Συναντήσεις/ Ορίζοντας
Χρίστος Γεωργίου: Τα έργα του αρχαίου δράματος συνομίλησαν με όλες τις ιστορικές φάσεις της ανθρωπότητας
Ο Αντώνης Γεωργίου συναντά τον Χρίστο Γεωργίου Εκτελεστικό Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου θέατρου και μιλάνε για το Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος που φέτος συμπληρώνει είκοσι πέντε χρόνια από την πρώτη διοργάνωση του.
Ο λόγος των αρχαίων ποιητών αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερο σεβασμό από τους ξένους συντελεστές
Πώς ξεκίνησε το Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος; Πείτε μας λίγα λόγια για τους πρωτεργάτες και τις πρώτες εκείνες παραστάσεις στο Ωδείο Πάφου.
Εμπνευστής και πρωτεργάτης του Φεστιβάλ υπήρξε ο αείμνηστος, τότε διευθυντής του ΚΚΔΙΘ, Νίκος Σιαφκάλης, ο οποίος το 1990 οραματίστηκε την πλαισίωση του Συμποσίου Αρχαίου Ελληνικού Δράματος με ένα διεθνές φεστιβάλ, ένα φεστιβάλ ανωτέρων δραματικών σχολών και μια θερινή σχολή για την έρευνα και τη μελέτη του αρχαίου ελληνικού δράματος, με έδρα την Πάφο και το Αρχαίο Ωδείο. Με αρωγούς τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού, πραγματοποιήθηκε το 1997 η πρώτη διοργάνωση του Φεστιβάλ. Στις πρώτες διοργανώσεις, παρουσιάζονταν επίσης «σκηνές αρχαίου ελληνικού δράματος» από δραματικές σχολές και επίσης προβάλλονταν οπτικογραφημένες παραστάσεις.
Ποιοι ήταν και είναι οι βασικοί στόχοι του Φεστιβάλ;
Βασικός στόχος του Φεστιβάλ ήταν -και είναι- η ευρύτερη παρουσία του αρχαίου ελληνικού δράματος στο θεατρικό γίγνεσθαι της Κύπρου, η δημιουργία ενός παγκόσμιου και εγχώριου διαλόγου με πρωτοποριακές και πολυπολιτισμικές αναγνώσεις πάνω στο αρχαίο ελληνικό δράμα και η συμβολή του στη θεατρική ευαισθητοποίηση του κοινού.
Η σύνδεση της κληρονομιάς του αρχαίου δράματος με τη σύγχρονη παραστατική δημιουργία, η διεύρυνση των σκηνοθετικών και δραματουργικών προσεγγίσεων στο αρχαίο ελληνικό δράμα και η συνεχής εξέλιξη και αναβάθμιση του Φεστιβάλ, αποτελούν τους παρόντες στόχους των διοργανωτών του Φεστιβάλ.
Το Φεστιβάλ, ενέσκηψε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς την κυπριακή δημιουργία δίνοντας βήμα και ευκαιρία στους Κύπριους καλλιτέχνες
Ποιοι οι πιο σημαντικοί σταθμοί σε αυτή την 25χρόνη πορεία;
Το 2004, σηματοδότησε μια νέα αρχή στο Φεστιβάλ με την συμπερίληψή του Αρχαίου Θέατρου Κουρίου, αφενός για την παρουσίαση πολυπρόσωπων παραγωγών στο Φεστιβάλ, καθώς το Ωδείο δεν προσφερόταν -και δεν προσφέρεται- λόγω χώρου και εγκαταστάσεων, και αφετέρου για τη διεύρυνση του κοινού. Ένα χρόνο αργότερα, παραστάσεις του Φεστιβάλ παρουσιάζονται και στην πρωτεύουσα, στο Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ’. Το 2011, καθιερώθηκε ο υπερτιτλισμός των παραστάσεων και θεσμοθετήθηκε η συμμετοχή κυπριακών παραγωγών, εκτός ΘΟΚ.
