∆. Χριστόφιας: Ο ιδεολόγος, ο διεθνιστής, ο εµπνευστής – Τρία χρόνια απουσίας

Τρία χρόνια απουσίας του ιστορικού ηγέτη της Αριστεράς… και είναι ακόµα αισθητή

Του Μιχάλη Μιχαήλ

 

Η 21η Ιουνίου 2019 δεν ήταν µια συνηθισµένη µέρα. Η Κύπρος και ειδικότερα το κίνηµα της Αριστεράς έχανε ένα από τα πρωτοπόρα ιστορικά στελέχη της νεότερης γενιάς. Έχανε τον ∆ηµήτρη Χριστόφια, τον άνθρωπο, τον σύντροφο, τον εµπνευστή.

Γενικός Γραµµατέας της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ από τον Απρίλη του 1988 µέχρι τον Γενάρη του 2009, Πρόεδρος της Βουλής από τον Ιούνη του 2001 µέχρι τον Φεβρουάριο του 2008, Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας στη συνέχεια µέχρι τον Φεβρουάριο του 2012. Πέραν των θέσεων, όµως, στις οποίες βρέθηκε, ο ∆ηµήτρης ή ο Γριστόφκιας, όπως τον αποκαλούσε ο κόσµος, ήταν, κατά γενική οµολογία, η γνήσια έκφραση της αριστερής ιδεολογίας στη µετασοβιετική περίοδο. Ήταν αγαπητός από όλους, απλός και προσηνής, ανεξαρτήτως από τα πολιτειακά ή κοµµατικά αξιώµατα στα οποία αναδείχθηκε.

Ως ένα µνηµόσυνο πρώτα και κύρια στον Άνθρωπο ∆ηµήτρη Χριστόφια, συνοµιλήσαµε µε τρία πρόσωπα που ήταν δίπλα του χρόνια ολόκληρα. Συνοµιλήσαµε µε τη Βέρα Πολυκάρπου, την υπεύθυνη του Γραφείου ∆ιεθνών σχέσεων του ΑΚΕΛ, µε την Ηλέκτρα Ελευθεριάδη, πρώην καθαρίστρια και µαγείρισσα στα κεντρικά γραφεία του ΑΚΕΛ και µε τον Χριστάκη Μαραγκό, µέλος της φρουράς του.

Και οι τρεις, όπως και πολλοί άλλοι, τόνισαν τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του ∆. Χριστόφια. Την καθαρότητα και την αυθεντικότητα του χαρακτήρα του.

Βέρα Πολυκάρπου: Μας ενέπνεε η πίστη του στα ιδανικά

∆εν είναι εύκολο να µιλήσει κανείς για τον Άνθρωπο ∆ηµήτρη Χριστόφια. Ιδιαίτερα για µένα που ήταν ένας πολύ κοντινός µου άνθρωπος. Τον γνώρισα µετά τον πόλεµο του 1974, στις πρώτες µαθητικές διαδηλώσεις. ∆εν ήταν απλώς ένας καθοδηγητής, ήταν εµπνευστής. Ως ηγέτης του νεολαιίστικου κινήµατος της Ε∆ΟΝ ήταν πάντα µπροστά. Και όσα χρόνια είχα την τύχη να συνεργαστώ µαζί µε τον ∆ηµήτρη ως Γενικό Γραµµατέα µας, πάντοτε µε καθοδηγούσε και µε ενέπνεε κι αυτό είναι πολύ σηµαντικό, ιδιαίτερα όταν βρίσκεσαι σε νεαρή ηλικία, όταν διαµορφώνεσαι.

Το ίδιο, βέβαια, έκανε µε όλους τους νεαρούς συντρόφους. Σε όλους ενέπνεε εµπιστοσύνη και ένιωθαν ασφάλεια δίπλα του. Τον έζησα και στα φεστιβάλ της Ε∆ΟΝ, ιδιαίτερα ως φοιτήτρια. ∆εν θα ξεχάσω όταν µε τα λίγα τεχνικά µέσα που είχαµε, µε την καθοδήγησή του µεταφέραµε σε µια νύχτα ολόκληρο το φεστιβάλ από ένα στάδιο σε άλλο. Μπορεί να φαντάζει τρέλα, αλλά έτσι ατσαλώνεσαι. Εκείνο που µας κινούσε ήταν ακριβώς η έµπνευση και η πίστη στα ιδανικά που µας έδινε. Όταν το 1989 ξεκίνησα να εργάζοµαι στο γραφείο ∆ιεθνών Σχέσεων του ΑΚΕΛ, η πρώτη συνάντησή του που έζησα ήταν µε ένα σύντροφο από το Σαλβαδόρ. Ήταν βαθύτατα διεθνιστής, µε το αίσθηµα της αλληλεγγύης προς τους λαούς πολύ έντονο και έµπρακτο. Μια από τις πιο µεγάλες εµπειρίες µου είναι συνδεδεµένη µε την Κούβα. Μόλις επανεκλέγηκε στο συνέδριο του 1990 ως Γενικός Γραµµατέας της Κ.Ε. του κόµµατος, το πρώτο ταξίδι που έκανε στο εξωτερικό ήταν στην Κούβα τον Νοέµβριο του 1990. Τον συνόδευσα ως ισπανόφωνη µεταφράστρια.

Η συνάντηση µε τον Φιντέλ ξεκίνησε µεσάνυχτα και κράτησε µέχρι τα ξηµερώµατα. Η πρώτη έγνοια του Φιντέλ ήταν να τον ρωτήσει για την υγεία του, γιατί ο ∆ηµήτρης είχε περάσει κάποια προβλήµατα υγείας. Ήταν σαν να κουβέντιαζαν δύο φίλοι που γνωρίζονταν για πολλά χρόνια. Ο Φιντέλ ήταν πολύ ενηµερωµένος για την Κύπρο και όχι µόνο. Εξέφρασε στον ∆ηµήτρη τον προβληµατισµό του για το τι θα γινόταν µετά τη διάλυση της ΕΣΣ∆ που διέβλεπε και προβλέποντας τι θα γινόταν µε την Κούβα, του είχε πει ότι αν περάσουν το 1994 χωρίς να γίνει κάτι αρνητικό, τότε δεν θα διαλύσουν ποτέ την Κούβα. Κουβέντιασαν για όλα σε βάθος, για πολιτική, οικονοµία, ιστορία κ.λπ. Ήµουν παρούσα και σε άλλες δύο συναντήσεις τους που έγιναν αργότερα. Χαρακτηριστική ήταν και η ευαισθησία στα προβλήµατα που βασάνιζαν τον κόσµο.

Όταν ξεκίνησαν οι συναντήσεις ε/κ και τ/κ κοµµάτων, έκανε εντύπωση το ότι όλοι οι Τ/κ που µετείχαν έρχονταν και τον αγκάλιαζαν. Ο κόσµος όλος τον φώναζε µε το µικρό του. Θυµούµαι µια φορά που επιστρέφαµε από µία συνάντηση, περνούσαµε από τη Μακαρίου και επειδή είχε κίνηση, ο ∆ηµήτρης είπε να κατεβούµε και να πάµε με τα πόδια. Ενώ περνούσαµε κάτω από µια πολυκατοικία που κτιζόταν, οι κτίστες άρχισαν να τον φωνάζουν µε το µικρό του. Είχε πολύ δυνατή την αίσθηση του χιούµορ και του άρεσε να πειράζει, πάντα µε καλή ψυχή. Ήταν πολύ εκφραστικός, δεν έκρυβε τα συναισθήµατά του. Θύµωνε και εύκολα, αλλά σε πολύ λίγο του περνούσε. Πάνω απ’ όλα ήταν Άνθρωπος.

Χριστάκης Μαραγκός: Λάμβανε υπόψη του την κάθε άποψη

 

Ήταν ένας άνθρωπος υπέρ του δέοντος απλός, που µπορούσε να τον προσεγγίσει οποιοσδήποτε, είτε όταν ήταν Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, είτε όταν ήταν Πρόεδρος της Βουλής, είτε όταν ήταν ακόµα και Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας. Όταν εκλέγηκε Πρόεδρος της Βουλής, είχα πρόβληµα πώς θα τον αποκαλούσα. Το κατάλαβε και µου έκανε παρατήρηση, λέγοντάς µου ότι τίποτε δεν άλλαξε. Μου είπε, λοιπόν, ότι όταν είµαστε µόνοι µας είναι ο ∆ηµήτρης, όταν είναι µε κόσµο η προσέγγιση θα ήταν κάπως διαφορετική. Το πόσο απλός άνθρωπος ήταν φαίνεται και από το ότι πήγαινε µόνος του για να ψωνίσει. Χωρίς συνοδεία. Και στεκόταν µάλιστα στην ουρά και δεν δεχόταν ποτέ του να πάρει τη θέση άλλου για να εξυπηρετηθεί πρώτος.

