Κέρδη για τα Malls, ζημιές για τις μικρές επιχειρήσεις

Οι πιθανές επιπτώσεις από τη δημιουργία Mall στη Λάρνακα με βάση μελέτη του Ερευνητικού Κέντρου του Alexander College

Του Τάσου Περδίου

    Η έλλειψη ρευστότητας που αποτελεί τον πρώτο παράγοντα που επηρεάζει τις επιχειρήσεις της Λάρνακας είναι ο βασικός λόγος, ο οποίος ευθύνεται για την απουσία επενδύσεων στις επιχειρήσεις

 

Μπορεί για πολλούς η βόλτα στα μαγαζιά ή ακόμα και η παραδοσιακή κυριακάτικη εκδρομή να έχουν αντικατασταθεί από μια μέρα στο mall… Για πολλούς άλλους όμως τα πράγματα δεν φαντάζουν τόσο σύγχρονα και φανταχτερά. Αντίθετα, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα εξελίσσονται σε εφιάλτη για τις μικρές επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου στην Κύπρο, οι οποίες κυριολεκτικά αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας.

Ενόψει της επικείμενης δημιουργίας ενδεχομένως και τριών malls στη Λάρνακα, μαύρα φίδια ζώνουν τους ιδιοκτήτες μικρών καταστημάτων. Αυτές οι αγωνιώδεις επιφυλάξεις τεκμηριώνονται και με στοιχεία τα οποία περιλαμβάνονται σε μελέτη την οποία ετοίμασε το Ερευνητικό Κέντρο του Alexander College για λογαριασμό της ΠΟΒΕΚ.

Η μελέτη καθιστά βάσιμες τις ανησυχίες των καταστηματαρχών για τις πιθανές επιπτώσεις στο παραδοσιακό λιανικό εμπόριο από τα μεγάλα εμπορικά κέντρα και τέθηκε ενώπιον των αρμοδίων στη διαδικασία αδειοδότησης του πρώτου χρονικά Mall, του Metropolis Mall στο οποίο αντιτίθεται σφόδρα η ΠΟΒΕΚ.

H μελέτη, την οποία παρουσιάζουμε σήμερα, καταγράφει την επίδραση των Malls στις γειτνιάζουσες επιχειρήσεις με παραπομπή σε μελέτες στο εξωτερικό οι οποίες αποδεικνύουν ότι η υπόλοιπη αγορά σε πόλεις όπου άνοιξαν Malls συρρικνώθηκε και δεν ανένηψε ποτέ. Καταγράφονται επίσης οι συνθήκες της αγοράς της Λάρνακας και περιλαμβάνονται εισηγήσεις για μέτρα στήριξης των μικρών επιχειρήσεων. Παρακάτω παρουσιάζουμε τα ευρήματα της μελέτης.

Στη Λάρνακα δραστηριοποιούνται περί των 15.000 οικονομικών υποστατικών. Με το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, τις υπηρεσίες εστίασης και άλλες παρεμφερείς δραστηριότητες που επηρεάζονται από τη στρατηγική και τους στόχους ενός μέσου Mall, ο αριθμός των μονάδων υπολογίζεται μεταξύ 1.500-2.000 επιχειρήσεις στην επαρχία αυτή

 

Η επίδραση των Malls στις μικρομεσαίες γειτνιάζουσες επιχειρήσεις

Ένα βασικό εύρημα είναι ότι τα Malls προκάλεσαν αλλαγές, οι οποίες συνίστανται μεταξύ άλλων στην εξαφάνιση των θεμελίων λειτουργίας μικρών πόλεων, περιλαμβανομένων λειτουργιών υπηρεσιών και λιανεμπορίου που δραστηριοποιούνται για την εξυπηρέτηση και της περιφέρειας. Η μελέτη παραπέμπει στον καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, Κ. Στόουν, σύμφωνα με τον οποίο τα Malls προσελκύουν τους κατοίκους λόγω εύκολης πρόσβασης, μεγάλου εύρους επιλογών, ελεγχόμενου κλίματος, εύκολης και δωρεάν στάθμευσης και των εκτεταμένων ωραρίων τους. «Τα Malls άλλαξαν, όπως σημειώνει, θεμελιακά τον τρόπο που ψωνίζουν οι Αμερικανοί καθώς προσέλκυσαν καταναλωτές από το κέντρο της πόλης στα προάστια όπου βρισκόταν το Mall. Τα Malls προκάλεσαν την πτώση του παζαριού των πόλεων, τα περισσότερα εκ των οποίων ποτέ δεν ανένηψαν (Stone, 1997)» είναι η άκρως ανησυχητική επισήμανση.