Το 2014, το Φεστιβάλ ξεκινά να αναβαθμίζεται σε θέματα διοργάνωσης και προγράμματος, λειτουργώντας σε πιο επαγγελματικό επίπεδο ισάξιο με φεστιβάλ του εξωτερικού, με αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση των θεατών και την προσέλκυση ενός νέου κοινού στις παραστάσεις. Η διάκριση του Φεστιβάλ στα 20 καλύτερα θεατρικά φεστιβάλ από την American Express το 2020 και η τριπλή διάκρισή του με την ευρωπαϊκή πιστοποίηση του EFFE, αποδεικνύουν την διεθνή αναγνώρισή του.
Από την Πάφο σε παγκύπρια (σχεδόν) κλίμακα με συνδιοργανωτές τις Πολιτιστικές υπηρεσίες και το Υφυπουργείο Τουρισμού. Τι απαντάτε σε όσους θεωρούν πως «αδικούνται» κάποιες επαρχίες;
Από τη θεσμοθέτησή του, το Φεστιβάλ είχε ως στόχο την ανάδειξη του αρχαίου δράματος σε αρχαία θέατρα και ωδεία. Για το σκοπό αυτό, οι μόνοι διαθέσιμοι χώροι, είναι το Αρχαίο Ωδείο Πάφου και το Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, όπου παραδοσιακά παρουσιάζονται οι παραστάσεις. Κατ’ εξαίρεση, κάποιες παρουσιάζονται και στην πρωτεύουσα νοουμένου ότι το επιτρέπουν τα οικονομικά περιθώρια. Ωστόσο, οι αποστάσεις στην Κύπρο είναι τόσο μικρές, σε σύγκριση με το εξωτερικό, που δεν απαγορεύουν την παρακολούθηση παραστάσεων σ’ έναν εκ των τριών θεατρικών χώρων του Φεστιβάλ.
Πως γίνεται η επιλογή των παραστάσεων, με ποια κριτήρια;
Οι υποβληθείσες προτάσεις αξιολογούνται από επταμελή Επιτροπή Επιλογής, που απαρτίζεται από πέντε εκπροσώπους των τριών διοργανωτών και δύο ανεξάρτητα, αριστίνδην, μέλη. Η επιλογή γίνεται βάσει του ποιοτικού επίπεδου του θεατρικού σχήματος, της συμμετοχής σημαντικών συντελεστών και καλλιτεχνών στην παραγωγή, της σκηνοθετικής προσέγγισης, καθώς και του κόστους παρουσίασής της στο Φεστιβάλ.
Μήπως θα βοηθούσε η ύπαρξη Καλλιτεχνικού Διευθυντή του Φεστιβάλ;
Η ύπαρξη Καλλιτεχνικού Διευθυντή πιθανόν να βοηθούσε, από την άλλη ίσως να υπάρχει και η «παγίδα» του συγκεντρωτισμού στο πρόσωπο του ενός. Η σύνθεση της εκάστοτε επιτροπής επιλογής και η κατά 70% αλλαγή των ατόμων που την απαρτίζουν κάθε χρόνο, επιτρέπει μια πολυφωνία και μια -ίσως- αντικειμενικότερη αξιολόγηση και μελέτη των υποβληθέντων προτάσεων.
Υπάρχουν κάποιες θεσμικές συνεργασίες με άλλα Φεστιβάλ και φορείς;
Το Φεστιβάλ κατάφερε να αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο συνεργασίας τόσο εντός της διεθνούς θεατρικής κοινότητας του ΔΙΘ, όσο και με σημαντικά φεστιβάλ (Φεστιβάλ Συρακουσών, Φεστιβάλ Κλασικού Θεάτρου της Μέριδα κ.ά.). Επιπλέον, ενδυναμώθηκε η συνεργασία με Κρατικά θέατρα, τα οποία συμμετέχουν στο Φεστιβάλ και με την συμμετοχή του ΚΚΔΙΘ σε διεθνή και ευρωπαϊκά φόρα για ανάπτυξη συνεργασιών με σημαντικούς πολιτιστικούς φορείς.
