Ορίζοντας/ Ανοιχτός ορίζοντας
Xίλια πλοία της Natalie Xaynes στο Φεστιβάλ Λευκωσίας
Μια ολοήμερη αφήγηση του Τρωικού Πολέμου, από την πλευρά των γυναικών
«Τραγούδησα για τις γυναίκες, τις γυναίκες που ήταν στη σκιά. Τραγούδησα για τις ξεχασμένες, τις αφανείς, τις αγνοημένες. Πήρα τις παλιές ιστορίες και τις ταρακούνησα, μέχρι που οι κρυμμένες γυναίκες βγήκαν στο φως. Τις τίμησα με το τραγούδι μου γιατί περίμεναν αρκετά. Όπως υποσχέθηκα στον ποιητή. Αυτή η ιστορία δεν ανήκει σε μια γυναίκα, ή σε δύο. Ανήκει σε όλες».
Η Σεζόν Γυναίκες: 2019-2021 παρουσιάζει μια ολοήμερη αφήγηση του Τρωϊκού Πολέμου από την πλευρά των γυναικών. Η Βρισηίδα, η Πηνελόπη, η Εκάβη, η Πολυξένη, η Κρέουσα, η Ελένη, η Λαοδάμεια, η Πενθεσίλεια, η Ιφιγένεια, η Κασσάνδρα, η Ανδρομάχη και τόσες άλλες αφηγούνται τη δική τους ιστορία. Η Natalie Haynes εμπνέεται από τον Όμηρο και από άλλα κλασικά κείμενα για να επικεντρωθεί στη γυναικεία εμπειρία του πολέμου και στο πραγματικό του κόστος. Τι σημαίνει πραγματικά ηρωισμός και ποιες ιστορίες πρέπει να αφηγούμαστε σήμερα; Πώς θυμόμαστε τις γυναίκες, τους σκλάβους, τους περιθωριοποιημένους, αυτούς που δεν κέρδισαν το ομηρικό κλέος; Αν αφηγηθούμε ξανά αυτές τις ιστορίες, πώς θα απευθυνθούμε στις σύγχρονες κοινωνικές πραγματικότητες και συζητήσεις;
Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας
17 Νοεμβρίου από τις 11:00-20:00
Το κοινό μπορεί να εισέλθει / εξέλθει οποιαδήποτε στιγμή.
Μετάφραση: Aνθή Ζαχαριάδου, Μαγδαλένα Ζήρα, Μαρία Ιόλη Καρολίδου και Χριστίνα Παπαπολύβιου, Σκηνοθεσία: Μαγδαλένα Ζήρα, Μαρία Ιόλη Καρολίδου και Αθηνά Κάσιου, Σχεδιάσμος φωτισμού: Καρολίνα Σπύρου
Ηθοποιοί: Νάγια Αναστασιάδου, Νέδη Αντωνιάδου, Μαρίνα Βρόντη, Άννα Γιαγκώζη, Κίκα Γεωργίου, Δήμητρα Δημητριάδου, Νίκη Δραγούμη, Μαργαρίτα Ζαχαρίου, Άντρια Ζένιου, Μικαέλα Θεοδουλίδου, Αντρούλλα Ηράκλεους, Ιωάννα Κορδάτου, Μυρτώ Κουγιάλη, Λέα Μαλένη, Μαρίνα Μανδρή, Χριστίνα Παυλίδου Πολυξένη Σάββα, Ελένη Σιδερά, Λένια Σορόκου, Τζωρτζίνα Τάτση, Μαρία Φιλίππου, Αντωνία Χαραλάμπους, Νιόβη Χαράλαμπους, Μυρσίνη Χριστοδούλου και Χριστίνα Χριστόφια
Οι σκηνοθέτιδες της παράστασης μιλάνε στον Ορίζοντα
Βλέποντας μια πιο ολοκληρωμένη πραγματικότητα.
Tο βιβλίο της Natalie Haynes επισκέπτεται ξανά την Ιλιάδα και φωτίζει τις ιστορίες των γυναικών και φέρνει στο προσκήνιο το τρομακτικό κόστος που έχει ένας πόλεμος. Μέσα από μια γλώσσα σύγχρονή, με χιούμορ, σαρκασμό και αμεσότητα η Νatali Haynes καταφέρνει να μας επικοινωνήσει τον εσωτερικό κόσμο αυτών των γυναικών – τις σκέψεις τους, τι νιώθουν.
Η ολοήμερη αφήγηση είναι ένα πείραμα. Αφήνουμε το θέατρο γυμνό, με το κοινό και τους ηθοποιούς όλους να μοιράζονται το χώρο της σκηνής. Οι ηθοποιοί, μια μια στην σειρά παίρνει την σκυτάλη για να συνεχίσει την ιστορία, να ζωντανέψει την ιστορία αυτών των γυναικών μέσα από την αφήγηση.
Πάντα οι ιστορίες των γυναικών ήταν σε μικρά κομματάκια διάσπαρτες, και η ιστορία του Τρωικού πολέμου μια ιστορία ηρωισμού των ανδρών. Αν ξανα- αφηγηθούμε αυτές τις ιστορίες και δούμε και την άλλη πλευρά, βλέπουμε μια πιο ολοκληρωμένη πραγματικότητα.
Αθηνά Κάσιου
Μια απόπειρα να αναδειχθεί η γυναικεία εμπειρία και οπτική
Η πρόταση για το κείμενο της Natalie Haynes ξεκίνησε βασικά με μια εισήγηση της Μαγδαλένας. Προσωπικά είχα ακούσει κάποιες συνεντεύξεις της Haynes, ιδιαίτερα σε σχέση με το προηγούμενο της βιβλίο Τα παιδιά της Ιοκάστης, με το οποίο επιχειρούσε -μέσα από τα έργα Οιδίπους Τύραννος και Αντιγόνη του Σοφοκλή- να δώσει φωνή στις αφηγήσεις της Ιοκάστης και της Ισμήνης. Στο μυθιστόρημα Χίλια Πλοία η Haynes φέρνει στο προσκήνιο τις γυναίκες του Τρωϊκού Πολέμου οι οποίες έρχονται να διεκδικήσουν το δικαίωμα της προσωπικής αφήγησης μέσα στο ιστορικό πλαίσιο του συγκεκριμένου πολέμου. Η πρόταση για μια ολοήμερη ανάγνωση του έργου αποτελεί ουσιαστικά μια πρόκληση στους θεατές να δώσουν σε αυτές τις γυναίκες την ευκαιρία, τον χώρο και τον χρόνο να μοιραστούν τις μαρτυρίες, τις εμπειρίες τους μέσα από τις προσωπικές τους ιστορίες.
Σκηνοθετικά το πιο σημαντικό για μένα είναι να αναδειχθεί η δύναμη του κειμένου, οι επιλογές των χαρακτήρων και η πολυπλοκότητα των προσωπικών τους διαδρομών.
Ο Όμηρος ξεκινά την Ιλιάδα με μια επίκληση στην Μούσα, την οποία καλεί να τραγουδήσει τον τρομερό θυμό του Αχιλλέα. ( «Μῆνιν ἄειδε, θεά…»). Ένας ισχυρός πολεμιστής εξοργίζεται γιατί ο αρχιστράτηγος του πολέμου (Αγαμέμνονας) απαίτησε να πάρει ως πολεμικό λάφυρο το δικό του γέρας την Βρισηίδα. Έτσι δομείται η ιστορία ενός πολέμου που έχει ως αφορμή τα κάλλη και την προδοσία μιας γυναίκας (Ελένη) και κατά τον οποίο προκαλείται ένας πραγματικός όλεθρος που έχει ως βάση το αντρικό μένος. Στο πλαίσιο αυτού του πολέμου τα σώματα και τα πρόσωπα των γυναικών είναι τα αντικείμενα μέσα από τα οποία οι άντρες συναγωνίζονται μεταξύ τους για το κύρος τους. Οι γυναίκες δεν είναι απόλυτα σιωπηλές, αλλά όταν είναι να μιλήσουν μιλάνε κυρίως για να θρηνήσουν. Κατά συνέπεια κατά την ανάγνωση δημιουργούνται πολύ ισχυροί κώδικες σύμφωνα με τους οποίους οι άντρες αναγνωρίζονται ως οι ήρωες, οι μαχητές, οι ισχυροί και οι γυναίκες ως οι ερωμένες, οι μητέρες, τα λάφυρα, οι σύζυγοι, οι αδερφές, οι άπιστες και οι πιστές.
Άλλωστε επι της ουσίας μιλάμε για ηρωικά έπη, όπου οι κεντρικοί χαρακτήρες-ήρωες και όχι ηρωίδες- καθορίζονται από πράξεις θάρρους και ανδρείας (ενδιαφέρουσα λέξη) στο πεδίο της μάχης. Ελάχιστες πληροφορίες μπορούμε να συλλέξουμε σε σχέση με τον εσωτερικό κόσμο αυτών των γυναικών, τις δικές τους επιθυμίες, ανησυχίες, φόβους, προθέσεις, δυνατότητες, σκέψεις, απόψεις, ιδιοσυγκρασίες. Η ύπαρξη τους λες και στηρίζεται στις ιδιοτροπίες και την αυθαιρεσία των αντρών από τη μια και στις βουλές και τις ιδιοτροπίες μιας αυθαίρετης μοίρας από την άλλη. Σαφώς τα έργα εκφράζουν το πολιτικό, κοινωνικό και ηθικό πλαίσιο της εποχής αλλά δεν παύουν να εκφράζουν μια μονομερή ανάγνωση ενός σημαντικού ιστορικού γεγονότος.
Οι σύγχρονες εκδοχές των Ομηρικών επών από γυναίκες αναλαμβάνουν να καλύψουν αυτό ακριβώς το κενό. Εκεί που το κέντρο και ο πυρήνας είναι η αντρική αφήγηση και η αντρική εμπειρία μέσα από έργα όπως της Haynes γίνεται μια απόπειρα να δομηθούν ή να αναδομηθούν οι γυναίκειες αφηγήσεις, να αναδειχθεί η γυναικεία εμπειρία και οπτική και να ακουστούν φωνές που έχουν αποσιωπηθεί μέσα από την ιστορική, την πολιτική και την κοινωνική προκατάληψη.
Μαρία Ιόλη Καρολίδου
Εξιστόρηση από την πλευρά των ξεχασμένων, των περιθωριοποιημένων, των αφανών χαρακτήρων
Ο μύθος του Τρωικού πολέμου, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, έχει εξασκήσει τεράστια επιρροή στην λογοτεχνία, την τέχνη και το θέατρο του δυτικού κόσμου. Η εξιστόρηση αυτού του μύθου από την πλευρά των ξεχασμένων, των περιθωριοποιημένων, των αφανών χαρακτήρων είναι επαναστατική: διευρύνει την κατανόηση της ανθρώπινης τραγωδίας από τον θεατή/αναγνώστη, αποκαλύπτει με μεγαλύτερη αλήθεια το πραγματικό κόστος του πολέμου, μας προσκαλεί να δούμε τις ιστορίες νικητών και ηττημένων με μεγαλύτερη ανθρωπιά. Εν τέλει, αποτελεί όχι μόνο ένα αντιπολεμικό μήνυμα, αλλά μια πρόσκληση για επαναπροσδιορισμό και αμφισβήτηση ενός ολόκληρου συστήματος αξιών. Ο πόλεμος δεν αφορά μόνο τους άντρες, του ομηρικούς ήρωες πολεμιστές, των οποίων τα κατορθώματα τραγουδήθηκαν αμέτρητες φορές από τους ποιητές. Αφορά και τις γυναίκες.
Όπως λέει η Natalie Haynes στο βιβλίο αυτό, στον πόλεμο οι άντρες χάνουν τη ζωή τους αλλά οι γυναίκες χάνουν όλα τα άλλα. Ο μύθος του Τρωικού πολέμου, όπως έφτασε σε εμάς κυρίως μέσα από την Ιλιάδα, επικεντρώνεται στην ανθρώπινη ανάγκη για τιμή, για «κλέος», και την ανθρώπινη—την ανδρική κυρίως—γενναιότητα μπροστά στην κοινή ανθρώπινη μοίρα, τον θάνατο. Αλλά η γενναιότητα μπορεί να είναι διαφόρων ειδών. Καθορίζεται μόνο από την ανδρεία στη μάχη; Από την πολεμική ικανότητα; Από την αποτελεσματικότητα στο να σκοτώνεις; Ή έχει να κάνει και με το σθένος, την ψυχική δύναμη, την μεγαλοψυχία αυτών που επιβιώνουν στην αιχμαλωσία, αυτών που περιμένουν, αυτών που επωμίζονται μοναχικά τις ευθύνες μιας οικογένειας, αυτών που διατηρούν την αξιοπρέπειά τους μέσα στην εξαθλίωση, χωρίς την προοπτική της δόξας, της επιβράβευσης, των μνημείων, των ραψωδιών;
Τα κλασικά κείμενα ερμηνεύονται διαφορετικά στο πλαίσιο της εκάστοτε εποχής και ιστορικής συγκυρίας, με την ανάλογη ιδεολογική, αισθητική και φιλοσοφική φόρτιση. Ακριβώς επειδή είναι κλασικά, παρά το γεγονός ότι φέρουν κάποια στοιχεία από πεπερασμένα ήθη και κώδικες, παραμένουν χρήσιμα γιατί γεννήθηκαν σε μια στιγμή μεγάλης προόδου του ανθρώπινου πνεύματος και μεγάλου προβληματισμού για τη δημιουργία του ιδανικού πολιτικού-κοινωνικού συστήματος. Στην εποχή μας θέτουμε κάπως διαφορετικά ερωτήματα, έχουμε κατακτήσει διαφορετικές πτυχές του στόχου, που παραμένει η ιδανική κοινωνία για όλους. Αλλά οι βασικές θεματικές των κλασικών κειμένων είναι ανεξάντλητες, ενώ εξακολουθούμε να έχουμε πολλά να μάθουμε από την κλασική αρχαιότητα. Η στρέβλωση προκύπτει όταν μια εποχή δεν είναι πραγματικά ανοιχτή στο πνευματικό βάθος και στην επαναστατικότητα αυτών των κειμένων, όταν τα αντιμετωπίζει «συντηρητικά», όταν τα χρησιμοποιεί για να στηρίξει την ανισότητα, την μισαλλοδοξία, τις διακρίσεις και την μονόπλευρη αντιμετώπιση ενός προβλήματος.
Μαγδαλένα Ζήρα
Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy