Buffer Fringe: Μια καλλιτεχνική παρέμβαση στο χώρο των τραυμάτων

Οι σκεπτόμενοι και θαρραλέοι νέοι δημιουργοί που δίνουν ελπίδα

Της Άννας Μισιαούλη

Ένα διεθνές φεστιβάλ που κατέστη θεσμός και καθορίζεται από τις παραστασιακές τέχνες και το χώρο όπου διεξάγεται –έναν χώρο χωρίς ταυτότητα, που φέρει βαρύ το στίγμα των τραυμάτων του παρελθόντος. Για το ξεκίνημα, τη μορφή και την απήχηση του Buffer Fringe μιλήσαμε με την εκτελεστική και καλλιτεχνική διευθύντρια του έργου, Ελλάδα Ευαγγέλου. Η Ελλάδα μοιράστηκε με την «Κυριακάτικη Χαραυγή» το ρόλο του Buffer Fringe στον ορισμό του ενδιάμεσου χώρου της νεκρής ζώνης, «τόσο του κυριολεκτικού χώρου στην Κύπρο, όσο και του συμβολικού “ανα-μεταξύ” χώρου», θέμα του φετινού φεστιβάλ.

Το Φεστιβάλ γεννήθηκε το 2013-14, από την ομάδα του Σπιτιού της Συνεργασίας και του Διοικητικού Συμβουλίου του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας. Στα πλαίσια ενός open call για δικοινοτικά project, το Σπίτι έλαβε μια σειρά από προτάσεις για την πραγματοποίηση θεατρικών παραστάσεων, εργαστηρίων κ.λπ. Έτσι, αντί μεμονωμένα θεατρικά δρώμενα, αποφασίστηκε να διοργανωθεί ένα φεστιβάλ παραστασιακών τεχνών, που να μπορέσει να αγκαλιάσει λόγω του θεματικού του εύρους, τις διάφορες (πολλές φορές πειραματικές) προτάσεις που είχε λάβει, εξηγεί η Ελλάδα Ευαγγέλου. Επισημαίνει ότι η επιτυχία του πρώτου φεστιβάλ, που είχε λάβει χώρα μέσα στη Νεκρή Ζώνη στο Λήδρα Πάλας, έδωσε το έναυσμα για να επαναληφθεί τον επόμενο χρόνο, και να γίνει διεθνές το 2016, όπως και παρέμεινε έκτοτε.

Το Buffer Fringe περιγράφεται ουσιαστικά από το όνομά του: είναι πρώτα από όλα ένα Φεστιβάλ “fringe”, δηλαδή που φιλοξενεί έργα που βρίσκονται στο περιθώριο της δημιουργίας, ως προς την προσέγγισή τους στις παραστασιακές τέχνες, εξηγεί δίνοντας το στίγμα στην ταυτότητά του. Αυτά μπορούν να είναι έργα εν εξελίξει (work in progress), να έχουν θεματικά ή δομικά κάτι το καινοτόμο που δοκιμάζεται στο κοινό, να αποτελούν μεταφράσεις ή διασκευές ή νέες προσεγγίσεις σε κείμενα, νέες μεθοδολογίες σκηνοθεσίας/υποκριτικής/σκηνογραφίας/διάδρασης με το κοινό, έργα διαρκείας ή σε μη συμβατικούς θεατρικούς χώρους και πολλά άλλα.

Το δεύτερο σημαντικό κομμάτι είναι ότι το Buffer Fringe φιλοξενεί έργα από το εύρος των παραστασιακών τεχνών, από θέατρο μέχρι χορό, performance art, έργα διαρκείας, θέατρο χώρου και άλλα είδη, προσθέτει.

Φοιτητές και νεαροί επαγγελματίες του χώρου

Πώς πραγματοποιείται και σε ποιους απευθύνεται η δραστηριότητα αυτή, ρωτήσαμε. Η Ελλάδα Ευαγγέλου αναφέρει ότι το Φεστιβάλ οργανώνεται από το Σπίτι της Συνεργασίας, με τη συνδρομή και καθοδήγηση του/της καλλιτεχνικού διευθυντή/τριας. Φέτος αυτό το άτομο είναι η ίδια, κάτι που τη χαροποιεί πολύ, γιατί πιστεύει βαθιά στο όραμα του Φεστιβάλ, καθώς και του Σπιτιού της Συνεργασίας, όπως εξηγεί.

Η ομάδα συμπληρώνεται από φοιτητές και νεαρούς επαγγελματίες του χώρου, που εργάζονται για το Φεστιβάλ στα πλαίσια μαθητείας ή διαδικασίας μέντορινγκ.