Στόχος η δημιουργία ενός παγκόσμιου και εγχώριου διαλόγου με πρωτοποριακές και πολυπολιτισμικές αναγνώσεις πάνω στο αρχαίο ελληνικό δράμα
Το Φεστιβάλ θα μπορούσε να δοκίμαζε στο πλαίσιο αυτών των συνεργασιών κυπριακές παραγωγές Αρχαίου Δράματος να ταξιδεύουν εκτός;
Το ενδεχόμενο αυτό εξετάζεται, αν και εφόσον οι κυπριακές παραγωγές αποτελούν αυτούσιες παραγωγές του Φεστιβάλ και όχι, όπως ισχύει στο παρόν στάδιο, δηλαδή η αγορά παραστάσεων κυπριακής παραγωγής για συμμετοχή στην εκάστοτε διοργάνωση.
Τα τελευταία χρόνια έχουν καθιερωθεί ένας σχετικά μεγάλος αριθμός παραστάσεων (3) από την Ελλάδα που είναι σίγουρα και πιο δημοφιλείς και προσιτές στο κοινό. Αυτό δεν καθιστά το Φεστιβάλ ετεροβαρές;
Επιτρέψτε μου να σημειώσω ότι δεν έχει καθιερωθεί η συμμετοχή τριών ελλαδικών στο Φεστιβάλ. Έτυχε στη φετινή διοργάνωση να συμμετέχουν τρεις ελλαδικές παραγωγές. Αν ανατρέξουμε σε προηγούμενες διοργανώσεις, ο αριθμός των ελλαδικών παραγωγών κυμαινόταν από καμία (2015), μία (2016, 2017), δύο (2018-2021). Η αναλογία μεταξύ ελληνόφωνων και ξενόγλωσσων παραγωγών, κυμαίνεται, με βάση το οικονομικό σκέλος αλλά και την ποιότητα των υποβληθέντων προτάσεων.
Το Φεστιβάλ βοήθησε σημαντικά και στην ανάδειξη παραστάσεων από κυπρίους συντελεστές δίδοντας ουσιαστικά βήμα για Αρχαίο δράμα εκτός ΘΟΚ.
Έως το 2011, παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος είχε την «πολυτέλεια» να παρουσιάζει μόνο ο ΘΟΚ. Μέχρι τότε, δεν είχε δοθεί κάποιο ιδιαίτερο βήμα δημιουργίας στα ελεύθερα θέατρα, παρότι είχαν γίνει μεμονωμένες προσπάθειες. Το 2011 το Φεστιβάλ, ενέσκηψε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς την κυπριακή δημιουργία δίνοντας βήμα και ευκαιρία στους Κύπριους καλλιτέχνες να πειραματιστούν, να μελετήσουν και να τολμήσουν να παρουσιάσουν παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος.
Υπάρχουν σκέψεις για πραγματοποίηση παράλληλων εκδηλώσεων στο πλαίσιο του Φεστιβάλ.
Δεν υπάρχει όμως σταθερή παρουσία κυπριακών σχημάτων. Γιατί;
Σταθερή παρουσία κυπριακών σχημάτων υπάρχει στο Φεστιβάλ από το 2011 έως και το 2021. Μόνο φέτος τα δεδομένα δεν ευνόησαν να συμπεριληφθεί κυπριακή παραγωγή στο πρόγραμμα, κάτι το οποίο δεν μας ευχαριστεί και είναι ένας έντονος προβληματισμός που εκφράστηκε και από τους τρεις διοργανωτές.