Οι αριθμοί τεκμηριώνουν τις ανησυχίες των μικρών επιχειρήσεων, όπως καταγράφεται στην έκθεση ως εξής:

«Ο καθηγητής Kalhan σε έρευνα που διεξήγαγε για την επίδραση των Malls στα μικρά καταστήματα (2007) διαπιστώνει ότι το 71% των ερωτηθέντων ανέφερε πτώση των πωλήσεων. Μόνο το 11% των ερωτηθέντων ανέφερε άνοδο στις πωλήσεις και ο λόγος είναι ότι παρείχαν προϊόντα και υπηρεσίες που δεν προσφέρονταν στα Malls. Ως επί το πλείστον, τα μικρά καταστήματα ανέφεραν κατά μέσο όρο πτώση πωλήσεων της τάξης του 20%. Τα καταστήματα που επηρεάστηκαν διέθεταν τρόφιμα ή ρουχισμό που δεν αποτελούσε διεθνούς φήμης μάρκα, ή παπούτσια ή ηλεκτρικά είδη. Περαιτέρω διαπιστώνεται από την έρευνα ότι παρατηρείται μια μεταμόρφωση στα καταναλωτικά πρότυπα των περιοχών που γειτνιάζουν με τα Malls. Επιπρόσθετα, η έρευνα διαπιστώνει ότι οι απολύσεις προσωπικού εξαιτίας της πτώσης των πωλήσεων ήταν πολύ περιορισμένες, γιατί συνήθως τα μικροκαταστήματα διοικούνται ως οικογενειακές επιχειρήσεις. Σε συνθήκες συνεχούς πίεσης όμως, το ενδεχόμενο περισσότερων απολύσεων δεν μπορεί να αποκλειστεί».

Μείωση απασχόλησης κατά 2,7%

Μια άλλη πιο πρόσφατη έρευνα (Gibas και άλλοι, 2013) στην οποία γίνεται παραπομπή, διαπιστώνει ότι η έναρξη λειτουργίας ενός μεγάλου εμπορικού κέντρου (στις ΗΠΑ) προκαλεί τη μείωση της απασχόλησης στην αγορά λιανεμπορίου κατά 2,7%, δηλαδή καθένας (1) υπάλληλος στο εμπορικό κέντρο αντικαθιστά 1,4 υπαλλήλους του υπόλοιπου λιανεμπορίου της αγοράς. Η μείωση της απασχόλησης προκαλεί και άλλες συνέπειες όπως τη μείωση των εισροών από φόρους και την αύξηση των επιδομάτων ανεργίας, επισημαίνεται επίσης.

«Ο καθηγητής Ligthelm (2008) διαπιστώνει ότι γενικά οι στατιστικές αναφέρουν αρνητικό αντίκτυπο των Malls έναντι των μικρών πωλητών που βρίσκονται στα περίχωρα. Σε έρευνα διαπιστώνεται ότι τρεις στους πέντε καταστηματάρχες βίωσαν πτώση της κερδοφορίας, του τζίρου και της εμβέλειας των προϊόντων τους, ενώ μόλις το 4% ανέφερε ότι βιώνει καλύτερες επιχειρηματικές συνθήκες», είναι ένα άλλο ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο που σημειώνεται και καταδεικνύει τη συρρίκνωση των επιχειρήσεων εκτός εμπορικών κέντρων.

Περαιτέρω, γίνεται αναφορά σε έρευνες που διεξήχθησαν το 2006 από τις οποίες εξάγεται το συμπέρασμα ότι τα Malls έχουν ιδιαίτερη επιρροή στις νεαρότερες ηλικίες, ενώ οι μεγαλύτερες ηλικίες έχουν άλλα καταναλωτικά πρότυπα τα οποία επηρεάζονται περισσότερο από διαφημιστικές εκστρατείες που έχουν στο επίκεντρό τους τις τιμές, κάτι που δεν είναι σύνηθες στα Malls (Craig A. Martin, L.W. Turley, 2004).

Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των επιχειρήσεων έχουν φτάσει στα τέλη του 2015 στο επίπεδο του 67% σύμφωνα με την έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου

 

Οι συνθήκες που επιδρούν στις επιχειρήσεις της Λάρνακας

Αναλυτικά, οι συνθήκες που επικρατούν στην αγορά της Λάρνακας παρατίθενται ως εξής: Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, το 95,5% των επιχειρήσεων της Κύπρου ανήκουν στις πολύ μικρές επιχειρήσεις που εργοδοτούν μέχρι 9 υπαλλήλους. Στη Λάρνακα δραστηριοποιούνται περί των 15.000 οικονομικών υποστατικών. Με το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, τις υπηρεσίες εστίασης και άλλες παρεμφερείς δραστηριότητες που επηρεάζονται από τη στρατηγική και τους στόχους ενός μέσου Mall, ο αριθμός των μονάδων υπολογίζεται μεταξύ 1.500-2.000 επιχειρήσεις στην επαρχία της Λάρνακας.

Στα πρώτα χρόνια της κρίσης μέχρι το 2013 υπολογίζεται από την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία ότι έκλεισαν γύρω στις 10.000 τέτοιες επιχειρήσεις στην Κύπρο. Το χρέος των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων μέσα σε μερικά χρόνια έχει σχεδόν διπλασιαστεί από 120% το 2008, σε 230% στα τέλη του 2015. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των επιχειρήσεων έχουν φτάσει στα τέλη του 2015 στο επίπεδο του 67% σύμφωνα με την έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου.

Με βάση έρευνα που διενήργησε το Alexander Research Centre (Νοέμβριος, 2016) σειρά συμπερασμάτων για τις επιχειρήσεις της Λάρνακας μπορούν να εξαχθούν.

Κατά τα τελευταία χρόνια της κρίσης, ελάχιστες επιχειρήσεις έχουν αναβαθμίσει τεχνολογικά τον οργανισμό τους ώστε να αντεπεξέλθουν στην πίεση χρησιμοποιώντας την τεχνολογία. Ποσοστά επιχειρήσεων που κυμαίνονται μόλις από 6-36% έχουν αγοράσει εργαλεία του ηλεκτρονικού μάρκετινγκ και εμπορίου, ενώ ιστοσελίδα διαθέτει μόλις το 58% των επιχειρήσεων της Λάρνακας.

Η έλλειψη ρευστότητας που αποτελεί τον πρώτο παράγοντα που επηρεάζει τις επιχειρήσεις της Λάρνακας (ακολουθούν ο αθέμιτος ανταγωνισμός και η απουσία κρατικής στήριξης) είναι ο βασικός λόγος, ο οποίος ευθύνεται για την απουσία επενδύσεων στις επιχειρήσεις.

Την ίδια στιγμή το 96% των επιχειρήσεων στην επαρχία έχει την πεποίθηση ότι το κράτος πρέπει να έχει κεντρικό ρόλο με συμβολή στην οικονομία της Λάρνακας, είτε με δημόσιες επενδύσεις είτε με προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων ή μέσα από συμπράξεις και σχεδιασμό για την ανάπτυξη, πολιτικές που απουσιάζουν μέχρι σήμερα κατά την εκτίμηση των ίδιων των επιχειρήσεων. Στην ίδια έρευνα και στο ερώτημα εάν «το 2016 είναι για εσάς καλύτερο, χειρότερο ή το ίδιο οικονομικά με το 2015» ποσοστό 51% απαντά ότι ήταν καλύτερο και ελαφρώς καλύτερο, ποσοστό 20% ότι ήταν χειρότερο και ελαφρώς χειρότερο και ποσοστό 26% ότι ήταν στα ίδια επίπεδα. Σε σύγκριση με έρευνά μας για το 2016, όπου ποσοστό 29% δήλωσε ότι είχε θετικά αποτελέσματα, 34% ότι είχε αρνητικά αποτελέσματα και 36% ότι τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια, παρατηρείται μια μετρήσιμη πρόοδος στα οικονομικά αποτελέσματα για μεγαλύτερο αριθμό πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων κατά το 2016. Επομένως είναι κρίσιμο κάθε κίνηση στο περιβάλλον να είναι προσεκτική, ώστε τα ευμετάβλητα αυτά δεδομένα να μην επιστρέψουν σε αρνητική πορεία.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, δεν υπάρχει επαρκής ετοιμότητα των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων να προσαρμοστούν σε νέα ανταγωνιστικά δεδομένα, αφού προέρχονται από μια μεγάλη οικονομική κρίση και τις συνέπειες της πολιτικής λιτότητας. Δεν έχουν επενδύσει στην αναβάθμισή τους, αφού δεν υπάρχουν κρατικά ή τραπεζικά κίνητρα στήριξης. Τα εμπορικά κέντρα αναπτύσσονται εντατικά, όπως και ο αριθμός τους αυξάνοντας τον ανταγωνισμό έναντι στο μικρό εμπόριο. Αυτού του τύπου ο ανταγωνισμός σε αλληλεπίδραση με την τεχνολογική πρόοδο, την καινοτομία και την πρόσβαση στην πληροφορία μπορεί να εκδηλωθεί σε πόλεμο τιμών στον οποίο οι μικρές επιχειρήσεις να μην είναι έτοιμες λόγω τεχνολογικής και οικονομικής ανεπάρκειας να ανταποκριθούν.

Εισηγήσεις και μέτρα

Λαμβάνοντας υπόψιν την εμβέλεια και τους στόχους των Malls σε συνδυασμό με τις συνθήκες της αγοράς, η μελέτη εισηγείται σειρά πρωτοβουλιών που να περιορίσουν κάπως τις αρνητικές επιπτώσεις στις μικροεπιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους ίδιους τομείς με τα Malls ως εξής:

Malls

α) Οι όποιες παρεκκλίσεις δοθούν να έχουν ως γνώμονά τους και τη διαφύλαξη του εμπορικού πνεύμονα της πόλης.

β) Τα έσοδα από τις παρεκκλίσεις να δοθούν για στήριξη της ικανότητας αναβάθμισης των υφιστάμενων μικροεπιχειρήσεων και για στήριξη της απασχόλησης.

γ) Να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει συλλογική σύμβαση εργοδοτουμένων στα Malls ώστε να μην αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μειώνοντας το κόστος εργασίας.

δ) Να εφαρμοστεί ωράριο καταστημάτων που δεν επιτρέπει την εργασία τις Κυριακές και τις αργίες, ώστε οι συνθήκες ανταγωνισμού με τις μικρές επιχειρήσεις αλλά και η εργασιακή προσέγγιση να είναι κάπως πιο ομαλές και λογικές.

Πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις της Λάρνακας

Να διατεθεί προϋπολογισμός του κράτους και του δήμου που να περιλαμβάνει δράσεις:

α) Για εξωραϊσμό του εμπορικού και ιστορικού κέντρου της Λάρνακας ώστε να δημιουργηθεί ταυτότητα με ιστορική και εμπορική αξία.

β) Επαναφορά της αγοράς στην πόλη ώστε να αποτελέσει πόλο έλξης.

γ) Να μελετηθεί η πεζοδρομοποίηση μέρους των οδών Ερμού και Ζήνωνος ώστε να προσφέρεται πρόσβαση στους πολίτες, χωρίς κυκλοφοριακή κίνηση και καυσαέρια.

δ) Για τεχνολογική-ψηφιακή αναβάθμιση των επιχειρήσεων με εργαλεία όπως αυτά του ηλεκτρονικού εμπορίου και ηλεκτρονικής προώθησης προϊόντων.

ε) Να σχεδιαστεί ετήσιο πρόγραμμα ψυχαγωγικού, καλλιτεχνικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος με επίκεντρο το κέντρο της Λάρνακας σε σύνδεση με τον Άγιο Λάζαρο που αποτελεί το πλέον ιστορικής και θρησκευτικής σημασίας αξιοθέατο της Λάρνακας για τους τουρίστες.

Οι λαβωμένες και χωρίς ρευστότητα μικρές επιχειρήσεις είναι υπερευαίσθητες σε δραματικές αλλαγές.

Από τα συμπεράσματα της έρευνας δεν προοιωνίζονται καλές εξελίξεις για τις μικρές επιχειρήσεις με την είσοδο των Malls στο παζάρι. Καταληκτικά, τονίζονται τα εξής:

«Οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί ανά τον κόσμο τεκμηριώνουν την αρνητική επίδραση των μεγάλων εμπορικών κέντρων στα ομοειδή μικρά γειτνιάζοντα καταστήματα μιας πόλης. Η πλειοψηφία των καταστημάτων θα σημειώσει πτώση στις πωλήσεις χωρίς αυτή να μπορεί να καταγραφεί ως προς το ποσοστό στο οποίο κυμαίνεται (αναφορές φτάνουν μέχρι 20%). Η απασχόληση μπορεί να μην επηρεασθεί δραματικά, αλλά μεσοπρόθεσμα θα έχει αρνητικό αντίκτυπο, αφού οι διεθνείς έρευνες αναφέρουν επιπτώσεις στην κερδοφορία μέχρι και στο 70% των περιφερειακών επιχειρήσεων που διαθέτουν προϊόντα και υπηρεσίες ίδια με αυτά των μεγάλων εμπορικών κέντρων ή δεν πωλούν διεθνούς φήμης μάρκες.

Οι μικρο-επιχειρήσεις που εξέρχονται από την κρίση λαβωμένες και χωρίς ρευστότητα είναι υπερευαίσθητες σε δραματικές αλλαγές και γι’ αυτό πρέπει να στηριχθούν σε κρατικό, δημοτικό και τεχνολογικό επίπεδο τουλάχιστον σε πρώτη φάση. Σε αντίθετη περίπτωση, λαμβάνοντας υπόψιν ότι αποτελούν το 95% της οικονομικής δραστηριότητας στην Κύπρο, θα προκληθούν μεγάλα οικονομικά και εργασιακά προβλήματα».