Χαράλαμπος Έλληνας: Η ΕΕ δεν έχει ανάγκη το δικό μας αέριο

«Η ExxonMobil θα χρειαστεί μια ελκυστική τιμή. Με όλες τις υποδομές που θα χρειάζονται, η τιμή του υγροποιημένου φυσικού αερίου θα φτάσει γύρω στα 7-8 δολάρια ανά μονάδα. Με αυτή την τιμή ίσως να μπορέσουν να βρουν αγοραστές στην Ασία -δύσκολα όμως στην Ευρώπη»

 

Συνέντευξη στη Νίκη Κουλέρμου

Οι επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων χρειάζονται γεωπολιτική σιγουριά. Χρειάζεται αποφυγή ρίσκων. Δεν το λέει ο διεθνής εμπειρογνώμονας Χαράλαμπος Έλληνας, αλλά ο ίδιος είναι από τους λίγους που σημείωσε τα όσα είπε στο συνέδριο του Economist στην Κύπρο ο διευθύνων σύμβουλος της Noble στην Κύπρο, κ. Κόρνιγκεϊ, και κανείς δεν φαίνεται να έδωσε σημασία. Για πρώτη φορά ο κ. Έλληνας δηλώνει ακόμα ότι οι χώρες της ΕΕ δεν έχουν ανάγκη τα αποθέματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, γιατί ικανοποιούνται με το ρωσικό φυσικό αέριο που φθάνει άφθονο και πάμφθηνο στην Ευρώπη, όπως και το αμερικάνικο υγροποιημένο φυσικό αέριο, και άρα τα περί ενεργειακής ασφάλειας μοιάζουν με κουραφέξαλα… Όπως εκτιμά ο κ. Έλληνας, το κόστος των υποδομών και η τιμή του κυπριακού φυσικού αερίου καθιστούν μη εμπορικά βιώσιμο τον EastMed, όπως και τον αγωγό μέσω Τουρκίας. Γι’ αυτούς και άλλους λόγους υποστηρίζει ότι οι αγορές στις οποίες πρέπει να στοχεύσουν οι αδειοδοτημένες εταιρείες είναι οι ασιατικές κυρίως, όπου οι τιμές φυσικού αερίου είναι πιο ψηλές και η ζήτηση πιο μεγάλη.

Επιστρέφετε από ένα συνέδριο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις προοπτικές ανάπτυξης των κυπριακών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και ιδιαίτερα της «Αφροδίτης», με το οποίο σχετίζεται ιδιαίτερα το Ισραήλ. Ποιες είναι λοιπόν οι προοπτικές;

Ναι, επιστρέφω από ένα συνέδριο στο Ισραήλ όπου έγιναν παρουσιάσεις για τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικά για το Ισραήλ, για την παγκόσμια αγορά και τις τιμές. Ένας υψηλόβαθμος Ισραηλινός διπλωμάτης γνωστοποίησε ότι σύντομα θα ανακοινωθεί η δημιουργία ενός Φόρουμ σε κυβερνητικό επίπεδο που θα ονομάζεται «EastMed Gas Cooperation Forum» και στο οποίο θα συμμετέχουν οι χώρες που έχουν τα πιο πολλά αποθέματα σε φυσικό αέριο αυτή τη στιγμή -το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Κύπρος- και θα αφορά τη συνεργασία στα θέματα του φυσικού αερίου και τις πολιτικές επιπτώσεις -μια θετική εξέλιξη.
Στο ίδιο συνέδριο ήταν και ο Υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, ο κ. Στάινιτς, ο οποίος μίλησε ξανά για τον EastMed, όπως ήταν παρών και μίλησε και ο διευθύνων σύμβουλος της DELEK, Yossi Abu. Παρών ήταν και ο υπεύθυνος της EDISON, της εταιρείας που ανέλαβε τη μελέτη για τον αγωγό αυτό. Όλοι διαβεβαιώνουν ότι ο αγωγός είναι έργο βιώσιμο. To μόνο που δεν μας λένε είναι το όνομα του… μωρού! Δηλαδή σε τι τιμή θα παραδώσουν φυσικό αέριο, μέσω αυτού του αγωγού, ας πούμε στην Ιταλία; Ξέρουν το κόστος του αγωγού, ξέρουν το κόστος του φυσικού αερίου στο Ισραήλ και μπορούν να υπολογίσουν σε τι τιμή θα το παραδώσουν. Αλλά αυτή η τιμή είναι τόσο ψηλή που δεν θα μπορέσει να ανταγωνιστεί το ρωσικό ή ακόμα και το αμερικανικό φυσικό αέριο –εκεί είναι το πρόβλημα.

Το Ισραήλ είναι έτοιμο να στείλει φυσικό αέριο στην Ευρώπη με τον EastMed, αλλά εμείς καθυστερούμε;

Η κατασκευή των υποδομών του Λεβιάθαν έφθασε το 70% και το τέλος του 2019 ξεκινά η παραγωγή του φυσικού αερίου. Η ανακάλυψη του Λεβιάθαν έγινε ένα χρόνο πριν το «Αφροδίτη». Αυτό καθιστά αντιληπτή την καθυστέρηση και πιστεύω ότι θα καθυστερήσει ακόμα περισσότερο γιατί: Χρειάζεται να κλείσουν συμφωνίες για τις πωλήσεις, επαναδιαπραγμάτευση και συμφωνίες με τη NOBLE, καθώς και με τη Shell. Μετά πρέπει να γίνει το έργο. Ποιες τράπεζες θα βρεθούν να δώσουν δάνεια στις εταιρείες με όλες αυτές τις απειλές που εκτοξεύει η Τουρκία; Οι εταιρείες θα βάλουν μόλις το 30%. Τα υπόλοιπα θα τα δανειστούν. Η πρόκληση είναι ότι το γεωπολιτικό ρίσκο είναι μεγάλο, όπως είπε ο κ. Κόρνιγκεϊ.

 

Στις συζητήσεις που κάνουμε, οι επενδύσεις στις υποδομές με κάποια χρηματοδότηση σε σχέση με τις πολιτικές εξελίξεις είναι μια νέα παράμετρος. Από τη στιγμή που οι εταιρείες επενδύουν εκατομμύρια για τις γεωτρήσεις γιατί να μην προχωρήσουν και στο δανεισμό για τις υποδομές που χρειάζονται για την παραγωγή;

Στο συνέδριο του Economist στην Κύπρο ο διευθύνων σύμβουλος της Noble στην Κύπρο, κ. Κόρνιγκεϊ, είπε κάτι πολύ σημαντικό που κανείς δεν έδωσε σημασία. Υπάρχει απόλυτη ανάγκη να αντιμετωπιστεί το γεωπολιτικό ρίσκο. Ότι τέτοιου είδους έργα -πλατφόρμες, αγωγοί κ.ο.κ.- χρειάζονται δισεκατομμύρια δολάρια. Όπως είπε ο κ. Κόρνιγκεϊ, τέτοιες επενδύσεις χρειάζονται σιγουριά. Ήθελε να μας πει ότι θα δυσκολευτούν να βρουν τα λεφτά για τα έργα, ενόσω υπάρχουν γεωπολιτικοί κίνδυνοι.

 

Πολλοί μιλούν για μεγάλες προσδοκίες από το τεμάχιο 10 την ώρα που η ίδια η εταιρεία μιλά για διερευνήσεις υψηλού ρίσκου. Τι να περιμένουμε;

Η ίδια η εταιρεία, και ένας από τους διευθυντές της, ο κ. Άσπρεϊ, στο συνέδριο του Economist είπε ότι τα γεωλογικά ρίσκα είναι κάπως υψηλά, αλλά ανέφερε επίσης ότι «είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι». Είναι το πιο δυνατό που μπορεί να πει η εταιρεία αυτή τη στιγμή. Επίσης μίλησε ξανά για το θέμα του Τερματικού στο Βασιλικό. Είπε ότι αν γίνει μεγάλη ανακάλυψη και τα οικονομικά του έργου είναι προσιτά που να υποστηρίξουν εξαγωγές, τότε ο σχεδιασμός τους είναι να προχωρήσουν με Τερματικό στο Βασιλικό.
Είπε επίσης ότι η θέση της Κύπρου κοντά στη Διώρυγα του Σουέζ την κάνει ελκυστική για εξαγωγές όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην Ασία.
Όλα αυτά είναι θετικά, αλλά πρέπει να γίνει πρώτα η ανακάλυψη, οι ποσότητες να είναι ικανοποιητικές και οι τιμές να είναι τέτοιες που να βρουν αγοραστές στην Ευρώπη, αλλά κυρίως στην Ασία.
Η ExxonMobil θα χρειαστεί μια ελκυστική τιμή. Με όλες τις υποδομές που θα χρειάζονται, η τιμή του υγροποιημένου φυσικού αερίου θα φτάσει γύρω στα 7-8 δολάρια ανά μονάδα. Με αυτή την τιμή ίσως να μπορέσουν να βρουν αγοραστές στην Ασία -δύσκολα όμως στην Ευρώπη.

Ο αγωγός TurkStream θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά προς τον αγωγό EastMed;

Ο TurkStream είναι στην πραγματικότητα δύο αγωγοί, εκ των οποίων ο ένας προορίζεται για την Τουρκία και ο άλλος για την Ευρώπη μέσω Βουλγαρίας ή μέσω Βουλγαρίας και Ελλάδας, προς τη ν/α Ευρώπη και Ιταλία. Έτσι σίγουρα ο αγωγός TurkStream θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά προς τον αγωγό EastMed.
Η Ιταλία θα πάρει επίσης φυσικό αέριο από το Ζορ μέσω του τερματικού της Νταμιέττας στην Αίγυπτο. Άρα η ν/α Ευρώπη θα προμηθεύεται, εκτός από το φθηνό ρωσικό και το αμερικανικό φυσικό αέριο, και με αυτούς τους τρόπους. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι η ExxonMobil πρέπει να προσανατολιστεί σε πωλήσεις προς την Ασία.

Η δυνατότητα για τον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου από τη Λεβαντίνη και το «Αφροδίτη» μέσω Τουρκίας στην ΕΕ υφίσταται ακόμα;

Και να υπάρξει πολιτική συμφωνία, αυτή δεν θα είναι αρκετή. Πρέπει το έργο να είναι και εμπορικά βιώσιμο. Δεν έχουν γίνει σοβαρές μελέτες για τη βιωσιμότητα του έργου παρά τα όσα λέγονται.
Για να έρθει ο αγωγός από το τεμάχιο 10 ή 12 στην Κύπρο, μετά να περάσει πάνω από την Κύπρο και από την Κύπρο μέσω θαλάσσης προς την Τουρκία και από κει στην Ευρώπη, το ολικό κόστος θα είναι υψηλό. Και μετά είναι και το υψηλό κόστος του φυσικού αερίου στο «Αφροδίτη». Είναι πολύ δύσκολο. Είναι παρόμοιες οι οικονομικές δυσκολίες με εκείνες για τον EastMed. Ενώ δεν υπάρχουν οι ίδιες δυσκολίες με τον αγωγό TurkStream γιατί το ρωσικό φυσικό αέριο είναι πάμφθηνο. Για παράδειγμα η Noble στην «Αφροδίτη» δεν θα δεχθεί τιμή φυσικού αερίου στην πλατφόρμα χαμηλότερη από 3,5 δολάρια ανά μονάδα, ίσως και 4, ενώ το ρωσικό πριν μπει στον αγωγό στοιχίζει μόνο 80 σεντ του δολαρίου. Επιπλέον προστίθενται και τα κόστη των αγωγών προς την Κύπρο, την Τουρκία και την Ευρώπη…

 

 

Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν μας έχουν ανάγκη

Στην Κύπρο ωστόσο συνεχώς ακούμε ότι με τις ανακαλύψεις και με τον αγωγό EastMed διασφαλίζεται η ενεργειακή ασφάλεια στην ΕΕ. Είναι κουραφέξαλα αυτά;

Το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας παραποιείται. Η Ευρώπη και η Gazprom έλυσαν τις διαφορές τους στην αρχή του χρόνου. Η ρωσική εταιρεία τώρα στέλνει το ΦΑ στην Ευρώπη βάσει των ευρωπαϊκών αγορών και κανονισμών. Ταυτόχρονα οι ευρωπαϊκές χώρες είναι τώρα διασυνδεδεμένες με αγωγούς και έχουν πρόσβαση και στο αμερικάνικο ΥΦΑ. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει πια θέμα ασφάλειας για την Ευρώπη. Αυτό είναι το ένα. Το άλλο είναι η τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου. Οι χώρες της Ευρώπης το αγοράζουν γιατί είναι φθηνό και η Gazprom έχει άφθονες ποσότητες φυσικού αερίου που να ικανοποιούν τις ανάγκες της ευρωπαϊκής αγοράς, ακόμα και με μικρή προειδοποίηση ζήτησης. Το αμερικάνικο ΥΦΑ είναι επίσης αναλόγως φθηνό και άφθονο και μπορεί να το προμηθευτεί η Ευρώπη ανά πάσα στιγμή σε τιμή γύρω στα 6,50 δολάρια ανά μονάδα. Αυτές είναι οι τιμές που ο EastMed και το ΦΑ από την Ανατολική Μεσόγειο θα έχουν να ανταγωνιστούν για να βρουν αγοραστές. Κάτι πολύ δύσκολο.
Άρα οι ευρωπαϊκές χώρες δεν μας έχουν ανάγκη, αφού έχουν άφθονες πηγές φθηνού φυσικού αερίου, ακόμα και με αυξανόμενη ζήτηση. Οι Ρώσοι κτίζουν εξάλλου στο βορρά και τον αγωγό NordStream2 μέσω της Βαλτικής προς την Ευρώπη. Δεν είναι η Ευρώπη που αγοράζει ΦΑ, αλλά οι εταιρείες… για κέρδος. Και θα αγοράσουν το δικό μας μόνο αν μπορεί να ανταγωνιστεί αυτές τις τιμές.
Άρα οι εταιρείες στην περιοχή μας πρέπει προσανατολιστούν στην ασιατική αγορά. Και η ExxonMobil ακριβώς αυτό θα κάνει -θα προσανατολιστεί προς την ασιατική αγορά. Εκεί είναι η αυξανόμενη ζήτηση και σε πιο ψηλές τιμές.