Χάνι του Ιμπραήμ – Ένα κτίριο με συμβολισμό στην καρδιά της Πάφου

 

Το άλλοτε καταφύγιο Κυπρίων και ξένων,  που ταξίδευαν στο Κτήμα, αποκαταστάθηκε και προωθείται η αξιοποίησή του, ώστε  να καταστεί και πάλι σημείο αναφοράς

 

Του Χρήστου Χαραλάμπους

 

Σύμβολο μιας εποχής και ενός πολιτισμού που έχει χαθεί και χαρακτήριζε, εκτός των άλλων, την ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία των Κυπρίων, ανεξάρτητα από τη θρησκεία και τη ρίζα καταγωγής τους, αποτελούσε για πολλές δεκαετίες το Χάνι του Ιμπραήμ που βρίσκεται στην καρδιά της Πάφου. Ένα συμπλεγματικό κτίριο όπου έβρισκαν καταφύγιο οι ταξιδιώτες των πρώτων δεκαετιών του 20^ού αιώνα ή και παλαιότερα, ενώ η χρησιμοποίηση κάποιων χώρων του για εμπορικούς και άλλους κοινωνικούς σκοπούς, το καθιστούσε σημείο αναφοράς και ψυχή του παραδοσιακού παζαριού στο πάλαι ποτέ Κτήμα.

Λειτουργούσε μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’60, αλλά μετά τα γεγονότα που διατάραξαν τη δικοινοτική αρμονία και την γενικότερη «εξέλιξη» στην οποία οδηγήθηκε ο τόπος, το Χάνι άρχισε σιγά σιγά να εγκαταλείπεται και να ερημώνεται. Και έμεινε έτσι σαν θυμητάρι πολιτισμού για πολλά χρόνια, αξιοποιημένο περιστασιακά από κάποιους μικροεπαγγελματίες που λειτουργούσαν εκεί κάποια εργαστήρια.

‘Όταν η Πάφος διεκδίκησε το ρόλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το Χάνι του Ιμπραήμ μπήκε στις προτεραιότητες του δήμου για αναπαλαίωση και αξιοποίηση με συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Η αποκατάσταση του κτιρίου που καλύπτει μια επιφάνεια 2.500 τ.μ. (ισόγειο και όροφος) τελικά επιτεύχθηκε, έστω και με λίγη καθυστέρηση, σε ό,τι αφορά την ολοκλήρωση των εργασιών και την παράδοση του χώρου στον πολιτισμό και την κοινωνία της Κύπρου και ειδικότερα της Πάφου.

Τη μελέτη και τα σχέδια, μετά από Διαγωνισμό, ανέλαβε, αφού πήρε και το πρώτο βραβείο, ομάδα αρχιτεκτόνων αποτελούμενη από τους Δημήτρη Λουκαΐδη, Μαρία Φιλίππου, Νέαρχο Θεοδούλου, Χρυσαφένη Θεοδούλου, Σοφία Μπαγιαρτάκη και Μαρία Προκοπίου. Και το αποτέλεσμα είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Άλλωστε ο Δήμος Πάφου με την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών εργασιών απέστειλε το Έργο «Αποκατάσταση και Επανάχρηση του Χώρου του Χανιού του Ιμπραήμ» για βράβευση από την Europa Nostra Awards 2018.

Σκοπός της μελέτης, όπως εξηγεί ο συντονιστής της ομάδας των αρχιτεκτόνων και μηχανικός του έργου, Δημήτρης Λουκαΐδης, είναι η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας στο χώρο όπου θα ζωντανεύουν οι μνήμες του παρελθόντος και θα επαναπροσδιορίζει το χαρακτήρα του Χανιού και του ιστορικού κέντρου της πόλης και παράλληλα η επίτευξη της επιχειρηματικής αειφορίας και γενικότερα η βελτίωση ποιότητας ζωής του κόσμου της Πάφου.

 

Τρεις λειτουργικές «γειτονιές»

Στο σύνολό του ο χώρος που καλύπτει το Χάνι έχει χωριστεί σε τρεις λειτουργικές ενότητες, οι οποίες χαρακτηρίζονται «γειτονιές», όπου εκτυλίσσονται εικόνες που έχουν να κάνουν με την εργασία, την παραγωγή και την προβολή κυρίως πολιτιστικών δραστηριοτήτων αλλά και τομείς αναψυχής.

Η αρχιτεκτονική προσέγγιση, όπως επισημαίνεται, αποσκοπεί στο να δημιουργήσει ένα χώρο, σταθμό αναφοράς, της σύγχρονης αντίληψης του πολιτισμού. «Μέσω των δράσεων που ωθούνται στον προτεινόμενο τρόπο διαχείρισης του χώρου σε ταύτιση με την προσωπική αντίληψη των ίδιων των χρηστών, πλάθεται ένα χωρικό σύστημα το οποίο ανακυκλώνει εμπειρίες μέσω της διαδικασίας παραγωγής του πολιτισμού και της έκθεσής του, εμπλουτίζοντας το ανθρώπινο πνεύμα».

Στόχος των μελετητών του έργου ήταν το συγκρότημα των κτισμάτων που συνθέτουν το Χάνι να χαρακτηρίζεται από απλότητα και αυτό, κατά γενική παραδοχή, έχει πετύχει.

Όλες οι προσθήκες που έγιναν είναι από μεταλλικό σκελετό επενδυμένες εξωτερικά από χαλκό. Τα στέγαστρα είναι επίσης από μεταλλικό σκελετό και χαλκό και αποτελούν συνέχεια των νέων κτιριακών όγκων που βρίσκονται στον όροφο.

Σε ό,τι αφορά τις εξωτερικές επιφάνειες, αυτές στο μεγαλύτερο μέρος τους καλύπτονται από πλάκες που αποτελούν συνεχεία της υφιστάμενης πλακόστρωσης, η οποία διατηρείται και συμπληρώνεται.

 

Χώρος πολιτισμού και όχι «μικρό mall» 

Η ανάπλαση του Χανιού πρόλαβε την Πάφο Πολιτιστική Πρωτεύουσα κι ως εκ τούτου κάποιοι χώροι χρησιμοποιήθηκαν και για κάποιες εκδηλώσεις, γεγονός που ενθουσίασε τους ανθρώπους που ασχολούνται επαγγελματικά ή άλλως πώς με τον πολιτισμό, προσβλέποντας και ελπίζοντας ότι θα υπάρξει μια συνέχεια, ώστε η πολιτιστική ζωντάνια που βίωσε ο χώρος να μην ξεχαστεί με τη λήξη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.

Όπως ήταν αναμενόμενο ο Δήμος Πάφου, που έχει και την κυριότητα του Χανιού, θέλοντας να αξιοποιήσει και εμπορικά το κτίριο, προχώρησε στην προκήρυξη προσφορών για μια σειρά υποστασιακά και άλλους διαθέσιμους χώρους, προσβλέποντας στην προώθηση και διατήρηση της ζωής και της δράσης στον πιο σημαντικό ίσως χώρο του ιστορικού κέντρου της πόλης.

Στόχος είναι να δημιουργηθούν εδώ κάποια καταστήματα και συγκεκριμένοι χώροι αναψυχής που θα λειτουργήσουν ελκυστικά τόσο για τον ντόπιο πληθυσμό όσο και για τους ξένους επισκέπτες.

Πολιτιστικοί κι άλλοι παράγοντες της Πάφου επισημαίνουν, ωστόσο, την ανάγκη, ο δήμος να δώσει κίνητρα (χαμηλά ενοίκια κ.λπ.), ώστε να υπάρξει ενδιαφέρον από νέους κυρίως δημιουργούς που θα ήθελαν να στήσουν μέσα στο Χάνι το εργαστήριό τους. Θα πρέπει, όπως υποδεικνύουν, να δοθεί έμφαση σε δράσεις που θα αναδεικνύουν την τοπική παράδοση και τον πολιτισμό και οι όποιες εμπορικές δραστηριότητες να μην δώσουν στο Χάνι του Ιμπραήμ την εικόνα μιας μοντέρνας αγοράς ή, ακόμα χειρότερα, ενός «μικρού mall».