Χρήστος Στυλιανίδης: Οι προκλήσεις στην ΕΕ παραμένουν μεγάλες

 

Αναζητώντας τη σύνθεση και τη συναίνεση θα προχωρήσουμε στην κοινή μας μοίρα

Πάνω από 250 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επηρεαστεί παγκόσμια από ανθρωπιστικές κρίσεις

Πρέπει να αντικρίσουμε τις ευρωτουρκικές σχέσεις χωρίς τις παρωπίδες παραδοσιακών και εθνοκεντρικών προσεγγίσεων, αλλά με πραγματισμό, ρεαλισμό και με διάθεση διαφύλαξης της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας

Συνέντευξη στη Μαρία Φράγκου

Σεισμοί, λιμοί, λοιμοί, καταποντισμοί… Άνθρωποι ρακένδυτοι, πεινασμένοι, διωγμένοι και αποδιωγμένοι. Ταλαιπωρημένοι από τις κακουχίες, εξασθενημένοι από τη βία. Οι ανθρωπιστικές κρίσεις σε κάθε γωνιά του πλανήτη είναι μια σκληρή πραγματικότητα. Και για αυτή την πραγματικότητα μιλά στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων Χρήστος Στυλιανίδης.

Γιατί χρειάζεται αναβάθμιση ο υφιστάμενος ευρωπαϊκός μηχανισμός συλλογικής αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών; Και τι φιλοδοξείτε με την πρότασή σας αυτή;

Πρώτα απ΄ όλα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια πραγματικότητα, δεν είναι fake news. Αυτή η νέα πραγματικότητα έφερε ανατροπές στα όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για τις φυσικές καταστροφές. Το πρόβλημα πλέον είναι πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Όπως μαρτυρούν οι καταστροφικές πυρκαγιές στην Καλιφόρνια και οι τυφώνες στην Καραϊβική, κανένα κράτος από μόνο του μπορεί να αντιμετωπίσει τα νέα και εντεινόμενα φαινόμενα φυσικών καταστροφών. Αυτή η νέα πραγματικότητα απαιτεί συλλογική αντιμετώπιση και αυτό σχεδιάζουμε να κάνουμε. Ο υφιστάμενος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας δημιουργήθηκε σε άλλη εποχή υπό διαφορετικές συγκυρίες. Σήμερα έφτασε στα όριά του και πρέπει να αναθεωρηθεί. Από το 2001 που βρίσκεται σε λειτουργία, έχει προσφέρει πολλά στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, όμως οι σημερινές προκλήσεις απαιτούν άλλη διαχείριση και αυτός είναι ο σκοπός του rescEU.

Με το rescEU φιλοδοξούμε να δώσουμε το νόημα και το περιεχόμενο που προσδοκά ο Ευρωπαίος πολίτης σε ώρες κρίσης: Ταχεία και αποτελεσματική σωστική παρέμβαση της ΕΕ για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διανύει την καλύτερη περίοδό της, εκτιμούν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Ωστόσο, τόσο το προσφυγικό-μεταναστευτικό όσο και το Brexit, τα οποία «τραυμάτισαν» την Ένωση τα προηγούμενα δύο χρόνια, δεν μπορεί να πει κανείς ότι τα άφησε πίσω της η ΕΕ…

Είναι γεγονός ότι βρεθήκαμε μπροστά σε μια σειρά κρίσεων οι οποίες, πρέπει να το παραδεχτούμε, κλόνισαν την εμπιστοσύνη στην προοπτική του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Παρά τους κλυδωνισμούς, το οικοδόμημα άντεξε. Οι Κασσάνδρες που προφήτευσαν τη διάλυση της ΕΕ διαψεύδονται καθημερινά από τα ίδια τα γεγονότα. Και Κασσάνδρες, δυστυχώς, βρέθηκαν και στην Κύπρο.

Η ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος αποδεικνύεται ισχυρή. Το είδαμε σε μια σειρά εκλογικών αποτελεσμάτων στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ολλανδία, όπου οι πολίτες έδωσαν μια σαφή ευρωπαϊκή απάντηση σε κάθε είδους λαϊκιστές και αρνητές της ευρωπαϊκής ιδέας. Οι απλοί Ευρωπαίοι πολίτες, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, αναγνωρίζουν, παρά τις ελλείψεις και τις ανεπάρκειες, ότι το κοινό μας ευρωπαϊκό σπίτι είναι η μόνη απάντηση στα σύγχρονα προβλήματα του σημερινού ανταγωνιστικού κόσμου.

