Από τη χούντα στο πραξικόπημα του 1974 (Μέρος 6ο)

Η φυγή της μεραρχίας και του Γρίβα από την Κύπρο

Όπως αναφέραμε σε προηγούμενο σημείωμα, ο Γρίβας αρχικά δεν έβλεπε με καλό μάτι τη χούντα. Τα πράγματα άλλαξαν στη συνέχεια όταν άρχισε να επανέρχεται στο μυαλό του Γρίβα το μίσος για τον Μακάριο και η μανία του ότι ο Μακάριος του έκλεψε τη δόξα.[1]

Και η πραγματικότητα ήταν πως, όπως και πολλοί άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του ελληνικού στρατού δεν είχαν ιδέα για το πραξικόπημα.

Συνεπώς ο Γρίβας δεν είχε καμία ανάμιξη σε αυτό το πραξικόπημα.

Η ανάκληση της Μεραρχίας και του Γρίβα

Μετά το πραξικόπημα στην Ελλάδα, η Τουρκία θέτει με διακοίνωση της προς την Ελλάδα, στις 17 Νοεμβρίου 1967, την απαίτηση για άμεση απομάκρυνση από την Κύπρο της Ελληνικής Μεραρχίας και του στρατηγού Γρίβα.

Η χούντα ανταποκρίθηκε αμέσως και στις 18 Νοεμβρίου 1967 ανακάλεσε το Γρίβα στην Αθήνα με πρόσχημα τη διεξαγωγή συνομιλιών και τον έθεσε υπό περιορισμό. [2]

Η τουρκική απαίτηση ήρθε αμέσως μετά τα γεγονότα της Κοφίνου-Αγίου Θεοδώρου συνεπεία των τουρκικών αντιδράσεων και απειλών για εισβολή στην Κύπρο. Τότε οι ΗΠΑ ανέλαβαν μεσολαβητική προσπάθεια με προσωπικό απεσταλμένο του Προέδρου Τζόνσον το Σάυρους Βανς για εκτόνωση της κρίσης.

[1] Αναφορά σε αυτή την πτυχή έκανε στην εκπομπή «Ιστορικές Διαδρομές» του Άστρα 92,8 (21/7/2017) ο στρατηγός ε.α. Κων/νος Αχιλλείδης, κουμπάρος και συνεργάτης του Γρίβα πριν την ίδρυση της ΕΟΚΑ Β’.

[2] Πόρισμα Κυπριακής Βουλής για τον Φάκελο της Κύπρου, σελ. 47, 48.

Ο Βανς πραγματοποίησεεπισκέψειςστηνΆγκυρα, την Αθήνα και τη Λευκωσία με στόχο την αποτροπή της έντασης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία.[1]

Στην κατάθεσή του στη Βουλή των Ελλήνων ο Κ. Κόλλιας[2] ανέφερε ότι δεν υπήρξε καμιά διαπραγμάτευση για την αποχώρηση της Μεραρχίας, γιατί η παρουσία της στην Κύπρο έγινε κατά παράβαση των συμφωνιών της Ζυρίχης και άρα ήταν παράνομη. Ανέφερε ακόμα ότι ο Σ. Βανς πίεζε φορτικά για την αποχώρηση της Μεραρχίας, για να αποφευχθεί ο ελληνοτουρκικός πόλεμος. Επιπρόσθετα, ανέφερε ότι την απόφαση για αποχώρηση της Μεραρχίας έλαβε το “Μικρό Υπουργικό Συμβούλιο”, το οποίο αποτελούσαν ο ίδιος και οι Σπαντιδάκης, Μακαρέζος, Παπαδόπουλος και Παττακός. Ο βασιλιάς δεν έλαβε μέρος, έλαβε όμως γνώση για την απόφαση εκ των υστέρων (κατάθεση 26.2.1987, σελ. 18, 73, 77-78,127). [3]

Επιπλέον, στην κατάθεσή του ο Κ. Κόλλιας ανέφερε ότι, απ’ ό,τι γνωρίζει, ποτέ η Τουρκία δεν είχε διαμαρτυρηθεί για την παρουσία της Ελληνικής Μεραρχίας στην Κύπρο και ούτε ποτέ του είχε ζητηθεί η ανάκλησή της. Για πρώτη φορά τέθηκε το θέμα από το Βανς (κατάθεση 26.2.1987, σελ. 130).

Η χούντα υπακούοντας, έκανε αμέσως αποδεκτό το τουρκικό αίτημα για ανάκληση της Μεραρχίας και στις 29 Νοεμβρίου 1967 ανακοίνωσε την απόφασή της, χωρίς να προηγηθεί οποιοσδήποτε μορφής διαβούλευση με την κυπριακή κυβέρνηση.

Τελικά το Δεκέμβριο του 1967 άρχισε η σταδιακή αποχώρηση των τμημάτων της Ελληνικής Μεραρχίας και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1968. Με την αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας διαλύθηκε και η ΑΣΔΑΚ*.

