Είναι πολύ σημαντικό ένας μεταφραστής να έχει πλήρη κατανόηση του δημιουργού και ιδιαίτερα του έργου του

Είναι πολύ σημαντικό ένας μεταφραστής να έχει πλήρη κατανόηση του δημιουργού και ιδιαίτερα του έργου του

του Sasa Djordjevic, Πανεπιστημιακός, μεταφραστής

Για σχεδόν 10 χρόνια δίδασκα σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στη Φιλολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου, πριν αποφασίσω να έρθω Κύπρο. Μέρος του μαθήματος ήταν και η λογοτεχνική μετάφραση, όπου μαζί με τους φοιτητές συζητούσαμε διάφορα μεταφραστικά ζητήματα. Τους παρότρυνα να μεταφράζουν και μόνοι τους κείμενα εκτός μαθημάτων, και κάποιοι σήμερα είναι πολύ καλοί μεταφραστές λογοτεχνίας. Άρχισα να δημοσιεύω τις μεταφράσεις μου πριν 2 χρόνια και μπορώ να πω ότι είχαν καλή απήχηση στο σερβικό αναγνωστικό κοινό, κάτι που επιβεβαιώθηκε και από το βραβείο που μου απένειμε η Σερβική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας για την πρώτη μου μετάφραση που κυκλοφόρησε στη Σερβία, το ποιητικό έργο Ο Νώε στην πόλη της Ευφροσύνης Μαντά-Λαζάρου. Ασχολούμαι και με μεταφράσεις ιστορικών βιβλίων, έχω μεταφράσει και μερικά εκκλησιαστικά βιβλία σε συνεργασία με τους συναδέλφους από τη Σερβία.

Η ελληνική λογοτεχνία γενικά είναι γνωστή στη Σερβία, ιδιαίτερα οι μεγάλοι ποιητές του 20ού αιώνα, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Καβάφης. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι μεταφράσεις είναι καλές. Ο νόμος του εμπορίου κυριαρχεί και στη Σερβία και πολλές μεταφράσεις, ακόμα και εκείνες από τα Ελληνικά, γίνονται ως επί το πλείστον κατά παραγγελία, χωρίς να νοιάζεται ένας μεταφραστής για το τι ακριβώς μεταφράζει. Αυτό που με κάνει χαρούμενο σήμερα είναι ότι όλο και περισσότερο τη μετάφραση αναλαμβάνουν νέοι άνθρωποι, νέοι νεοελληνιστές που γνωρίζουν πολύ καλά τι μεταφράζουν και ξέρουν να μεταφράζουν λογοτεχνία. Είναι πολύ σημαντικό ένας μεταφραστής να έχει πλήρη κατανόηση του δημιουργού και ιδιαίτερα του έργου του (συνολικού) που σκοπεύει να μεταφράσει.

Η ελληνική λογοτεχνία γίνεται πιο γνωστή στη Σερβία από το 1970 και μετά, δυστυχώς με όχι πολύ καλές μεταφράσεις, και κυρίως σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Σήμερα πια υπάρχει ένας αξιόλογος αριθμός καλών μεταφράσεων έργων από τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Μου αρέσει ιδιαίτερα που οι μικροί εκδοτικοί οίκοι της Σερβίας πήραν την πρωτοβουλία και διαλέγουν προσεκτικά τα βιβλία που πρόκειται να μεταφράσουν. Οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι παραμένουν προσηλωμένοι στη μετάφραση βραβευμένων βιβλίων, δηλαδή αυτών που θα τους εξασφαλίσουν ένα γρήγορο κέρδος.

Η κυπριακή λογοτεχνία ήταν λιγότερο γνωστή έως πέρσι, όταν ξεκινήσαμε μαζί με τους συναδέλφους μας από το Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου με μια σειρά από μεταφράσεις σύγχρονων δημιουργών της Κύπρου. Μέσα στον 20ο αιώνα, ας πούμε, κυκλοφόρησαν ελάχιστα βιβλία από την Κύπρο στη σερβική αγορά. Θυμάμαι μόνο ένα μικρό ανθολόγιο κυπριακής ποίησης από τη δεκαετία του ‘80 και ακριβώς αυτό το βιβλιαράκι είναι ένα καλό δείγμα ερασιτεχνικής προσέγγισης του φαινομένου που ονομάζεται λογοτεχνική μετάφραση. Για αυτό και έμεινε απαρατήρητο για δεκαετίες. Οπότε, μέσα στον 21ο αιώνα, ήδη κυκλοφόρησαν περισσότερα βιβλία Κύπριων λογοτεχνών σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα. Θα αναφέρω ενδεικτικά μόνο τις μεταφράσεις της ποίησης του Γιώργου Μολέσκη και της Πίτσας Γαλάζη, της επιλογής ποιημάτων από το έργο του Παντελή Μηχανικού, όπως και του γνωστού μυθιστορήματος της Μυρτώς Αζίνα-Χρονίδη.

Θα έλεγα ότι το σερβικό αναγνωστικό κοινό σήμερα χωρίζεται σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα θέλει σχεδόν αποκλειστικά μια ενδιαφέρουσα ιστορία, χωρίς κοινωνική απόβλεψη ή μια ιδιαίτερη σχέση με την πραγματικότητα, κάτι που γράφεται για άμεση κατανάλωση και απόλαυση. Η δεύτερη ομάδα απαιτεί κάτι πιο προκλητικό, και στη μορφή και στο περιεχόμενο, με τη γλώσσα ναι είναι πιο ωμή, κάτι που να ταιριάζει περισσότερο στα δεδομένα της εποχής μας.

Για να προωθηθεί η μετάφραση κυπριακής λογοτεχνίας στη Σερβία και αλλού χρειάζεται συστηματική, σοβαρή και υπεύθυνη προσέγγιση του λογοτεχνικού φαινομένου που ονομάζεται κυπριακή λογοτεχνία ή ελληνική λογοτεχνία της Κύπρου. Με τον κατάλληλο τρόπο προβολής των δημιουργών και των έργων τους διαμορφώνεται και μια δυνατή εικόνα του κυπριακού πολιτισμού, που έχει πολλά να προσφέρει σε έναν Σέρβο αναγνώστη, ιδιαίτερα σήμερα. Για αυτό το λόγο και διοργανώνουμε διάφορες εκδηλώσεις με τη συμμετοχή Κύπριων λογοτεχνών στην πρωτεύουσα της Σερβίας, αλλά και σε άλλες πόλεις της Σερβίας, όπως έγινε φέτος. Μόνο τα τελευταία δύο χρόνια είχαμε συμμετοχές Κύπριων λογοτεχνών σε λογοτεχνικά φεστιβάλ, παρουσιάσεις βιβλίων, ραδιοφωνικές εκπομπές κτλ. Το επόμενο βήμα θα είναι η συμμετοχή Κύπριων δημιουργών στη μεγάλη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου που θα γίνει τον ερχόμενο Οκτώβρη στο Βελιγράδι. Αυτό που εγώ επιθυμώ είναι η προώθηση της κυπριακής λογοτεχνίας και στον ακαδημαϊκό χώρο, κάτι που έχω ήδη κάνει στο παρελθόν διδάσκοντας την ποίηση του Κώστα Μόντη στους φοιτητές μου.