Δεν επαναπαυόμαστε. Οι προκλήσεις παραμένουν μεγάλες και οι αποφάσεις που θα λάβουμε συλλογικά ως Ευρωπαίοι το επόμενο διάστημα θα καθορίσουν το κοινό μας μέλλον. Είμαστε σε μια καθοριστική φάση. Γι’ αυτό με πραγματισμό, διορατικότητα και αποφασιστικότητα, αναζητώντας πάντα τη σύνθεση και τη συναίνεση και όχι, βεβαίως, σε μια λογική ελάχιστου κοινού παρονομαστή, θα προχωρήσουμε στην κοινή μας μοίρα.

Κατάφερε η ΕΕ να διαχειριστεί όσο θα έπρεπε κρίσεις με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη; Πού εντοπίζετε αδυναμίες και γιατί; Ή το αντίθετο, αν συμβαίνει.

Όπως ήδη έχω πει η ΕΕ αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια κρίσεις που άγγιξαν την ίδια την ύπαρξή της. Η σημερινή Επιτροπή, η Επιτροπή Γιούνκερ, ανέλαβε τα ηνία τέλος του 2014 σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία για την Ευρώπη. Αναλάβαμε πρωτοβουλίες και εφαρμόσαμε πολιτικές οι οποίες και έδωσαν διέξοδο και αποδείχτηκαν ωφέλιμες για τον Ευρωπαίο πολίτη.

Τα κράτη-μέλη, όμως, είναι που έχουν τον τελικό λόγο στις πολύ κρίσιμες αποφάσεις. Και εκεί, πρέπει να το παραδεχτούμε, δεν είχαμε πάντα τη σύμπνοια και την αναγκαία ενότητα. Η προσφυγική κρίση, για παράδειγμα, ανέδειξε διαφοροποιήσεις. Ωστόσο ως ΕΕ λειτουργούμε στη βάση συγκεκριμένων αρχών όπως η αλληλεγγύη.  Κατευθυνόμαστε από την ευρωπαϊκή ιστορική εμπειρία και το ηθικό ευρωπαϊκό πλαίσιο που δεν ανέχονται να κτίζονται νέα τείχη.  Αυτές οι αρχές είναι το ηθικό και πολιτικό πλαίσιο της ΕΕ που μας δεσμεύει όλους. Αυτό το πλαίσιο είναι η πυξίδα που θα διαμορφώσει το κοινό μέλλον των ευρωπαϊκών λαών.

Διαχειρίζεστε ένα χαρτοφυλάκιο που έχει να κάνει με ανθρώπους και την τύχη τους. Υπάρχουν λιγότερο και περισσότερο «άτυχοι» άνθρωποι;

Πράγματι το χαρτοφυλάκιο αυτό είναι κατ’ εξοχήν ανθρωποκεντρικό. Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα Επίτροπος αντιλήφθηκα ότι είχα να αντιμετωπίσω μια σκληρή πραγματικότητα ανθρωπιστικών κρίσεων σε όλες τις γωνιές του κόσμου. Οι αριθμοί είναι τρομακτικοί. Πάνω από 250 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επηρεαστεί παγκόσμια από ανθρωπιστικές κρίσεις. Σχεδόν 70 εκατομμύρια έχουν υποχρεωθεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους. Κι επειδή στη χώρα μας έχουμε μια ιδιαίτερη ευαισθησία όταν αναφερόμαστε σε πρόσφυγες και εκτοπισμένους, θα ήταν καλά να αφουγκραστούμε λίγο τι γίνεται στον έξω κόσμο, όχι και πολύ μακριά από τις ακτές μας.

Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ότι αυτή η σκληρή πραγματικότητα κάνει το έργο μας ακόμα πιο δύσκολο λόγω και των περιορισμένων πηγών χρηματοδότησης. Παρά ταύτα, το ηθικό πλαίσιο της Ένωσης μας επιβάλλει να είμαστε μπροστάρηδες στην αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών κρίσεων, και είμαστε. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος χορηγός ανθρωπιστικής βοήθειας στον κόσμο. Ως Ευρωπαίοι πρέπει να νιώθουμε περήφανοι γι’ αυτό. Μόνο με 2 ευρώ το χρόνο ο Κύπριος και κάθε Ευρωπαίος πολίτης συνεισφέρει στην αντιμετώπιση των μεγαλύτερων ανθρωπιστικών κρίσεων στον κόσμο.

Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ κατανέμεται δίκαια; Τα κριτήρια για τη βοήθεια είναι ακριβοδίκαια;

Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και συχνά χαώδεις η φράση «ακριβοδίκαιη βοήθεια» είναι σχήμα λόγου και κάποιες φορές ασύμβατη με την πραγματικότητα. Αυτή η διαπίστωση δεν αναιρεί τις βασικές αρχές που διέπουν την ανθρωπιστική πολιτική μας:  παρέχουμε ανθρωπιστική βοήθεια όπου μπορούμε, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, ανεξάρτητα από την εθνική καταγωγή, τη θρησκεία ή την ταυτότητα και στη βάση τεσσάρων βασικών και αδιαπραγμάτευτων αρχών: ουδετερότητα, αμεροληψία, ανεξαρτησία και ανθρωπισμός. Όπως προσφέρουμε βοήθεια στους χριστιανούς στη Μοσούλη, προσφέρουμε βοήθεια στους μουσουλμάνους στη Μιανμάρ.

Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των πόρων πρέπει να πω ότι το ευρωπαϊκό σύστημα παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας έχει τους πιο αυστηρούς κανονισμούς παρακολούθησης και ελέγχου της χρηματοδότησης παγκοσμίως. Με αυτό τον τρόπο μειώνουμε στο ελάχιστο τις πιθανότητες κατάχρησης κονδυλίων και έχουμε τη δυνατότητα να κτυπήσουμε ενδεχόμενα φαινόμενα κακοδιαχείρισης εν τη γενέσει τους.

Πώς εκτιμάτε τις εξελίξεις σε ό,τι αφορά τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας; Και στην τελική, ποιος ευνοείται από την επιδείνωση των σχέσεών τους;

Πρώτα-πρώτα θέλω να θυμίσω ότι όλοι μας, όλοι οι Επίτροποι ως μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχουμε καυτηριάσει κατ’ επανάληψη τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου και κάθε απόπειρα παραβίασης της ελευθερίας του λόγου στην Τουρκία.

Ταυτόχρονα, δεν πιστεύω ότι υπάρχει οποιαδήποτε τουρκική κυβέρνηση που θέλει να απαγκιστρωθεί από την ευρωπαϊκή προοπτική. Πρέπει επιτέλους να αντιληφθούμε ότι τα δεδομένα στην περιοχή έχουν αλλάξει άρδην και έχουν ξεπεράσει τις παραδοσιακές αναλύσεις. Η περιοχή λόγω μεγάλων γεωπολιτικών αλλαγών αυτονομείται δραστικά, διαμορφώνοντας συγκλίσεις συμφερόντων που δε μπορούμε ούτε να αγνοούμε ούτε να υποτιμούμε. Πρέπει, λοιπόν, να αντικρίσουμε τις ευρωτουρκικές σχέσεις χωρίς τις παρωπίδες παραδοσιακών και εθνοκεντρικών προσεγγίσεων, αλλά με πραγματισμό, ρεαλισμό και με διάθεση διαφύλαξης της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η όποια επιδείνωση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας δεν εξυπηρετεί ούτε την Ευρώπη ούτε την Τουρκία. Εξυπηρετεί, αντιθέτως, όλους όσοι επιδιώκουν να απομακρύνουν την Τουρκία από το ευρωπαϊκό άρμα με σκοπό να επεκτείνουν τη δική τους σφαίρα επιρροής και να εξουδετερώσουν τη στρατηγική συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή, συμπεριλαμβανομένων και θεμάτων ενεργειακής συνεργασίας.

Μια τρομοκρατική επίθεση στην Καμπούλ δεν τυγχάνει της ίδιας αντιμετώπισης με μια τρομοκρατική επίθεση στο Λονδίνο. Μια ανθρωπιστική κρίση στο Νεπάλ ή την Αϊτή δεν προκαλεί την ίδια ευαισθησία, όπως μια καταστροφή στην Ιταλία. Γιατί υπάρχει αυτή η τόσο εξόφθαλμη διάκριση από μέρους της διεθνούς κοινότητας;

Αν εννοείτε τη δημοσιότητα που δίνεται, ίσως έχετε δίκαιο και είναι φυσιολογικό. Όταν συμβεί κάτι στη γειτονιά μας, στην πόλη μας, μας αγγίζει περισσότερο από ανάλογα γεγονότα στην άλλη άκρη του πλανήτη.

Επιτρέψτε μου, όμως, να απαντήσω ως Ευρωπαίος Επίτροπος και να υπογραμμίσω ότι η ευρωπαϊκή ιστορία μάς έχει διδάξει πολλά. Με την ίδια ένταση, λοιπόν, που καταδικάζουμε μια τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι, στο Βερολίνο, τη Βαρκελώνη ή το Λονδίνο καταδικάζουμε μια αντίστοιχη ενέργεια στην Καμπούλ, στη Βαγδάτη, στην Αλεξάνδρεια ή στο Ισλαμαμπάντ. Με τον ίδιο τρόπο που ανταποκρινόμαστε σε μια καταστροφή στην Ιταλία ή σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, ανταποκρινόμαστε σε μια αντίστοιχη κρίση στο Νεπάλ ή στην Καραϊβική. Σας θυμίζω ότι μετά τον καταστροφικό σεισμό στο Νεπάλ τον Απρίλιο του 2015 επισκέφθηκα την περιοχή την ίδια μέρα και δώσαμε ουσιαστική ανθρωπιστική βοήθεια. Στην Καραϊβική, μετά τους καταστροφικούς τυφώνες Ίρμα και Μαρία, η ΕΕ ήταν και είναι εκεί προσφέροντας χειροπιαστή αλληλεγγύη.

Η Ευρώπη είναι ενεργή και παρούσα, αλλά ας είμαστε ρεαλιστές. Ούτε τα μέσα έχει ούτε τους πόρους να λύσει από μόνη όλες αυτές τις άνευ προηγούμενου ανθρωπιστικές κρίσεις.  Χρειάζεται μια διεθνής και πιο συλλογική απάντηση. Χρειάζεται και άλλοι διεθνείς παίχτες να αναλάβουν τις δικές τους ευθύνες.

“Επικίνδυνα αφελείς όσοι φλερτάρουν με ιδέες περί δύο κρατών ή με άλλα θολά σχήματα”

Πιστεύετε πως μετά τις προεδρικές εκλογές θα επαναρχίσει μια νέα προσπάθεια στο Κυπριακό; Και με ποιες προοπτικές;

Πιστεύω ακράδαντα ότι δεν μπορεί να υπάρξει διαρκής και βιώσιμη λύση του Κυπριακού εάν όλη η Κύπρος δεν γίνει ευρωπαϊκή επικράτεια, αν, δηλαδή, δεν ισχύει το κεκτημένο σε όλο το νησί ανεξαρτήτως των εσωτερικών δομών του κράτους. Όσοι φλερτάρουν με ιδέες περί δύο κρατών ή με άλλα θολά σχήματα, σε μια αβέβαιη περιοχή όπως η δική μας, είναι τουλάχιστον επικίνδυνα αφελείς και δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι η μόνη λύση που θα μπορέσει να αντέξει στο χρόνο είναι να γίνει ολόκληρη η Κύπρος ευρωπαϊκή επικράτεια. Η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι η κατάτμηση υφιστάμενων κρατών είναι εκτός πραγματικότητας. Η Ευρώπη, πόσω μάλλον ένα μικρό κράτος όπως η Κύπρος, δεν μπορεί να αφομοιώσει αποσχιστικές τάσεις και διευθετήσεις.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διεθνής κοινότητα και η ΕΕ αναμένουν με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών για να αξιολογήσουν τις προοπτικές μιας νέας προσπάθειας στο Κυπριακό, στο πλαίσιο που έθεσε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών. Ο Κύπριος ψηφοφόρος θα πρέπει να αποφασίσει τι μήνυμα θα στείλει με τις επιλογές του: ένα καθαρό μήνυμα για επανέναρξη του διαλόγου με στόχο τη λύση μιας ευρωπαϊκής Κύπρου ή ένα θολό μήνυμα βασισμένο σε αφελείς και επικίνδυνες λογικές «νέων στρατηγικών»;