∆εν υπήρχε, ακόµα, περίπτωση να γευµατίσει ή να δειπνήσει ο ίδιος ή η οικογένειά του και να µην καθίσουν και τα µέλη της φρουράς µαζί τους. Είτε ήµασταν στη Λευκωσία είτε στο Κελλάκι. Συναναστρεφόταν µε όλο τον κόσµο και δεν ξεχώριζε κανέναν. Πολλοί τον θεωρούσαν ξεροκέφαλο, ότι δεν άκουγε κανέναν. Αυτή είναι µια λανθασµένη εικόνα. Άκουγε και πολύ μάλιστα και λάµβανε υπόψη την κάθε άποψη. Μπορεί στο άκουσµα µιας σκέψης ή άποψης να αντιδρούσε και έντονα, αλλά σε πέντε λεπτά το σκεφτόταν και το λάµβανε υπόψη. Το γεγονός που τον επηρέασε βαθύτατα και το έφερνε βαρέως µέχρι το θάνατό του ήταν η έκρηξη στο Μαρί. Εκείνο το πρωί, µόλις το πληροφορήθηκε, ξεκινήσαµε από το σπίτι του να πάµε στο Μαρί, πριν προλάβει ακόµα να έρθει η φρουρά και τα οχήµατα συνοδείας. Τα συναντήσαµε στο δρόµο. Όταν φτάσαµε εκεί, φάνηκε το τι θα ακολουθήσει. Ήταν ήδη εκεί, στην είσοδο του στρατοπέδου, µια οµάδα γυναικών και τον έβριζαν. Σε ένα παρόµοιο περιστατικό που συνέβηκε αργότερα, στο δρόµο, όχι µόνο δεν άφησε να γίνει καταγγελία από την Αστυνοµία, αλλά η ίδια η κοπέλα πήρε αργότερα τηλέφωνο, τον ευχαρίστησε και του είπε χαρακτηριστικά «τώρα κατάλαβα τι άνθρωπος είσαι». Κατηγορήθηκε άδικα, συκοφαντήθηκε κι αυτή η πικρία τον συνόδεψε µέχρι το βιολογικό τέλος του. Από τότε ήταν συνέχεια σκεφτικός, προβληµατισµένος, δεν πολυµιλούσε.

Ηλέκτρα Ελευθεριάδη: Πάνω απ’ όλα ήταν Άνθρωπος

Τι να πω για τον ∆ηµήτρη µου; Για την ανθρωπιά του ή για την καλοσύνη του; Τον έζησα για πολλά χρόνια, και στα καλά και στα κακά. Σαν πολιτικός είχε ανθρωπιά, καλοσύνη και αγάπη για τον συνάνθρωπό του. Νοµίζω ότι αυτά είναι χαρακτηριστικά που µπορεί να τα έχουν και άλλοι, αλλά δεν τα εκδηλώνουν. Ο ∆ηµήτρης ήταν πολύ εκδηλωτικός. ∆εν τον έζησα σαν εργοδότη, αλλά σαν παιδί µου. Ήταν και πειραχτήρι. Κάθε πρωί, µόλις έφτανε στο γραφείο, του έπαιρνα τον καφέ, παξιµάδι και ελιές. Με πείραζε λέγοντας «το µενού της Ηλέκτρας έφτασε κοπέλια» ή, άλλες φορές, «όταν θα πάω στο ∆ίκωµο, θα σε πάρω µαζί µου να µου κάµνεις τον καφέ».

Ήταν πολλές οι φορές που λόγω φόρτου εργασίας τα µεσηµέρια δεν πήγαινε στο σπίτι και έµενε στο γραφείο. Και επειδή πάντοτε κάποιοι σύντροφοι και συντρόφισσες δεν θα πήγαιναν σπίτι τους για φαγητό, επίσης λόγω φόρτου εργασίας, όταν ερχόταν η ώρα του φαγητού, φώναζε και τους υπόλοιπους λέγοντάς τους ότι «το φαγητό από τη… µάνα είναι έτοιµο» και κάθονταν όλοι µαζί στο τραπέζι για να φάνε. ∆εν ξεχώριζε κανέναν. Ακόµα και δηµοσιογράφους που τύχαινε να περιµένουν στα γραφεία, τους προσκαλούσε στο τραπέζι. Από την άλλη, όπως και ο κάθε άνθρωπος, λόγω της πίεσης και του όγκου δουλειάς µπορούσε να θυµώσει, να φωνάξει.

Όµως αυτό δεν διαρκούσε πολύ. ∆υστυχώς, µας έφυγε πολύ γρήγορα. Και δεν εκτιµήθηκε απ’ όλους για την προσφορά του, παρόλο που η συντριπτική πλειοψηφία του κόσµου, ιδιαίτερα του χώρου της Αριστεράς, τον αγαπούσε πολύ και ένιωθε άνετα µαζί του. Πάντως όσοι τον γνώρισαν και κυρίως όσοι εργάστηκαν µαζί του δεν θα τον ξεχάσουν ποτέ. Αιωνία του η µνήµη.