ΧΡΗΜΑ (1): Η ουσία και οι λειτουργίες του χρήµατος

Μεταξύ των εµπορευµάτων και του χρήµατος υπάρχει µια ενότητα, αλλά ταυτόχρονα εµφανίζονται και διαφορές.

Μελετώντας τις νοµοτέλειες ανέλιξης των µορφών αξίας, εξάγεται το συµπέρασµα ότι η εµφάνιση του χρήµατος είναι µια ιστορική διαδικασία, στη βάση της οποίας υπάρχει η ανάπτυξη της εµπορευµατικής παραγωγής και ανταλλαγής. Η αιτία εµφάνισης του χρήµατος βρίσκεται στην όξυνση των αντιφάσεων της εµπορευµατικής παραγωγής.

Το χρήµα, όπως ειπώθηκε σε προηγούµενα σηµειώµατα, είναι εµπόρευµα που διαδραµατίζει τον ιδιαίτερο ρόλο του καθολικού ισοδύναµου. Και το χρήµα και το εµπόρευµα αποτελούν προϊόντα της κοινωνικής εργασίας. Όµως όλα τα εµπορεύµατα σε συνθήκες ιδιωτικής (ατοµικής) ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής παρουσιάζονται στην αγορά άµεσα ως προϊόντα προσωπικής εργασίας, ενώ το χρήµα εµφανίζεται ως άµεση ενσάρκωση της κοινωνικής εργασίας (καθολικό ισοδύναµο). Μόνο λοιπόν µέσω της ανταλλαγής το χρήµα µπορεί να καθορίζει ότι τα εµπορεύµατα µπορούν στην ουσία και αυτά να είναι προϊόντα κοινωνικής εργασίας.

Με άλλα λόγια, στην αγορά πραγµατοποιείται, µε εργαλείο το χρήµα, ο υπολογισµός της κοινωνικής εργασίας, που εµπεριέχεται σε οποιοδήποτε άλλο εµπόρευµα σε συσχετισµό µε την ποιότητα και ποσότητά του. Όταν όµως κυριαρχεί η ιδιωτική ιδιοκτησία, ο συγκεκριµένος υπολογισµός πραγµατοποιείται αυθόρµητα, σχεδόν πάντα πίσω από τις πλάτες των εµπορευµατοπαραγωγών, µέσω των αυθόρµητων σκαµπανεβασµάτων των τιµών.

Κατά τη διαδικασία της ανταλλαγής υλοποιείται η σχέση µεταξύ των ξεχωριστών ανεξάρτητων εµπορευµατοπαραγωγών.

Το χρήµα, ενώ επιλύει τις αντιφάσεις της άµεσης ανταλλαγής εµπορευµάτων, την ίδια στιγµή δηµιουργεί και τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ανάπτυξη των αντιφάσεων της εµπορευµατικής παραγωγής. Η εµφάνιση του χρήµατος µε κανέναν τρόπο δεν δηµιουργεί «αρµονία» στις κοινωνικές σχέσεις, όπως αρέσκονται να διαδίδουν οι αστοί οικονοµολόγοι.

Φυσικά το χρήµα ως καθολικό ισοδύναµο ιστορικά και στα αρχικά στάδια εξυπηρετούσε την ανταλλαγή εµπορευµάτων µεταξύ απλών παραγωγών, µια ανταλλαγή που δεν συνδεόταν µε την εκµετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Όµως η λειτουργία του χρήµατος σε συνθήκες ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής αναπόφευκτα το µετατρέπει σε εργαλείο εκµετάλλευσης.