Ο στρατηγός Γρίβας, που ήταν αρχηγός της ΑΣΔΑΚ είχε ήδη ανακληθεί από την Κύπρο στις 18 Νοεμβρίου 1967.

Μεραρχία και Μακάριος

Σε διάφορες κατά καιρούς αναφορές προβλήθηκε η άποψη ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και η κυπριακή κυβέρνηση είχαν συγκατατεθεί στην αποχώρηση της Μεραρχίας. Σύμφωνα με το Πόρισμα του Φακέλου της Κύπρου, της Κυπριακής Βουλής, αυτό δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Πέραν των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, στην Εξεταστική των Πραγμάτων Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων για το Φάκελο της Κύπρου διάφοροι μάρτυρες, στελέχη της χούντας είχαν αναφέρει ότι ο Μακάριος δεν είχε ανάμιξη και ότι η απόφαση ήταν καθαρά θέμα της χούντας.

Για το θέμα αυτό κατέθεσαν οι Κωνσταντίνος Κόλλιας, Αθανάσιος Σκλαβενίτης, Αριστείδης Παλαϊνης, Ευστάθιος Λαγάκος, Φαίδων Γκιζίκης, Κωνσταντίνος Παναγιωτάκος και Σχης Ιωάννης Αλεξάνδρου.[4]

Επιπρόσθετα ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος κατέθεσε ότι: «Για το συγκεκριμένο θέμα της Μεραρχίας δεν μου είπανε τίποτα, εκτός όταν αποφάσισαν να το κάνουνε. Και τότε τους είπαν ότι αυτό είναι τρέλα, αλλά αυτοί ήταν αποφασισμένοι να το κάνουν, λόγω της τεράστιας πίεσης που υπήρχε από την Τουρκία και από τον Βανς».

Ο Κροίσος Χριστοδουλίδης, αξ/κος της μεραρχίας και αργότερα στέλεχος της ΕΟΚΑ Β’ κατέθεσε ότι: «Αυτό που δήλωσε ο Μακάριος είναι ότι όσον αφορά την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης είναι θέμα που την αφορά, δεν είναι θέμα που αφορά εμένα και δεν κρίνω. Όσον αφορά αυτά που αφορούν εμάς ως κυπριακή κυβέρνηση για τη διάλυση της Εθνικής Φρουράς δεν την αποδέχομαι».

Αυτές οι καταθέσεις καταδεικνύουν ότι οι κατηγορίες εναντίον του Μακαρίου αλλά και του ΑΚΕΛ καθώς και άλλων δυνάμεων ότι υπονόμευαν την παρουσία της μεραρχίας και ότι επιδίωκαν την απομάκρυνσή της, την οποία τελικά (δήθεν) πέτυχαν, εκ των πραγμάτων δεν ευσταθούν.

Ο Γρίβας εναντίον της χούντας

Σε προηγούμενο σημείωμα καταδείξαμε ότι η πραξικοπηματική άνοδος της χούντας στην εξουσία προκάλεσε σύγχυση στην Κύπρο.

Ο Μακάριος περίμενε μερικές μέρες για να στείλει συγχαρητήριο τηλεγράφημα ενώ ο Γρίβας έστειλε τηλεγράφημα με βαριά καρδιά, παρά το ότι εθνικόφρονα σωματεία και οργανώσεις που πρόκεινταν στον Γρίβα έστειλαν αμέσως συγχαρητήρια μηνύματα.

Η μόνη ξεκάθαρη δήλωση εναντίωσης προήλθε από το ΑΚΕΛ, ενώ όπως έχουμε αναφέρει, δημοσιεύματα στον κυπριακό τύπο προκάλεσαν ένταση μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας.

 

Στην Αθήνα ανακοινώθηκε ότι ο Γρίβας τέθηκε υπό κατοίκον περιορισμό για να τον ελέγχει. Ωστόσο ο ίδιος ο Γρίβας έγραφε σε ανακοίνωση του στις 28 Σεπτεμβρίου 1973 ότι τέθηκε υπό περιορισμό διότι κινδύνευε η ζωή του.[5]

Όπως όμως θα διαπιστωθεί στη συνέχεια, κάθε άλλο παρά σε περιορισμό βρισκόταν ο Γρίβας, αφού του επιτρεπόταν να κάνει και δημόσιες ομιλίες εναντίον του Μακαρίου.

Παρά ταύτα, οι οπαδοί του Γρίβα απογοητεύτηκαν από τη χούντα και κακοφανίστηκαν μαζί της επειδή θεωρούσαν πως η συμπεριφορά των στρατιωτικών απέναντι στον στρατηγό ήταν ταπεινωτική και ανεπίτρεπτη.

Παράλληλα, κύπριοι αξιωματικοί που ανήκαν στον ελληνικό στρατό και ήρθαν στην Κύπρο μαζί με τη μεραρχία, δεν έφυγαν με την αποχώρηση της αλλά παρέμειναν στην Κύπρο. Συνέστησαν μάλιστα και δική τους ομάδα με στόχο την επίτευξη της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.