Μήπως πρέπει το Κέντρο, ως ο κατεξοχήν φορέας θεάτρου σε αυτή τη διοργάνωση να επιμένει στην αναγκαιότητα ύπαρξης κάθε χρόνου έστω μιας κυπριακής παραγωγής, με την περαιτέρω ίσως χρηματική στήριξη τους;
Το ΚΚΔΙΘ ήταν ο φορέας που επέμεινε για τη σημαντικότητα της συμμετοχής κυπριακών παραγωγών στο Φεστιβάλ -έως και δύο σε κάθε διοργάνωση-, όπως επίσης και για την αύξηση του ανώτατου ποσού αγοράς τριών παραστάσεων μίας κυπριακής παραγωγής. Εκτός του ποσού αγοράς που δίνεται στο εκάστοτε κυπριακό θεατρικό σχήμα, το Φεστιβάλ αναλαμβάνει την κάλυψη και άλλων εξόδων της κυπριακής συμμετοχής (ενοίκιο θεατρικών χώρων, παροχή τεχνικού εξοπλισμού, έξοδα προβολής και διαφήμισης κ.ά.), ένα ποσό διόλου ευκαταφρόνητο.
Όταν όμως δεν υποβάλλεται επαρκής αριθμός προτάσεων ή αυτές δεν πληρούν τα κριτήρια, δεν μπορείς να απαιτήσεις να υπάρχει κυπριακή παραγωγή στο πρόγραμμα. Στόχος δεν είναι απλά να υπάρχει κυπριακή παραγωγή στο Φεστιβάλ, αλλά μέσω του Φεστιβάλ ο Κύπριος δημιουργός να τολμήσει, να πειραματιστεί, να μελετήσει και να παρουσιάσει παραγωγή αρχαίου ελληνικού δράματος ισοδύναμη με τις άλλες παραγωγές που συμμετέχουν στο Φεστιβάλ.
Θα μπορούσαμε να δούμε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ παράγωγες μικρότερης κλίμακας σε εναλλακτικούς χώρους πέραν από τα αρχαία θέατρα και τα αμφιθέατρα;
Υπάρχουν σκέψεις για πραγματοποίηση παράλληλων εκδηλώσεων στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Δυστυχώς μας πρόλαβε η πανδημία με τα συνεπακόλουθά της, οπότε στο παρόν στάδιο δεν καταφέραμε να προχωρήσουμε στον σχεδιασμό τους.
Πως βλέπετε να αντιμετωπίζουν το Αρχαίο Δράμα οι ξένοι συντελεστές που φιλοξενεί το Φεστιβάλ; (με «σεβασμό;» πιο «πειραματικά», πιο «ελεύθερα»)
Ο δραματικός λόγος των αρχαίων ποιητών αντιμετωπίζεται με ένα ιδιαίτερο σεβασμό από τους ξένους συντελεστές. Είτε η προσέγγιση είναι πρωτοποριακή, μετα-μοντέρνα, πειραματική είτε «κλασική», ενσκήπτουν με σοβαρότητα και επαγγελματισμό, τόσο στη μελέτη και την προετοιμασία, όσο και στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που παρουσιάζουν. Εξάλλου είναι μια «πρόκληση» για αυτούς το ανέβασμα αρχαίου δράματος, το οποίο μπορεί να αναγνωσθεί και να αποκωδικοποιηθεί ποικιλότροπα από τον σημερινό θεατή.
Κλείνοντας γιατί το Αρχαίο Δράμα συνεχίζει να αφορά την εποχή και τον κόσμο μας;
Το αρχαίο ελληνικό δράμα λειτουργεί ως (εκ)παιδευτικό εργαλείο, ως μέσο επικοινωνίας, κατανόησης, αντίληψης, ανακάλυψης κοινωνικοπολιτικών καταστάσεων και θεματικών που παραμένουν επίκαιρες και άμεσες στον σύγχρονο άνθρωπο. Ένας πόλεμος, ένας θρήνος, μια θυσία, μια απώλεια, ο αγώνας για δικαίωση, για δημιουργία, για δημοκρατία, για ελευθερία, ο καθημερινός αγώνας του ανθρώπου. Η διαχρονικότητα του λόγου και της θεματικής, καθώς τα έργα αυτά συνομίλησαν με όλες τις ιστορικές φάσεις της ανθρωπότητας, συνεχίζουν να γοητεύουν και να αφορούν το σύγχρονο θέατρο και το ίδιο το κοινό.
Aκολουθήστε μας στο Google News