«Φέτος δουλεύουμε με άτομα από την Κύπρο (Ε/κ και Τ/κ), από ΗΠΑ, Τουρκία, Ελλάδα και Γαλλία», σημειώνει. Εξηγεί ότι το Φεστιβάλ απευθύνεται σε όλους, τόσο στους καλλιτέχνες (Κύπριους και διεθνείς), τους φιλότεχνους αλλά και τους απλούς πολίτες. Είναι ανοιχτό σε Κύπριους και άτομα που διαμένουν στην Κύπρο, τόσο μόνιμα όσο και προσωρινά. «Μοιραζόμαστε το νησί μας με τόσο πολύ κόσμο (το 1/5 του πληθυσμού του νησιού δεν είναι Κύπριοι), τις περισσότερες φορές δεν τους υπολογίζουμε ως παρόντες, αλλά αποτελούν μέρος του κοινωνικού ιστού».

Το Open Call και οι στοχευμένες προσκλήσεις του Φεστιβάλ του 2019 είχαν εξαιρετική απήχηση, απαντά για το όσον αφορά στην αποδοχή του Φεστιβάλ.

Το θέμα του 6ου αυτού Buffer Fringe ήταν ο ορισμός της νεκρής ζώνης, ο ορισμός του ενδιάμεσου αυτού χώρου, τόσο του κυριολεκτικού χώρου στην Κύπρο όσο και του συμβολικού «ανα-μεταξύ» χώρου, επισημαίνει.

Αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει τόσα πολλά και έχει μιλήσει σε πολλούς ντόπιους και διεθνείς καλλιτέχνες, που νιώθουν ότι κάπως, κάποια πτυχή της ζωής ή της δημιουργίας τους βρίσκεται κάπου μεταξύ, συμπληρώνει.

Εξηγεί ότι λήφθηκαν 180 προτάσεις από 43 χώρες, δημιουργήθηκαν συνεργασίες με 4 πανεπιστήμια και 3 ομάδες από αρχιτέκτονες και τελικά κτίστηκε ένα πρόγραμμα με 6 παραστάσεις σε θεατρικούς χώρους (Dancehouse Lefkosia και «1984»), 4 περιπατητικά διαδραστικά performance, μια σειρά από σύντομες ταινίες και 12 διαδραστικούς χώρους που θα τοποθετηθούν στην τάφρο πίσω από το Σπίτι της Συνεργασίας. Εξαιρετική ήταν ακόμα η ανταπόκριση από άτομα του γενικότερου πολιτιστικού τομέα, για την πραγματοποίηση μιας συζήτησης γύρω από το θέμα «Τέχνη και Κοινότητα», με διεθνείς και ντόπιους συζητητές, υπογραμμίζει.

Προοπτικές

Φέτος στο Buffer Fringe Festival θα παρουσιάσουν δουλειά τους οι Ελεάνα Αλεξάνδρου (Κύπρος), Baris Parlan (Κύπρος), Δημήτρης Χειμώνας (Κύπρος), Nihal Soganci (Κύπρος), Λευκή Παπαχρυσοστόμου και το Alma Alba Theatre (Κύπρος & Ελβετία), Thadd Correia & ‘Involuntary Terrans’ (Κύπρος), Anber Onar (Κύπρος), Αρίστη Παύλου (Κύπρος), Ely Daou (Ισπανία), Claroscuro Inc. (Πουέρτο Ρίκο/ΗΠΑ), Raffi Feghali (Λίβανος), Benna Gaean Marris (ΗΠΑ), Ayca Ceylan (Τουρκία), Katarzyna Gorczyca & Dominika Wiak (Πολωνία), Moran Duvshani (Ισραήλ). Ακόμα ομάδες από φοιτητές και ακαδημαϊκούς από Πανεπιστήμια της Κύπρου και του εξωτερικού (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας – Καλών Τεχνών, Arucad – Καλών Τεχνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου – Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Μελβούρνης –Αρχιτεκτονικής), το πρόγραμμα RISE με το Ledra Palace Museum Project, το Laboratory of Urbanism University of Cyprus (LUCY) και AA & U for Architecture, Art and Urbanism, και ομάδα που περιλαμβάνει τους Γιώργο Χατζηχρίστου, τους Urban Guerrillas και το Creative Center for Fluid Territories.

Το Φεστιβάλ στηρίζεται (εκτός από οργανωτικά) με ένα μικρό βασικό ποσό από το ίδιο το Σπίτι της Συνεργασίας, αλλά ουσιαστικά δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συνδρομή χρηματοδοτών. Φέτος ανακοινώθηκε μια συνεργασία με τον Οργανισμό Νεολαίας, καθώς και χρηματοδότηση από τις πρεσβείες της Ολλανδίας και Πολωνίας, και το Ινστιτούτο Γκαίτε.

