη, κοκαΐνη, MDMA ή ψυχοδραστικά φάρμακα, ή αναμεμειγμένες με τις ουσίες αυτές.

Ο αριθμός των νέων ουσιών που εντοπίζονται για πρώτη φορά κατ’ έτος, μετά την κορύφωση κατά τα έτη 2014-2015, έχει σταθεροποιηθεί σε επίπεδα συγκρίσιμα με αυτά του 2011-2012. Τα αίτια της μείωσης δεν είναι σαφή, αλλά η μείωση αυτή μπορεί να αντικατοπτρίζει τα αποτελέσματα των πολυετών προσπαθειών ελέγχου των νέων ουσιών στην Ευρώπη, καθώς και κάποιων νομοθετικών πρωτοβουλιών στην Κίνα.

 

Αυξημένη η χρήση μεθαμφεταμίνης και στην Κύπρο

Οι αναλύσεις των αστικών λυμάτων και άλλα στοιχεία καταδεικνύουν ότι χρήση μεθαμφεταμίνης, η οποία στο παρελθόν ήταν περιορισμένη και εντοπιζόταν κυρίως στην Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία, παρατηρείται πλέον και στην Κύπρο, την ανατολική Γερμανία, την Ισπανία, τη Φινλανδία και τη Νορβηγία. Στην Κύπρο, τα αιτήματα θεραπείας με κύρια ουσία κατάχρησης τη μεθαμφεταμίνη παραμένουν ακόμα σε χαμηλά επίπεδα όταν συγκριθούν με άλλες ουσίες, αλλά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των ατόμων που αιτούνται θεραπείας λόγω χρήσης μεθαμφεταμίνης. Ταυτόχρονα, με βάση τα αποτελέσματα της πρόσφατης (2018) έρευνας ανάλυσης λυμάτων, η οποία από το έτος 2018 με τη χρηματοδότηση της ΑΑΕΚ επεκτάθηκε σε όλες τις επαρχίες, φαίνεται να υπάρχει αυξημένη συγκέντρωση μεθαμφεταμίνης στην περιοχή της Λεμεσού.

Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί η ανάλυση των αστικών λυμάτων στην Κύπρο, καθώς μια από τις μικρότερες χώρες της ΕΕ κατατάσσεται περίπου στη μέση των κρατών που καταναλώνουν τις περισσότερες ποσότητες μεθαμφεταμίνης και MDMA (ecstasy). Το 2018 η Λεμεσός ήταν η 12η πόλη σε σύνολο 73 σε κατανάλωση μεθαμφεταμίνης με τα αστικά λύματα να καταγράφουν 33,8 mg/1.000 κατοίκους.

Αν και οι αναλύσεις για τον εντοπισμό ναρκωτικών ουσιών στα υγρά αστικά λύματα των ευρωπαϊκών πόλεων ξεκίνησαν για τη μελέτη των τάσεων στην κατανάλωση παράνομων ναρκωτικών στον γενικό πληθυσμό, με σκοπό την πρόληψη και τη βέλτιστη αντιμετώπιση του προβλήματος, τα όρια ανάμεσα στην καταγραφή των παράνομων αυτών ουσιών και στην προστασία της ιδιωτικής ζωής των πολιτών είναι πλέον δυσδιάκριτα.