20731462_10211193445185420_516583212_nΌταν η χούντα εξόρισε τον βασιλιά Κωνσταντίνο, ο Γρίβας ως βασιλόφρονας που ήταν, επιχείρησε να δημιουργήσει ένοπλες ομάδες με στόχο την επαναφορά του Κωνσταντίνου.[6]

Ήταν τότε που κάλεσε από την Κύπρο συνεργάτες του για να δημιουργήσουν ομάδες και τις εκπαιδεύσουν στη χρήση όπλων και εκρηκτικών.

Για τον σκοπό αυτό έφεραν μυστικά και υλικό δολιοφθορών από την Κύπρο. Όπως σημειώνει ο Μ. Δρουσιώτης, τα υλικά αυτά έφτασαν στην Ελλάδα με πλοία του εφοπλιστή Ανδρέα Ποταμιάνου, ο οποίος διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Γρίβα και ήταν στο πλευρό του μέχρι τέλους.

Επίσης, οι Κύπριοι που μετέβησαν στην Ελλάδα, ανάμεσα τους οι Λευτέρης Παπαδόπουλος, Πανίκος Σωτηρίου, Κώστας Νικήτα και άλλοι, θα αποτελούσαν στη συνέχεια τον πυρήνα της ΕΟΚΑ Β’.

Ακριβώς αυτή την περίοδο ο Γρίβας θα γνωριστεί και με τον Γεώργιο Καρούσο (που επίσης υπηρέτησε στην Κύπρο), ο οποίος στη συνέχεια θα γινόταν ο υπαρχηγός του Γρίβα στην ΕΟΚΑ Β’.

Σύνδεση με τον Δ. Ιωαννίδη

Ένα χαρακτηριστικό του εγχειρήματος αυτού ήταν πως σύμφωνα με τον Γ. Καρούσο, οι εντολές που είχαν ήταν ότι αν συλληφθούν θα έλεγαν ότι σκοπός τους δεν ήταν η ανατροπή της χούντας αλλά η ανατροπή του Μακαρίου και η επιβολή της ένωσης με την Ελλάδα.[7]

Και πράγματι, τον Σεπτέμβριο του 1968 συνελήφθησαν από την Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία (ΕΣΑ), άνθρωποι του Γρίβα, περιλαμβανομένων των Λύτρα, Μουστακλή, Λ. Παπαδόπουλου και Κοσμά Μαστροκόλια.

20733036_10211193445385425_288486021_nΟ Μαστροκόλιας ήταν συνεργάτης του Γρίβα από την εποχή της Χ και της ΕΟΚΑ. Σημειωτέον ότι ο επικεφαλής της τρομερής ΕΣΑ ήταν ο Δημήτριος Ιωαννίδης ο οποίος αργότερα, μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, θα ανέτρεπε τον Γ. Παπαδόπουλο.

Σημαντικό είναι επίσης να σημειωθεί ότι ο Ιωαννίδης δεν ενόχλησε καθόλου τον Γρίβα, ενώ λίγες μέρες αργότερα αφέθηκαν ελεύθεροι οι Μαστροκόλιας και Παπαδόπουλος.

Ο Καρούσος υποστηρίζει ότι οι δύο που ελευθερώθηκαν αποδέχθηκαν συνεργασία με τον Ιωαννίδη με στόχο να φέρουν τον Γρίβα με το μέρος του Ιωαννίδη. Ανέφερε ακόμη ότι ο Μαστροκόλιας ήταν ο άνθρωπος που περνούσε τη γραμμή Ιωαννίδη στον Γρίβα ενώ ο Λ. Παπαδόπουλος ήταν πειθήνιο όργανο του Μαστροκόλια.[8]

Μετά την αποτυχία του εγχειρήματος, ο Γρίβας σταμάτησε κάθε σκέψη για αγώνα εναντίον της δικτατορίας.

[1] Στο ίδιο.

[2] Ο Κωνσταντίνος Κόλλιας διετέλεσε πρώτος πρωθυπουργός της Ελλάδας από τον Απρίλιο ως το Δεκέμβριο του 1967, διορισμένος από τη χούντα.

[3] Πόρισμα Κυπριακής Βουλής για τον Φάκελο της Κύπρου, σελ. 48.

* ΑΣΔΑΚ = Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση Κύπρου.

[4] Πόρισμα Κυπριακής Βουλής για τον Φάκελο της Κύπρου, σελ. 49, 50.

[5] Μακάριου Δρουσιώτη, «ΕΟΚΑ Β’ και CIA», σελ. 79.

[6] Πρέπει να σημειωθεί ότι Μακάριος και Γρίβας, παρά τις σοβαρές διαφορές μεταξύ τους, είχαν ένα κοινό. Ήταν και οι δύο αθεράπευτα βασιλόφρονες.

[7] Μακάριου Δρουσιώτη, «ΕΟΚΑ Β’ και CIA», σελ. 81.

[8] Στο ίδιο.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy