Χουάν Κάρλος Μαρσαν: Η επανάσταση πρέπει να κάνει αυτό που είναι αναγκαίο

Ο σοσιαλισμός μας πρέπει να είναι δημοκρατικός, να βασίζεται στη λαϊκή συμμετοχή στις κύριες διαδικασίες λήψης πολιτικών αποφάσεων στη χώρα μας

Συνέντευξη στον Δημήτρη Παλμύρη

Καθώς η συνταγματική διαδικασία στην Κούβα φτάνει στο τέλος της, η «Κυριακάτικη Χαραυγή» μιλά με τον Αναπληρωτή Υπεύθυνο Διεθνών Σχέσεων της Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας, Χουάν Κάρλος Μαρσάν, για την ουσία των αλλαγών αλλά και για την ίδια τη διαδικασία, καθώς εκατομμύρια Κουβανοί διαμορφώνουν οι ίδιοι το νέο τους Σύνταγμα.

• Η κληρονομιά του Φιντέλ βρίσκεται στον καθημερινό μας αγώνα στην Κούβα.
• Περισσότεροι από 8 εκατομμύρια Κουβανοί έλαβαν μέρος στη συνταγματική διαδικασία

Δύο χρόνια χωρίς τον Φιντέλ Κάστρο. Ποια είναι η κληρονομιά του και ποιες οι ευθύνες του κουβανικού λαού αλλά και του Κομμουνιστικού Κόμματος απέναντί της;

Την 1η Μαΐου του 2000, στην ομιλία του στην Πλατεία της Επανάστασης, ο Φιντέλ μοιράστηκε με εμάς την «έννοια της Επανάστασης». Μέσα σε αυτήν την ομιλία, που σας καλώ να διαβάσετε, μπορείτε να βρείτε την επιτομή της αντίληψης του Φιντέλ για το τι πρέπει να μας καθοδηγεί για να διατηρήσουμε τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της Κουβανικής Επανάστασης και να συνεχίσουμε να στηρίζουμε το έργο της.

Ο Φιντέλ λέει: «Επανάσταση σημαίνει να αλλάζεις ό,τι πρέπει να αλλάξει» από την ιστορική του οπτική. Επομένως η επανάσταση πρέπει να κάνει αυτό που είναι αναγκαίο στην συγκεκριμένη στιγμή. Πάνω σε αυτό όμως, ο Φιντέλ προσθέτει πως οι μελλοντικές γενιές πρέπει να διατηρήσουν τον πατριωτισμό, τον αντι-ιμπεριαλισμό, την ειλικρίνεια και τη μόνιμη έγνοια για φροντίδα των κοινωνικών αναγκών του λαού. Θεωρώ πως η κληρονομιά του Φιντέλ βρίσκεται στον καθημερινό μας αγώνα στην Κούβα.

Σήμερα τι είναι ιστορικά αναγκαίο να αλλάξει;

Στα τελευταία δύο συνέδρια του κόμματος, το 6ο (2011) και το 7ο (2016), υιοθετήσαμε σημαντικές αποφάσεις με στόχο να ανανεώσουμε το κουβανικό οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο, να ξεπεράσουμε συγκεκριμένες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Για παράδειγμα, στο εσωτερικό, στην οικονομία, πώς μπορούμε να την κάνουμε πιο αποτελεσματική και παραγωγική. Πώς να έχουμε νέες ισορροπίες στις εξωτερικές μας σχέσεις αλλά και πώς να αντιμετωπίσουμε τεράστιες εξωτερικές προκλήσεις. Πρώτον σημειώνω τον αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ. Προσθέτω επίσης τον αντίκτυπο που είχε η παγκόσμια οικονομική κρίση και στην Κούβα. Αλλά ακόμη και τις επιπτώσεις που έχει στο νησί μας η κλιματική αλλαγή, με τις οικονομικές ζημιές που προκαλούν οι συνήθεις πλέον στην Καραϊβική τυφώνες.

Να προσθέσω εδώ ότι στο παρελθόν είχαμε σχέσεις με τις σοσιαλιστικές χώρες. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης χάσαμε το 84% του ξένου εμπορίου μας εκείνη την εποχή. Επομένως ολόκληρη η οικονομία της Κουβάς πρέπει να ανακεφαλαιοποιηθεί καθώς ήμασταν αρκετά εξαρτώμενοι από τις τεχνολογίες που είχαμε εισαγάγει από τις σοσιαλιστικές χώρες. Όλες αυτές οι προκλήσεις καθοδηγούν την παρούσα διαδικασία της ανανέωσης του κουβανικού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου.

Παράλληλα αυτά τα χρόνια έχουμε υιοθετήσει ορισμένα έγγραφα, για παράδειγμα τη «Θεωρητική αντίληψη του κουβανικού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου της σοσιαλιστικής ανάπτυξης», κατόπιν συζήτησης εντός του Κόμματος αλλά και της κοινωνίας. Μέσα σε αυτή την ανάλυση έχουμε επιβεβαιώσει πως ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της Κουβανικής Επανάστασης θα συνεχίσει να χαρακτηρίζει την επαναστατική μας διαδικασία. Επίσης επιβεβαιώνεται ο ρόλος του κόμματος ως εγγύηση της ενότητας και της συναίνεσης στην κουβανική κοινωνία.

Την ίδια ώρα πρέπει να εισαγάγουμε νέα μέτρα με στόχο τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης στη χώρα μας. Για παράδειγμα αναγνωρίζουμε πως η κρατική ιδιοκτησία θα είναι η κύρια μορφή ιδιοκτησίας στην Κούβα, γιατί το κράτος μπορεί να εγγυηθεί την ίση κατανομή του κέρδους, του πλούτου της χώρας μας με στόχο να στηρίξει τα σημαντικά κοινωνικά κεκτημένα που πέτυχε η Επανάσταση. Παράλληλα αναγνωρίζουμε την ύπαρξη άλλου είδους ιδιοκτησιών: τη συνεργατική, την ιδιωτική, τη μεικτή. Χρειαζόμαστε επίσης τις ξένες επενδύσεις. Ωστόσο ο σοσιαλιστικός σχεδιασμός θα συνεχίσει να καθοδηγεί την κουβανική οικονομία. Όμως με την παράλληλη ύπαρξη της ρυθμιζόμενης αγοράς η οποία είναι χρήσιμη για να διασφαλίζει τις σχέσεις μεταξύ των μη κρατικών ιδιοκτησιών μεταξύ τους αλλά και με το κράτος. Στην περίπτωσή μας δεν μιλάμε για ελεύθερη αγορά, αλλά για ρυθμιζόμενη αγορά.

Πέρα από τον οικονομικό τομέα πού αλλού εστιάζετε την προσπάθειά σας;

Όλες αυτές οι αλλαγές που εισαγάγουμε στο σύστημά μας γίνονται στη σκιά του αποκλεισμού από τις ΗΠΑ. Μπορώ να πω πως, οι σκέψεις του Φιντέλ είναι στον πυρήνα όλων αυτών των διαδικασιών. Γιατί το έθνος που θέλουμε να χτίσουμε για το μέλλον πρώτα από όλα πρέπει να είναι ανεξάρτητο και κυρίαρχο. Επομένως όταν ξεκινήσαμε μια νέα διαδικασία για την αποκατάσταση των διπλωματικών μας σχέσεων με τις ΗΠΑ, μετά την ανακοίνωση του Ομπάμα και του Ραούλ Κάστρο τον Δεκέμβριο του 2014, σε κάθε περίπτωση λέγαμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε παραχωρήσεις στην ανεξαρτησία μας. Αυτό είναι απαραβίαστη αρχή. Κατά δεύτερον, αναγνωρίζουμε πως η κοινωνία που θέλουμε να χτίσουμε για το μέλλον, πρέπει να παραμείνει σοσιαλιστική και δημοκρατική. Μπορεί κάποιος να πει πως μια σοσιαλιστική χώρα πρέπει να είναι και δημοκρατική. Όμως ας λάβουμε υπόψη την εμπειρία του παρελθόντος και άλλες κοινωνίες που αναγνωρίζονταν ως σοσιαλιστικές, αλλά την ίδια ώρα παρέλειπαν να συμπεριλάβουν τη συμμετοχή του λαού στις κύριες πολιτικές διαδικασίες. Τότε βεβαιωνόμαστε ότι ο σοσιαλισμός μας πρέπει να είναι δημοκρατικός, πρέπει να βασίζεται στη λαϊκή συμμετοχή στις κύριες διαδικασίες λήψης πολιτικών αποφάσεων στη χώρα μας.

Τέλος λέμε ότι το κράτος μας στο μέλλον πρέπει να ευημερεί και να είναι βιώσιμο, τόσο από οικονομικής άποψης αλλά και από περιβαλλοντικής. Όλα αυτά που κάνουμε λοιπόν ακολουθούν τις αρχές που ο Φιντέλ πάντα προωθούσε μέσα στην κουβανική κοινωνία. Οι νέες γενιές πρέπει να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις σύμφωνα με τις σύγχρονες τους ανάγκες, αλλά οι αξίες της Κουβανικής Επανάστασης πρέπει να παραμείνουν: η αλληλεγγύη, η ισότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη, ο αντι-ιμπεριαλισμός, η αγάπη για την κουβανική ανεξαρτησία αλλά και η διατήρηση των κατακτήσεων της κουβανικής κοινωνίας.

Όλες αυτές οι αλλαγές γίνονται στα πλαίσια της συνταγματικής διαδικασίας; Πώς επιτυγχάνεται η λαϊκή συμμετοχή;

Το παρόν Σύνταγμα είχε υιοθετηθεί το 1976. Έχουν περάσει περισσότερα από 40 χρόνια. Ζούμε τώρα σε ένα διαφορετικό κόσμο, χωρίς την ύπαρξη του σοσιαλιστικού κόσμου. Αλλά και η Κούβα άλλαξε, σύμφωνα με αυτά που ανέφερα προηγουμένως.

Επομένως υπήρχε συναντίληψη πως χρειαζόταν αναμόρφωση του Συντάγματος, με στόχο την ανανέωσή του στα σημερινά δεδομένα. Τότε μια επιτροπή συστάθηκε από το Κουβανικό Κοινοβούλιο για να προετοιμάσει το προσχέδιο του νέου Συντάγματος. Το προσχέδιο εγκρίθηκε από την Ολομέλεια του Κοινοβουλίου και παραδόθηκε για λαϊκή διαβούλευση. Τελειώσαμε στις 15 Νοεμβρίου αυτή την τρίμηνη διαδικασία. Περισσότεροι από 8 εκατομμύρια Κουβανοί έλαβαν μέρος σε αυτή τη διαδικασία, περιλαμβανομένων και των Κουβανών που ζουν στο εξωτερικό. Όλοι είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους, τις εισηγήσεις, τις προτάσεις τους για συμπερίληψη στο νέο Σύνταγμα. Περισσότερες από 133.000 συνελεύσεις, σε γειτονιές, σε πανεπιστήμια, σχολεία, στο Κόμμα, στα εργοστάσια, έλαβαν χώρα. Συγκεντρώσαμε γύρω στις 660.000 διαφορετικές ολοκληρωμένες προτάσεις.

Το προσχέδιο του Συντάγματος έχει 700 παραγράφους και μόνο 8 παρέμειναν «ανέγγιχτες». Οι υπόλοιπες επηρεάστηκαν από εισηγήσεις και προτάσεις προς τροποποίηση. Επομένως ήταν μια πολύ συμμετοχική διαδικασία. Νομίζω πως αυτή είναι μια έκφραση της πραγματικής συμμετοχικής δημοκρατίας. Ο λαός μπορεί να συμμετέχει σε όλες τις κύριες αποφάσεις. Μπορεί να εκφράσει πολύ ανοιχτά τις απόψεις του για τη μελλοντική κοινωνία.

Δημοψήφισμα τον Γενάρη

Τι ακριβώς αλλάζει στο νέο Σύνταγμα;

Υπάρχουν κάποιες ιδέες που θα ήθελα να αναφέρω. Όπως είπαμε ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας και ο ρόλος του κόμματος αναγνωρίζεται σε αυτό το Σύνταγμα. Τα αστικά και λαϊκά δικαιώματα επεκτείνονται επίσης, όπως και οι θεμελιώδεις εγγυήσεις. Όλες αυτές οι οικονομικές αλλαγές εισάγονται στο νέο Σύνταγμα. Ακόμη έχουμε εισαγάγει νέες δομές για το κράτος και τη διακυβέρνησή του. Διαχωρίζουμε διάφορες λειτουργίες. Για παράδειγμα μαζί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας θα υπάρξει η θέση του Πρωθυπουργού αλλά και του Προέδρου του Συμβουλίου του Κράτος, καθώς διαχωρίζουμε τις κρατικές και κυβερνητικές λειτουργίες. Στόχος μας είναι περισσότερη συμμετοχή, περισσότερα σώματα και αποκέντρωση των διαδικασιών.

Παράλληλα δίνουμε περισσότερη αυτονομία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Για παράδειγμα καταργούμε τα επαρχιακά κοινοβούλια και ενδυναμώνουμε τη συμμετοχή στις αποφάσεις για τα δημαρχεία.

Επίσης στο νέο Σύνταγμα εισαγάγουμε μια καινούρια έννοια του γάμου. Πλέον αποτελεί μια εθελούσια ένωση μεταξύ δύο προσώπων, δεν καθορίζουμε το φύλο. Αυτό είναι ένα επαναστατικό βήμα, λαμβάνοντας υπόψη πως έρχεται από μία λατινοαμερικανική χώρα με όλη την προκατάληψη που υπάρχει από το παρελθόν. Και γενικότερα δίνουμε περισσότερα δικαιώματα στον λαό να αποφασίζει για τη ζωή του και για το μέλλον του.

Πιστεύω πως αυτό το νέο Σύνταγμα θα υιοθετηθεί μάλλον τον Γενάρη στην Εθνοσυνέλευση και τον Φλεβάρη θα υποβληθεί σε δημοψήφισμα. Εάν εγκριθεί θα τεθεί σε εφαρμογή τον Απρίλη. Με την έγκρισή του θα έχουμε όλο το νομικό πλαίσιο για τις αλλαγές που θέτουμε για ενίσχυση της οικονομίας και των κοινωνικών κατακτήσεων.