Αυξήσεις επιτοκίων, ακρίβεια και γραφειοκρατία απειλούν να βάλουν φρένο στην ανάπτυξη

1,7 δις ευρώ κονδύλια για ανάπτυξη έµειναν στα αζήτητα τα τελευταία πέντε χρόνια, αφού το ποσοστό υλοποίησης έφτασε µόλις στο 65,5%

 

Οι κλυδωνισµοί στις διεθνείς αγορές λόγω των εξελίξεων στις τράπεζες (Credit Suisse, First Republic, Silicon Valley Bank και Signature Bank) δεν έχουν επηρεάσει την Κύπρο (µέχρι στιγµής τουλάχιστον), αφού οι παρεµβάσεις των Eποπτικών Αρχών στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ ανέκοψαν τον κίνδυνο, ο οποίος δηµιουργήθηκε αρχικά για ντόµινο.

Παρά ταύτα, το περιβάλλον παραµένει αβέβαιο, ενώ την ίδια ώρα η Κύπρος είναι αντιµέτωπη µε τρία εσωτερικά προβλήµατα, τα οποία απειλούν να βάλουν φρένο στην ανάπτυξη: τις αυξήσεις των επιτοκίων οι οποίες έχουν εκτοξεύσει στα ύψη το κόστος του χρήµατος, τις αυξήσεις στα υλικά οικοδοµής οι οποίες έχουν ανεβάσει το κόστος των κατασκευών κατά 35% και τη γάγγραινα της γραφειοκρατίας που κρατά εγκλωβισµένα στα συρτάρια πολλά αναπτυξιακά έργα.

Ενδεικτικά, τα τελευταία πέντε χρόνια (2018-2022) κονδύλια ύψους 1,7 δις ευρώ, τα οποία εγκρίθηκαν από τη Βουλή για αναπτυξιακά έργα, έµειναν στα αζήτητα.

Μάλιστα, το ποσοστό υλοποίησης του αναπτυξιακού προϋπολογισµού του κράτους φτάνει µόλις στο 65,6%, ενώ στις κεφαλαιουχικές δαπάνες οι οποίες θεωρούνται πιο σηµαντικές οι επιδόσεις είναι ακόµη χειρότερες αφού το ποσοστό υλοποίησης φτάνει µόλις στο 60,3%.

Πιο συγκεκριµένα, τα τελευταία πέντε χρόνια εγκρίθηκαν από τη Βουλή κονδύλια ύψους 4,8 δις ευρώ για αναπτυξιακά έργα, αλλά υλοποιήθηκαν µόνο 3,1 δις ευρώ. ∆ηλαδή κονδύλια 1,7 δις ευρώ έµειναν στα συρτάρια.

Από τα 4,8 δις ευρώ για αναπτυξιακά έργα, τα 3,2 δις ευρώ αφορούν κεφαλαιουχικές δαπάνες, οι οποίες θεωρούνται πιο σηµαντικές αφού στην υπό αναφορά κατηγορία περιλαµβάνονται τα έργα υποδοµής, οι δρόµοι, οι ανεγέρσεις και οι επεκτάσεις και βελτιώσεις κτιρίων. Παρά ταύτα, από τα 3,2 δις ευρώ υλοποιήθηκαν µόνο 1,9 δις ευρώ. ∆ηλαδή, κονδύλια ύψους 1,3 δις ευρώ έµειναν στα συρτάρια µε το ποσοστό υλοποίησης να φτάνει µόλις στο 60,3%.

Για κατασκευαστικά έργα στα πέντε χρόνια (2018-2022) περιλήφθηκαν στους κρατικούς προϋπολογισµούς κονδύλια συνολικού ύψους 446,5 εκατ. ευρώ, αλλά υλοποιήθηκαν µόνο 279,6 εκατ. ευρώ. ∆ηλαδή, 166,9 εκατ. ευρώ έµειναν στα συρτάρια, µε το ποσοστό υλοποίησης να φτάνει στο 62,6%.

Επίσης, για έργα υποδοµής περιλήφθηκαν κονδύλια συνολικού ύψους 278,4 εκατ. ευρώ, αλλά υλοποιήθηκαν µόνο 170 εκατ. ευρώ (ή ποσοστό 61,1%). ∆ηλαδή, 108,4 εκατ. ευρώ έµειναν στα συρτάρια.

Ακόµη, για δρόµους περιλήφθηκαν κονδύλια συνολικού ύψους 375,4 εκατ. ευρώ, αλλά υλοποιήθηκαν µόνο 259 εκατ. ευρώ (ποσοστό 69%). ∆ηλαδή, 116,4 εκατ. ευρώ έµειναν στα αζήτητα.

Επιπρόσθετα, για ανέγερση, επέκταση και βελτίωση κτιρίων περιλήφθηκαν κονδύλια συνολικού ύψους 497,6 εκατ. ευρώ, αλλά υλοποιήθηκαν µόνο 317,1 εκατ. ευρώ (ποσοστό 63,7%). ∆ηλαδή, κονδύλια ύψους 180,5 εκατ. ευρώ έµειναν στα συρτάρια.

 

Πλεονάζουσα ρευστότητα 25,5 δις ευρώ στις τράπεζες

Οι κυπριακές τράπεζες δεν επηρεάζονται άµεσα από τους κλυδωνισµούς στις διεθνείς αγορές λόγω των εξελίξεων στις τράπεζες (Credit Suisse, First Republic, Silicon Valley Bank και Signature Bank) και τις αυξήσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ, αφού διαθέτουν ψηλή κεφαλαιουχική επάρκεια αλλά και πλεονάζουσα ρευστότητα ύψους 25,5 δις ευρώ. Συγκεκριµένα, έχουν καταθέσεις ύψους 51,5 δις ευρώ και δάνεια ύψους 26 δις ευρώ. Παρά ταύτα, οι τράπεζες έχουν επιβάλει πιο αυστηρά κριτήρια στην παραχώρηση νέων δανείων λόγω της κρίσης και των µη εξυπηρετούµενων δανείων (19 δις ευρώ περίπου µαζί µε τα δάνεια τα οποία βρίσκονται στις εταιρείες εξαγοράς δανείων).

Τα εγχώρια νοικοκυριά έχουν καταθέσεις ύψους 27,1 δις ευρώ και δάνεια στις τράπεζες ύψους 11 δις ευρώ ενώ οι εγχώριες επιχειρήσεις έχουν καταθέσεις ύψους 10,2 δις ευρώ και δάνεια ύψους 10 δις ευρώ.

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, οι κυπριακές τράπεζες όχι µόνο δεν επηρεάζονται αρνητικά από τις αυξήσεις της ΕΚΤ, αλλά έχουν και κέρδη.

 

Αυξήσεις 35% στις τιµές των υλικών οικοδοµής

Σηµαντική παράµετρος στο κόστος των αναπτυξιακών έργων αποτελούν επίσης οι τιµές στα υλικά οικοδοµής.

Σύµφωνα µε στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, τον Ιανουάριο του 2023 ο Γενικός ∆είκτης Τιµών Κατασκευαστικών Υλικών ανήλθε στις 136,01 µονάδες, σε σύγκριση µε 100,98 µονάδες τον αντίστοιχο µήνα του 2020 (πριν ξεσπάσει η κρίση του κορονοϊού και ο πόλεµος στην Ουκρανία). ∆ηλαδή οι τιµές αυξήθηκαν κατά 34,7%.

Ενδεικτικά, στα ορυκτά (π.χ.: µείγµα σκύρων και άµµου) οι τιµές αυξήθηκαν κατά 34,3%, ενώ στα προϊόντα ορυκτών (π.χ.: σοβάδες, κόλλες για πλακάκια και αρµοστόκοι) οι τιµές αυξήθηκαν κατά 20,8%. Στα προϊόντα από ξύλο, µονωτικά, χηµικά και πλαστικά οι τιµές αυξήθηκαν κατά 33,1%, ενώ στα µεταλλικά προϊόντα οι τιµές αυξήθηκαν κατά 47,3%. Οι τιµές στα ηλεκτροµηχανολογικά είδη αυξήθηκαν κατά 26,7%.

Οι µεγάλες αυξήσεις τιµών σε συνδυασµό µε τις αυξήσεις των επιτοκίων έχουν βάλει στον πάγο αναπτυξιακά έργα ενώ έργα για τα οποία υπογράφτηκαν συµβόλαια πριν την κρίση, είδαν το κόστος τους να εκτοξεύεται.

 

Έρχονται νέες αυξήσεις µετά τις αποφάσεις της ΕΚΤ

Οι µεγάλες αυξήσεις στο κόστος δανεισµού συνδέονται µε τις αυξήσεις στο euribor-6 months, µε το οποίο είναι συνδεδεµένα πολλά δάνεια στην Κύπρο, ως αποτέλεσµα της αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Ενδεικτικά, στις αρχές Ιουνίου του 2022 το euribor-6 months ήταν αρνητικό (-0,034%), ενώ σήµερα κυµαίνεται σε επίπεδα πέραν του 3% (σ.σ.: την Πέµπτη που η ΕΚΤ αποφάσισε την περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων κυµαινόταν στο 3,131%). Σηµειώνεται ότι µέχρι τις 27/7/2022 το επιτόκιο της ΕΚΤ (για τη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων) ήταν αρνητικό (-0,50%).

Η πρώτη αύξηση οδήγησε τα επιτόκια στο 0% (+0,50% από τις 27/7/2022), µετά στο 0,75% (+0.75% από τις 14/09/2022), µετά 1,50% (+0.75% από τις 02/11/2022), µετά 2% (+0,50% από τις 21/12/2022) και µετά 2,50% (+0,50% από τις 08/02/2023).

Η νέα αύξηση (+0,50%) αναµένεται να τεθεί σε εφαρµογή από την ερχόµενη Τετάρτη 22/03/2023, οδηγώντας σε νέες αυξήσεις και στην Κύπρο.

 

 

Έρχονται νέες αυξήσεις µετά τις αποφάσεις της ΕΚΤ

Οι µεγάλες αυξήσεις στο κόστος δανεισµού συνδέονται µε τις αυξήσεις στο euribor-6 months, µε το οποίο είναι συνδεδεµένα πολλά δάνεια στην Κύπρο, ως αποτέλεσµα της αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Ενδεικτικά, στις αρχές Ιουνίου του 2022 το euribor-6 months ήταν αρνητικό (-0,034%), ενώ σήµερα κυµαίνεται σε επίπεδα πέραν του 3% (σ.σ.: την Πέµπτη που η ΕΚΤ αποφάσισε την περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων κυµαινόταν στο 3,131%). Σηµειώνεται ότι µέχρι τις 27/7/2022 το επιτόκιο της ΕΚΤ (για τη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων) ήταν αρνητικό (-0,50%).

Η πρώτη αύξηση οδήγησε τα επιτόκια στο 0% (+0,50% από τις 27/7/2022), µετά στο 0,75% (+0.75% από τις 14/09/2022), µετά 1,50% (+0.75% από τις 02/11/2022), µετά 2% (+0,50% από τις 21/12/2022) και µετά 2,50% (+0,50% από τις 08/02/2023).

Η νέα αύξηση (+0,50%) αναµένεται να τεθεί σε εφαρµογή από την ερχόµενη Τετάρτη 22/03/2023, οδηγώντας σε νέες αυξήσεις και στην Κύπρο.

 

 

Πρώτη η Κύπρος στα επιτόκια των δανείων για επιχειρήσεις

Η Κύπρος έχει τα πιο ψηλά επιτόκια µεταξύ των κρατών-µελών της ευρωζώνης.

Σύµφωνα µε στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τον Ιανουάριο του 2023 ο µέσος όρος του κόστους δανεισµού για νέα δάνεια προς τις επιχειρήσεις στην Κύπρο ανήλθε στο 5,06%, ενώ ο µέσος όρος στην ευρωζώνη ανήλθε στο 3,63%. ∆ηλαδή το κόστος δανεισµού για τις κυπριακές επιχειρήσεις είναι 143 µονάδες πιο ψηλό από την ευρωζώνη.

Στα ανακυκλούµενα δάνεια και τα δάνεια µε όρια υπερανάληψης, καθώς επίσης στις πιστώσεις διευκόλυνσης και παρατεινόµενες πιστώσεις µέσω πιστωτικών καρτών, ο µέσος όρος ανήλθε στο 4,56%, ενώ στην ευρωζώνη 3,54%.

Επίσης, στα δάνεια για ποσά µέχρι 1 εκατ. ευρώ µε κυµαινόµενο επιτόκιο ή αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου µέχρι ένα έτος, που είναι τα πιο συνηθισµένα στην Κύπρο, ο µέσος όρος ανήλθε στο 4,82%, ενώ στην ευρωζώνη 4.02%.

Τα υψηλά επιτόκια στην Κύπρο εκτοξεύουν το κόστος για τις επιχειρήσεις, το οποίο συνήθως µετακυλίεται στους καταναλωτές.

 

Κωνσταντίνος Ζαχαρίου