Ταυτόχρονα, το Φεστιβάλ πραγματοποιείται ακόμα με τη συνδρομή των συμμετεχόντων, όπως των πανεπιστημίων, του προγράμματος Rise, των Urban Gorrillas και πολλών άλλων.

Όσον αφορά τις προοπτικές του Φεστιβάλ και κατά πόσο υποβοηθείται ο στόχος να φέρει κοντά ανθρώπους των δύο κοινοτήτων και τον τρόπο που αυτό επιτυγχάνεται, η Ελλάδα Ευάγγελου θεωρεί ότι οι προοπτικές των θεσμών είναι να ενισχύουν τον κοινωνικό ιστό, παρέχοντας σταθερά σημεία αναφοράς, σε αυτή την περίπτωση, για τη δημιουργικότητα. «Το συγκεκριμένο Φεστιβάλ βέβαια έχει και μια ξεκάθαρη κοινωνική διάσταση, πέρα από την καλλιτεχνική, που είναι να δημιουργήσει καλλιτεχνικές αναφορές για τους θεατές, πέρα από την καταγωγή τους και γλώσσα που μιλούν. Να αποτελέσει πλατφόρμα για διάλογο μεταξύ των κοινοτήτων», να επιτρέψει (εκεί που πολλές φορές πνίγεται) να παρουσιαστεί δουλειά νέων και τολμηρών καλλιτεχνών που έχουν κάτι να πουν για την Κύπρο του σήμερα, την Κύπρο του χθες, αλλά και αυτήν του αύριο.

Ο κόσμος έχει ανάγκη από τέτοιες δραστηριότητες για να κρατηθεί αναμμένη η φλόγα της επανένωσης και να καλλιεργηθεί ο πολιτισμός μέσα από μια εναλλακτική προσέγγιση; Αβίαστα βγαίνει το ερώτημα. «Αυτό που βλέπω είναι νέους ανθρώπους που βγαίνουν στο εξωτερικό ή φοιτούν στα πανεπιστήμια της Κύπρου, να δημιουργούν, να ασχολούνται με το θέμα της ταυτότητάς τους. Μέσα από νέους τρόπους, από διαφορετικές προοπτικές, εξερευνούν εκεί που τα εκπαιδευτικά και (πολλές φορές) τα καλλιτεχνικά στάτους κβο τους σπρώχνουν πίσω σε μια στείρα μονοδιάστατη αφήγηση», επισημαίνει απαντώντας αν διαπιστώνει ότι ο κόσμος έχει ανάγκη από τέτοιες δραστηριότητες για να κρατηθεί αναμμένη η φλόγα της επανένωσης και να καλλιεργηθεί ο πολιτισμός μέσα από μια εναλλακτική προσέγγιση. «Αυτός είναι ο κόσμος που μου δίνει ελπίδα, οι σκεπτόμενοι και θαρραλέοι νέοι δημιουργοί της Κύπρου και του εξωτερικού. Θα ήθελα το φεστιβάλ αυτό να τους δίνει την πλατφόρμα να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και να προκαλέσουν έναν απαραίτητο διάλογο γύρω από την ειρήνη στον τόπο μας και στον κόσμο», καταλήγει εμφαντικά.

Σε ένα χώρο κενό από ταυτότητα

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα Ευαγγέλου υπογραμμίζει ότι το φεστιβάλ καθορίζεται από το χώρο απ’ όπου προέρχεται και όπου πραγματοποιείται: τη νεκρή ζώνη στο Λήδρα Πάλας.

«Λαμβάνει χώρα σε ένα χώρο κενό (από ταυτότητα), ένα χώρο που φέρει βαρύ το στίγμα των τραυμάτων του παρελθόντος, που εμπερικλείει ήδη μια σωρεία αφηγήσεων. Ιστορίες για ανταλλαγές αιχμαλώτων, μάχες στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και αρχές του 1960, για τους ΟΗΕδες που το είχαν ως σπίτι τους για χρόνια, για τις ουρές όταν άνοιξε αυτό το πρώτο οδόφραγμα το 2003, συναντήσεων επαναπροσεγγιστών, αλλά και πορείες ακροδεξιών, οικογενειών μεταναστών που περιμένουν για ώρες για να περάσουν στην άλλη πλευρά και πολλών άλλων ατόμων και ομάδων», επισημαίνει χαρακτηριστικά και προσθέτει «θα έλεγα ότι το Buffer Fringe έρχεται ως μια καλλιτεχνική παρέμβαση στις ιστορίες αυτές.  Δεν τις ακυρώνει, τίποτε δεν μπορεί να το κάνει αυτό, απλά προσφέρει καινούργιες, από τα μάτια καλλιτεχνών, Κυπρίων και ξένων».